TERAPEUTYCZNA FUNKCJA ZABAWY DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM

Pojęcie terapii jest wieloznaczne. Określamy tak sposób pracy z dziećmi mający na celu rozładowanie wewnętrznych konfliktów, frustracji i napięć o charakterze emocjonalnym. Spostrzegając zachowania dziecka zewnętrznie obserwowalne próbujemy poznać przyczyny tego zachowania i to zarówno świadomego jak i nieświadomego. Dopiero poznanie rzeczywistych przyczyn zachowań czy trudności dziecka pozwala nam na określoną działalność terapeutyczną.

Każde dziecko rozpoczynające aktywność zabawową w przedszkolu ma, najczęściej intuicyjnie odczuwalne oczekiwania pod adresem przedszkola, nauczycieli i rówieśników. Jeśli te oczekiwania nie są urzeczywistniane wówczas manifestują się na zewnątrz w postaci określonych zachowań. Są to zachowania agresywne, bierność, apatia, upór.

Wszystko co dziecko spostrzega ( obiekty, sytuacje, zachowania ludzi) są dla niego źródłem informacji o świecie. Swoje przeżycia i doznania w kontakcie ze światem zewnętrznym dziecko wyraża w różny sposób. Potrzeba wyrażania swoich doznań jest immamentną właściwością rozwijającego się dziecka. Sposób wyrażania tych doświadczeń jest zróżnicowany, werbalny i pozawerbalny, zabawowy plastyczny, a także w interakcjach społecznych z nauczycielem i rówieśnikami. Brak możliwości pełnego wyrażania swoich doświadczeń prowadzi do zaburzeń charakterze emocjonalnym. Zaburzenia te wymagają terapii. Działalność terapeutyczna ma tutaj charakter swoisty, sprowadza się właściwie do czynności tworzenia dzieciom warunków, w których mogłyby wyrażać swoje doświadczenia poznawcze i społeczne w sposób nieskrępowany i odpowiadający ich uzdolnieniom oraz potrzebom.

W zabawie dziecko wyraża siebie i rozładowuje napięcia emocjonalne. Stąd zabawa szczególnie spontaniczna ma walory terapeutyczne. Prowadzi ona do względnej równowagi w zachowaniach dziecka ze światem zewnętrznym i tym samym powoduje zaspokajanie potrzeb i oczekiwań dziecka. Stąd też zabawa jest jedyną z podstawowych strategii pracy terapeutycznej z dzieckiem przedszkolnym.

Jedną z metod pracy terapeutycznej są zabawy w piaskownicy. Piaskownicę możemy traktować jako „ świat” dziecka, w którym ma ono swoje miejsce i może go komponować. Największą zwolenniczką tej metody była Margaret Loweufeld. Jej zdaniem „....... zabawa w piaskownicy stanowi wartościową metodę projekcji od okresu dzieciństwa aż do wieku dojrzewania.”[1]

Specjalną metodą terapii jest stwarzanie sytuacji zabawy. Nauczyciel terapeuta wyczarowuje sytuację znaną dziecku lub taką, z którą może się ono zetknąć. Przedstawia odpowiednie lalki i prosi dziecko o kontynuowanie zabawy. Metoda ta nadaje się do przedstawienia sytuacji związanych z lękami przed rozłąką, rywalizacją rodzeństwa, rodzicielską agresywnością i karami.

Rozrywanie balonu ma ułatwiać dodawanie pewności siebie dzieciom zahamowanym. Najlepszy sposób to napełnianie balonu wodą i pozwalanie dziecku na jej wypuszczenie.

Skuteczną metodą zarówno dla sprowokowania ekspresji jak i projekcji uczuć dziecka jest zabawa kukiełkami. Teatr jest zaprogramowany w sposób umożliwiający wzięcie w nim udziału dziecku i terapeucie. Dziecko wybiera odpowiednią rolę kukiełkę dla siebie i dla terapeuty. Zabawa kukiełkami ułatwia rozpoznanie problemu jak i jego leczenie, wyzwala niepokój i pozwala na zajęcie się nim.

Malowanie i rysowanie to kolejne techniki prowadzenia terapii u dzieci w wieku przedszkolnym. Wielu dzieciom ta działalność przychodzi z łatwością. Ich rysunki uzewnętrzniają niepokój wyrażają agresywność, lękliwość i niepewność. Przy pomocy rysunku można stopniowo poznać codzienne kłopoty jakie dręczą dzieci: zazdrość o rodzeństwo, przeżywane w domu odtrącenie, dokuczanie i terroryzowanie. Tak więc interpretacje rysunków dzieci są źródłem poznawania ich wewnętrznego stanu emocjonalnego, a także są sposobem wyrzucenia z siebie tego co powoduje napięcie emocjonalne i tym samym prowadzi do wewnętrznej równowagi.

Celem oddziaływań psychoterapeutycznych jest zmiana wewnętrznej struktury psychicznej dziecka, która ukształtowała się nieprawidłowo, przystosowanie jej do realiów i wymagań życia społecznego. Najlepszym sposobem jest właśnie zabawa, w czasie której dziecko staje się swobodne i ujawnia swe postawy, trudności, bez obawy , że narazi się za swoje postępowanie na nagany i kary. Oddziaływania te winny doprowadzić do całkowitego lub częściowego usunięcia zachowania utrudniającego dziecku uczestnictwo w życiu społecznym, przez co staje się ono bardziej swobodne i naturalne wykazujące pozytywny stosunek do ludzi.

LITERATURA:

1.     D. T. Malcay: Psychoterapia dzieci. Warszawa, 1970, NK

2.     H. Nartowska: Opóźnienia i dysharmonie rozwoju dziecka. Warszawa 1980, WsiP.

3.     B. Bokus: Niedyrektywna terapia zabawowa wg V. M.Axline, Psychologia Wychowawcza, nr5, 1979

4.     A. Kozłowska, Zaburzenia emocjonalne u dzieci w wieku przedszkolnym, Warszawa, 1984, WSiP