Życie oraz niektóre poglądy filozoficzne ibn Tufajla (Adam Motas).pdf

Adam Motas

ŻYCIEORZNIEKTÓREPOGLĄDYFILOZOFICZNEIBNTUFAJLA

Scholastyce redniowiecnej nanybył pod imieniem bubacerapochodącym od

przydomka Abu Bakr - "OjciecBakra"Całeimiurodonegook1100rw Andaluzji filozofa,

jakdowiadujemyiEncyklopediiPowechnej,brmiałobuBakrMuhammadibnbdal-

Malik ibn Tufajl al-KajiNajpoważniejywpływnajegopoglądyilooicnewywarłydieła

Ibn Badżdża (vempace), nawiąującego do neoplatonimu i tradycji filozoficznej

arabskiego Wschodu.

Niewątpliwiewielkąjegoaługą dlailooiiarabkiejZachodu,byłoto,iżwłaniekłonił

Ibn Ruda (werroe) do opracowania cieących i ówcenie popularnocią dieł

Arystotelesa. Ibn Tufajl byłwtedynacelnymlekaremiminitremnadworeułtana

almohadzkiego buJakubaJuuaPootawałewoimwładcąwbardoblikichtounkach,

copowalałomuniewątpliwiewpływadnaodnieienieułtanadoilooówWiadomo

bowiempowechnie,żewiatilamuwrogotraktowałludi,naktórychpadałchodbycieo

podejreniaołamanieaadwiaryLudienauki,wyuwającywciążnowepropoycjew

pojmowaniuwiata,bylinategorodajuarutycególnienarażeniNajlepymtego

prykładembyłtrach imieanie,jakieopanowałowówcajecemałonanegoilooa,

jakimbyłwerroe,poadanymmupreułtanapytaniu"Comyląilooowieoniebie?

Cyuważajągo(wiat)awiecny,cyatworony(powtały w czasie)? 1 "Byłyto

zagadnienia niewykle drażliwe dla ortodokyjnie natawionych muułmanów prawa

wyjaniłaijednakybko,gdyżułtanbuJakubokaałinawcąimiłonikiemilooii,co

tymbardiejpomogłokłonidwerroeadoajciaipracamirytotelea

Okres, w którymIbnTuajlpotykałinadworewładcywerroesem, przypada

prawdopodobnie na lata 1168 - 1169WtrynacielatpóniejIbnTuajlreygnowałe

stanowiska lekarza naczelnego ze wgldunapodeływiek,lecnadalpootałnadwore

dynastii AlmohadówZmarłwMarrakewr1185

1 JBielawki,ŻycieitwórcodIbn-Tufajla, Studia Mediewistyczne 1, 1958, s. 8.

Ibn Tufajl nie pozostawiłpoobiekołyaniucniów,natomiatragmentyjegodieł

możnanaleduniektórychilooówarabkichNiewiadcytojednakotym,iżbylidnijego

beporednimiucniamiIbnTuajl,podobniejakwikodówcenychludinauki,był

wechtronnyZajmowałiwytkimidiedinamiwiedynacelemedycyną,ocym

wiadcyjegotanowikopierwegolekaraorawykładymedycyny,któreprowadiłw

GranadieZajmowałitakżepoeją, a niektórejegoutworówpoetyckichmiałycharakter

polityczny. W jednej ewychkaydnawoływałrabów doprediwiciawyprawy

wojennej do ndalujiForma,którąwybrałdlaprekaywaniawychpoglądówiloo-

icnych,byłaormąwródrabówbardopopularnąNieobcabyłamutakżeamateoria

poeji, która dla ilooów muułmaokich była ccią logiki Zajmował i ponadto

atronomiąiapiów,jakieotawiłmidyinnymiwerroe,dowiadujemyi,iżwwych

przekonaniach na temat sfer niebiekichodchodiłodpoglądówPtolemeuaRównież

astronom al-Bitraugiwewtpiedotraktatuoatronomiimówił"Wiemójbracie,że

wybitnykadi,buBakribnTuajl,mówiłnam,żenalałytematronomicnyiaadydla

tychróżnychruchówinne,niżzasady Ptolemeusza... i przez ten system wszystkie ruchy

otajądowiedione(twierdone),inicniemaaływegoPryrekłteżnapiadnaten

temat,ajegotopieo w tej nauce jest znany" 2 Poglądówwoichna ten temat sam Ibn

Tufajl jednak nie pootawił

Wiadomo natomiast na pewno, żepootawiłpoobiejednopoważnedieło,a

mianowicie"HajjibnJakan",cyli"ŻyjącyynCuwającego"Nicwicdiwnego,żeautory

Encyklopedii Powechnej pią "Oryginalnod dorobku bubacera polegała prede

wszystkim na napisaniu powieciilooicnejHajjibnJakan,poruającywpoóbbarwnyi

prytpnypodtawoweagadnieniailooiiarabkiej"

W tej bardzo żywejopowieciIbnTuajlopiujediejepewnegochłopcapocynającod

momentujegonarodinChłopiectenwychowywałiamnabeludnejwypie,nigdynie

widącludiMożnatupominąddwiewerjenarodinchłopca,jakiepredtawiaautor,gdyż

robił to, apewne tylko dlatego, by hitoria, którą opiał, była jak najbardiej

prawdopodobnaMiałotobliżydjądocytelnikaiucynidbardiejroumiałąIbnTuajl

opiującdiejeamotnegocłowiekanawypie,jegopotreżenia,dowiadcenia,wnioki,

którepotraiłnichwyciągnąd,dajedoroumienia,iżprawarądącewiatemmożna

ponadamemu,nieależnieodpołeceotwa,wktórymiżyje,któreucyPredtawia

wic rowój ponania cłowieka, żyjącego amodielnie, iolowanego od połecnoci

ludkiejUkauje,jakdolnociponawcerozumu ludzkiego, jego dociekliwod,tranod

kojareoopierająi tylko i wyłącninadowiadceniachbohateraopowieciHajj,gdyżtakie

byłoimichłopca,dikiżyciunawyspieidowiadceniomtądpłynącymdobywamądrod

upełnieamodielnie,diki wrodzonym dyspozycjom,które poiadakażdycłowiekBardo

ładnie opisany jest momentmierci gazeli, opiekunkichłopcaJejmierdnatąpiłanakutek

2 Tamże,11

taroci,chłopiecaniewidącżadnychewntrnychobrażeouiłujenaledprycynjej

beruchu,uunądją(jakuuwałjużinne przekody,nppowieki,żebyocywidiały),aby

ukochanaopiekunkanowuożyłaWłanietenmomentdobreukaujelogikroumowania

chłopca,jegodolnodwyciąganiawnioków,atakżewielkąiłdociekaniamuago,by

przy pomocy prymitywnych nardiotworyłpiergaeli,mimoiżmogłobytojejbardiej

akodidDikiwielkiejwytrwałoci, Hajjacynacorabardiejroumiedwiat,dochodi

wreszcie do wnioku,iżwytko,cojet,otałotworoneiwjegowyobranipowtaje

obraz IstotyKoniecnejHajj,abylepiejroumiedto,coodkrywa,acynawytko,conowe,

naladowad,epaladinim,podobniejaknapocątkuwegożycianaladowałruchyi

odgłoygael,dikicemutałijednymcłonkówtada

NaladujewicHajjciałaniebiekiewewytkichichwłaciwociach,codoprowadago

do pewnych praktyk mistycznych. Ruchy,którewykonujenapodobieotwotychciał,awic

ruchyobrotowewokółiebiebądwypy,bdącenapołyjakimtaocem,oałamiajągo,co

sprawia, iż wydajemui,żeacynadochodiddoamejItotyKoniecnejbylepiejją

ponad,taraijąnaladowad,awicpredewytkimodrucającodiebiekażdąrec

myłową

Wreszcie zatapia sicałkowiciewBoguądącpocątkowo,iżutożamiłiNimDale

jegoloyniemająjużtakwielkiegonacenia,chociażwypływanichbardonamiennyąd

OtóżHajjroumie,żecytaprawdaniedochodidoumyłówludiprotychNiechcewic

naucadichtejprawdy,abynieprowadidnanichnieccia"alecaim,abyitrymali

swojej wiary, wierzyli bez oporu w prawdy podane w obrazach i uciekali od wszelkich

nowoci" 3 .

Różniemożnamówidotym,codiełoIbnTuajlawyraża,cychodimu o pogodzenie

ilooiireligią,cyteżo przedstawienie zagadnieoilooiiarabkiejNiewątpliwieto,do

cegodoedłHajjibnJakan,byłoaadnicogodnereligiąilamuNiemogłobydretą

inacejnietylkodlatego,żeIbnTuajlbyłmuułmaninem,lecdlatego,żewtenpoóbmógł

wyunąd bardiejodważneteyZnamiennajetteaoamoródtwiebohateratejopowieci,

chociażIbnTuajldecydowanieianiąnieopowiediałMożedlatego,żeamniebyłjej

gorącymwolennikiem,amożepoprotudlaabepieceniaipred przedstawieniami

ortodoksji muzułmaokiejNapodtawietegodiełamożemytakżepowiedied,żeIbnTuajl

prynałprewagilooii,awicroumowiludkiemu,nadreligiągłoonąpreproroków

Widadto wyranie,gdyuprytomnimyobie,żeHajjżyjeiponajeamniekorytającprawd

objawianiaiprawareligijnegoPrawdąjet,żedochodzi dopunktu,wktórymjegoteyą

godnereligiąZadad jednakmożna pytanie, cytagodnodniebyłaałoną,która

powoliłamunaopublikowaniediełaam autorprykoocuopowiecimówi,iż"tarałi

()niepodnoidotatniejilekkiejałony,którąpreniknąybkoci,któryądotegodolni,

3 Tamże,19

lecktórapootanienieprejryta,dlakażdego,ktoniejetgodnywyjdpoanią" 4 . W

każdymraiediałoIbnTuajlaprekonujenaoprymacieroumu,omocnymprekonaniu

ilooa,żewiedieonnadoprawdy

Jan Legowicz pisze, że"IbnTuajljetindywidualitą,pragnącymwyłącydcłowiekapod

wpływówkulturyicywiliacjiizapewnidmunaturalnyrowój,nieależnyodpołeceostwa" 5 .

ChybajednaknieotochodiłoIbnTuajlowiWyłąceniebohateraopowiecipodwpływów

kulturypotrebnebyłoilooowidoudowodnieniaamodielnocijednotkiwponaniu

oraz wielkiej dociekliwociroumu,której,nicniemożeogranicyd

ladytejilooicnejopowieciiawartychwniejagadnieo możnanaleduwielu

ławnychilooów

JóeBielawkipienp,żewpływjegowidocnyjetrównieżuwTomaakwinu,

cególniewagadnieniutounkuponaniadykursywnego do poznania mistycznego 6 .

4 Tamże,19

5 J.Legowicz, Zarys historii filozofii, WP Warszawa 1967, s. 173.

6 JBielawki,Życie,dcyt,8

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: