j_pol_ark_zak_podst(1).pdf

Miejsce na identyfikację szkoły

ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY

Z OPERONEM

JĘZYK POLSKI

POZIOM PODSTAWOWY

LISTOPAD

2011

Czas pracy: 170 minut

Instrukcja dla zdającego

1. Sprawdź, czy ar kusz eg za mi na cyj ny za wie ra 16 stron (zadania

1–15). Ewen tu al ny brak zgłoś prze wod ni czą ce mu ze społu nad -

zo ru ją ce go eg za min.

2. Odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym.

3. Pisz czy tel nie. Uży waj dłu go pi su/pió ra tyl ko z czar nym tu -

szem/atra men tem.

4. Nie używaj ko rek to ra, a błęd ne za pi sy wy raź nie prze kreśl.

5. Pa miętaj, że za pi sy w brud no pi sie nie pod le gają oce nie.

6. Możesz ko rzy stać ze słowni ka po praw nej pol sz czy zny i słowni -

ka or to gra ficz ne go.

Życzymy powodzenia!

Za rozwiązanie

wszystkich zadań

można otrzymać

łącznie 70 punktów .

Część I – 20 pkt

Część II – 50 pkt

Wpisuje zdający przed rozpoczęciem pracy

PESEL ZDAJĄCEGO

KOD

ZDAJĄCEGO

Arkusz opracowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON.

Kopiowanie w całości lub we fragmentach bez zgody wydawcy zabronione. Wydawca zezwala na kopiowanie zadań

przez dyrektorów szkół biorących udział w programie Próbna Matura z OPERONEM.

Język polski. Poziom podstawowy

Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

CZĘŚĆ I ( 20 pkt ) – ro zu mie nie pi sa ne go tek stu

Prze czy taj uważ nie tekst, a na stęp nie wy ko naj za da nia umiesz czo ne pod nim. Od po wia daj tyl ko na pod -

sta wie tek stu i tyl ko wła sny mi sło wa mi – chy ba że w za da niu po le co no ina czej. Udzie laj ty lu od po wie dzi,

o ile je steś pro szo na/y. W za da niach za mknię tych wy bierz tyl ko jed ną z za pro po no wa nych od po wie dzi.

Słow nik za bi ja nia

1. „Od po cząt ku świa ta lu dzie wciąż się tyl ko mor du ją i za bi ja ją” – pi sał z go ry czą w 1559 r. por tu gal -

ski jezuita Manuel da Nóbrega. Czyż Kain nie zabił Abla, a Jozue nie wyrżnął mieszkańców Jerycha?

Czy Acha jo wie nie znisz czy li Troi? Czy Spar ta nie nie wy cho wy wa li swych chłop ców na wo jow ni ków, ka -

żąc im za bi jać Bo gu du cha win nych he lo tów? I czyż chrze ści jań skiej Eu ro py nie stwo rzo no ogniem i mie -

czem, od rzu ca jąc Sa ra ce nów i si łą na wra ca jąc po gan?

2. Ma so we mor der stwa od za wsze to wa rzy szą dzie jom ludz ko ści. W gro bach sprzed 7 tys. lat zna le zio -

no pod He il bron nem dzie siąt ki cza szek do ro słych i dzie ci z wy raź ny mi śla da mi wie lo krot nych cio sów ka -

mien ną sie kie rą. A kil ka lat te mu – już po upad ku to ta li tar nych ide olo gii na zi zmu, le ni ni zmu czy ma -

oizmu – mu zuł mań ski rząd Su da nu wy pę dził 2,5 mln czar nych miesz kań ców Dar fu ru, mor du jąc nie mal

500 tys.

3. Na ukow cy nie są zgod ni, czy żą dza ma so we go mor du jest nam wro dzo na czy na by ta. Pe sy mi ści […]

twier dzą, że agre sja we wnątrz ga tun ko wa jest za pi sa na w ge nach, struk tu rze mó zgu i bio lo gicz nych in -

stynk tach czło wie ka ja ko naj groź niej sze go z dra pież ni ków. Opty mi ści […] do wo dzą, że ani eto lo gia, ani

bio ge ne ty ka, ani neu ro fi zjo lo gia te go nie po twier dza ją. Woj ny i lu do bój stwo, do wo dzą, nie są zja wi skiem

na tu ral nym, bo wy ma ga ją ję zy ko we go po ro zu mie nia, ko or dy na cji dzia ła nia i wi ze run ku wro ga. Są więc

wy ni kiem wy cho wa nia i agre syw nej kul tu ry. Po twier dzać tę te zę ma ją spo łecz no ści, któ re przez ca łe stu -

le cia nie pro wa dzi ły żad nych wo jen. Czyż by więc wy star czy ło po znać kul tu ro we przy czy ny agre sji, by zna -

leźć środ ki za po bie ga nia woj nom i lu do bój stwu? […]

4. Po II woj nie świa to wej ni by je zna le zio no. W 1948 r. ONZ uchwa li ła kon wen cję ści ga ją cą lu do bój -

stwo. Jed nak w cią gu na stęp ne go pół wie cza licz ba ofiar ak cji eks ter mi na cyj nych na róż nych kon ty nen -

tach gru bo prze kro czy ła licz bę ofiar II woj ny świa to wej. I dłu go ża den z po wo jen nych lu do bój ców nie sta -

nął – jak nie miec cy zbrod nia rze wo jen ni w No rym ber dze – przed mię dzy na ro do wym try bu na łem. Jesz cze

w la tach 80. nie by ło si ły, któ ra po sta wi ła by przed są dem Pol Po ta od po wie dzial ne go za śmierć 2 mln

Kam bo dżan. […]

5. Sa me roz wią za nia praw ne nie wy star czą. Trze ba po znać mor der cze wzor ce kul tu ro we, ob se sje i mi -

ty, któ re od wie ków pro wa dzą do wy nisz cza nia ca łych grup, by do strze gać sy gna ły ostrze gaw cze i prze -

ciw dzia łać za gra ża ją ce mu lu do bój stwu. […]

6. Jak wy ka zu je Kier nan, głów ną przy czy ną ak tów lu do bój czych jest nie na wiść re li gij na i ra so wa. Do te -

go do cho dzi ide ali za cja prze szło ści, glo ry fi ka cja wiej skie go ży cia oraz uza sad nie nie eks pan sji te ry to rial -

nej swo ją wyż szo ścią cy wi li za cyj ną nad tu byl ca mi. Ra sizm stwa rza prze ko na nie o nie zmien nych ce chach

i nie rów no ści bio lo gicz nej. Re li gia – po czu cie wyż szo ści wła snych wie rzeń nad wie rze nia mi in nych. Kult

zie mi po zwa la trak to wać ob cych ja ko in tru zów, rów nież tych, któ rzy na tej zie mi by li przed na mi, ale rze -

ko mo nie po tra fi li jej za go spo da ro wać. I wresz cie, za kła da nie ko lo nii oraz am bi cje mo car stwo we i im pe -

rial ne opie ra ją się na ide olo gii wyż szo ści wła snej kul tu ry nad są sied ni mi i pra wie sil niej sze go do wy pę -

dze nia, wy tę pie nia i znie wo le nia tu byl ców, któ rym się od ma wia cech czło wie czych i pra wa do ży cia.

Przy czym mo ral ne pra wo do eks ter mi na cji wy wo dzi się z za fał szo wa nej hi sto rii i re li gij nych le gend. […]

7. Dziś kon wen cja ONZ z 1948 r. dość po wszech nie ucho dzi za ułom ną. Szcze gól nie kry ty ko wa ny jest

za pis, ja ko by wa run kiem lu do bój stwa był eli mi na cyj ny za miar – a więc wy raź ny roz kaz i pro gram wy mor -

do wa nia ja kiejś gru py prze zna czo nej do eks ter mi na cji. Tym cza sem ma so we mor der stwo mo że być skut -

kiem la wi no we go na ra sta nia agre sji, dzia ła nia spon ta nicz ne go lub ci chej od mo wy za pew nie nia opie ki le -

kar skiej i do star cze nia żyw no ści miesz kań com te re nów oku po wa nych czy pa cy fi ko wa nych.

8. Chcąc uści ślić de fi ni cję lu do bój stwa, eks per ci ge no ci de stu die s 1 w imię po praw no ści po li tycz nej dzie -

lą włos na czwo ro. Jed ni mó wią o et no bój stwie, po li to bój stwie, kul tu ro bój stwie, fe mi no bój stwie itd. In -

ni do lu do bój stwa za li cza ją nie tyl ko wy mor do wa nie na roz kaz bez bron nych jeń ców wo jen nych, jak w Ka -

ty niu, ale tak że de por ta cje i przy mu so we wy sie dle nia. Są też pro po zy cje, by za ofia ry lu do bój stwa uznać

wszystkich tych, których władze państwowe lub inne – na przykład partyzanckie – uznają za członków gru-

py prze zna czo nej do wy nisz cze nia. […]

9. W sto li cy Ru an dy, Ki ga li, w ho te lu In ter con ti nen tal, gdzie za mor do wa no dzie się ciu bel gij skich żoł -

nie rzy ONZ, da jąc ban dom Hu tu sy gnał do rze zi Tut si, wmu ro wa ne są ka mien ne ta bli ce. Na jed nej na -

pis: „Wiek XX – 170 milionów ofiar ludobójstwa”. Na drugiej tekst konwencji ONZ i lista instytucji mię-

dzy na ro do wych ści ga ją cych lu do bój stwo. Na trze ciej li sta naj więk szych ma sakr w dzie jach ludz ko ści.

Na szczy cie: Ame ry ka Pół noc na z 15 mln ofiar lu do bój stwa od 1492 r., na dru gim: Po łu dnio wa z 14 mln,

na sa mym do le Au stra lia – 10 tys. Abo ry ge nów od XIX w. A w środ ku wszyst kie in ne: wy mor do wa ni

przez Tur ków Or mia nie, ofia ry Ho lo cau stu w Eu ro pie, ja poń skich ma so wych mor derstw w Azji. Do te -

go dochodzą dziesiątki milionów – nikt nie wie ile – ofiar stalinizmu, maoizmu i kambodżańskich Czer-

wo nych Khme rów.

10. Jed nak sa me po mni ki nie za pew nia ją pre wen cji 2 . Nie wystarcza także – powtarza z uporem Kier-

nan – od wo ły wa nie się do war to ści chrze ści jań skich czy hu ma ni tar nych.

11. Po trzeb ne są no we re gu ły mię dzy na ro do we go dzia ła nia – twier dzi Da niel Jo nah Gol dha gen, au tor

gło śnych 10 lat te mu „Gor li wych ka tów Hi tle ra”. Zbie ra jąc ma te ria ły do swej no wej książ ki „Gor sze niż

woj na. Lu do bój stwo, eli mi na cjo nizm i cią gły atak na czło wie czeń stwo”, zjeź dził kra je, w któ rych już

po 1989 r. do szło do lu do bój stwa. Za sta na wiał się, co skła nia „zwy kłych lu dzi” do za bi ja nia ko biet i dzie -

ci? Jak mor do wa nie się za czy na? I jak się koń czy? I dla cze go wspól no ta świa to wa tak dłu go bez czyn nie

przy glą da się eska la cji. Roz ma wiał ze spraw ca mi, ofia ra mi, dy plo ma ta mi, pro ku ra to ra mi i po li ty ka mi.

I do szedł do wnio sku, że ma so we mor der stwa nie są skut kiem dzi kie go amo ku, lecz świa do mej de cy zji

to ta li tar ne go kie row nic twa po li tycz ne go. A więc znów: nie bio lo gia, lecz po li ty ka i kul tu ra.

12. Sa mo po ję cie lu do bój stwa Gol dha gen uwa ża za ma ło traf ne, bo skon cen tro wa ne na ofia rach eg ze -

ku cji, ma sakr i ma so wych mor derstw, ba ga te li zu jąc ofia ry dys kry mi na cji praw nej, za ka zu pra cy, ma so wych

gwał tów i de por ta cji. Pro po nu je więc za stą pie nie go – nie ste ty ma ło chwy tli wym – po ję ciem „eli mi na cjo -

nizm”. Przede wszyst kim jed nak pro po nu je wpro wa dzić bar dziej ra dy kal ne me to dy pre wen cji. […]

13. Wy da je się jed nak, że za miast psy cho lo gi zo wać, wy star czy, gdy po wo ła ne już mię dzy na ro do we agen -

dy bę dą kon se kwent nie ści gać wszel kich spraw ców ma sakr, nie roz sz cze pia jąc zbyt nio po ję cio we go wło -

sa na czworo.

14. Naj now szy przy kład Ke nii do wo dzi, że jest to moż li we. Po raz pierw szy w hi sto rii pro ku ra tor Try -

bu na łu w Ha dze wy ta cza pro ces pre zy den to wi pań stwa oskar żo ne go o zma ni pu lo wa nie wy bo rów i do -

pusz cze nie do ma sa kry, w któ rej za bi to 1300 osób. Do tych czas z ta ki mi oskar że nia mi wy stę po wa ła je dy -

nie Ra da Bez pie czeń stwa ONZ lub rzą dy kon kret nych państw. Po nie waż jed nak po li tycz na eli ta Ke nii

nie jest w sta nie po sta wić przed są dem od po wie dzial nych za ma sa krę, sę dzia śled czy z Ha gi Lu is Mo re -

no-Okampo wszczyna śledztwo, „by dać przykład, jak traktować takie zbrodnie”. Już wstępne dochodze-

nie do pro wa dzi ło do oskar że nia dwu dzie stu po li ty ków i przed się bior ców ke nij skich, w tym rów nież mi -

ni strów obec ne go rzą du.

15. Nie trze ba żad nych „łow ców głów”; wy star czy eg ze kwo wać ist nie ją ce pra wo i ist nie ją ce in sty tu cje

mię dzy na ro do we. Lu do bój stwo nie jest ka ta stro fą na tu ral ną, lecz re zul ta tem ska zy w kul tu rach ro dza ju

ludz kie go.

A. Krze miń ski, Słow nik za bi ja nia , „Polityka” nr 2, s. 64–66.

1 eks per ci ge no ci de stu dies – ba da cze zaj mu ją cy się pro ble mem lu do bój stwa

2 pre wen cja – za po bie ga nie cze muś

Język polski. Poziom podstawowy

Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

Za da nie 1. ( 1 pkt )

Określ, ja ką funk cję peł nią py ta nia znaj du ją ce się w aka pi cie 1.

..............................................................................................................................................................................

Za da nie 2. ( 1 pkt )

Wy pisz z aka pi tów 1. i 2. zda nia toż sa me pod wzglę dem tre ści.

..............................................................................................................................................................................

Za da nie 3. ( 2 pkt )

Sfor mu łuj te zę, któ rej po twier dze niem jest in for ma cja o ist nie niu spo łecz no ści przez stu le cia nie pro wa -

dzą cych wo jen (aka pit 3.).

..............................................................................................................................................................................

Za da nie 4. ( 1 pkt )

Wskaż czyn ni ki, któ re zda niem au to ra tek stu po zwo lą roz wią zać pro blem lu do bój stwa (akapity 4. i 5.).

..............................................................................................................................................................................

Za da nie 5. ( 1 pkt )

Wy mień czte ry wska za ne w aka pi cie 6. przy czy ny ak tów lu do bój czych.

..............................................................................................................................................................................

Za da nie 6. ( 1 pkt )

Wy ja śnij, na czym po le ga wspo mnia na w aka pi cie 7. ułom ność kon wen cji ONZ z 1948 ro ku.

..............................................................................................................................................................................

Za da nie 7. ( 2 pkt )

Wskaż uży ty w aka pi cie 8. zwią zek fra ze olo gicz ny. Wy ja śnij je go zna cze nie.

..............................................................................................................................................................................

Za da nie 8. ( 1 pkt )

Wy ja śnij, dla cze go zda niem au to ra tek stu „sa me po mni ki nie za pew nia ją pre wen cji” (aka pit 10.).

..............................................................................................................................................................................

Za da nie 9. ( 2 pkt )

Określ, ja kie funk cje peł nią uży te w aka pi cie 11. cu dzy sło wy.

..............................................................................................................................................................................

Za da nie 10. ( 2 pkt )

Roz strzy gnij, któ re z po da nych zdań za wie ra ją opi nie au to ra, a któ re in for ma cje.

Informacja

Opinia

„W 1948 r. ONZ uchwa li ła kon wen cję ści ga ją cą lu do bój stwo”.

„Jak wy ka zu je Kier nan, głów ną przy czy ną ak tów lu do bój czych

jest nie na wiść re li gij na i ra so wa”.

„Pro po nu je więc za stą pie nie go – nie ste ty ma ło chwy tli -

wym – po ję ciem «eli mi na cjo nizm»”.

„Chcąc uści ślić de fi ni cję lu do bój stwa, eks per ci ge no ci de stu -

dies w imię po praw no ści po li tycz nej dzie lą włos na czwo ro”.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: