DSWE-Spoleczenstwo-Informacyjne-052-103.pdf

bezpośrednio z jej doświadczeń, ale

także i przemyś l eń, a więc z prze-

myś l anych doświadczeń, które po-

mimo że poddane ref l eksji nie

st r aciły siły bezpośredn i ego do-

znania i wyraz u .

Performance Ortńoep;c Exerc;s e

(Ćw; c zen;a w)'mowy, 1998) - d l a których

podstawę stanowi Ortńoep;c D ev ; c e (In -

strument do korygoft : an;a w ) ' mo wy ) - to

praca o skromnej a równocześnie dra-

mat y cznej i porażającej formie. Dwu-

metrowy , sta l owy język - proteza, po-

łączon y z hełmem ogarniającym głowę

wra z z twarzą , zostaje użyty w dzi a ła-

niu artystycznym, które pyta o ź r ódła

mow y , ale także poszukuje kryteriów jej

polityki. Dzieło to łączy osobiste do-

świadczenie wie l ojęz y kowości z ref l ek-

sją dotyczącą wolności wypowiedzi,

swobody dostępu do informacji, oraz

mechanizmów władzy.

Peripatet;c Dev;ce (Instrument p e rypate-

ty cz ny , 1998) podejmuje temat chodze-

nia . Stalowe półkule z zagłęb i eniami-

odciskami form Stóp stanowią w ra-

mach performance P e r;patet;c Ex e r-

c ise c h wiejną i niepewną podstawę

dla n óg ar t ystki , w y konującej rów-

nocześnie na skrz y pcach so l owe

pa r tie z konce r tu a-mo l l An t onia

Vivaldiego (jeszcze raz pamięć,

osobiste doświ a dczenia ar t ystki, two-

rzą fundament dzieła Ara y i - przywo -

łuje ono bowiem jej n i egdysiej s zą edu-

kację muzyczn ą ) .

W obu tych pracach i s totną rolę od-

grywa zarówno forma , jak i materiał pe -

rypatetycznego instrumentu - stal .

I jedno i drugie tworz y sy mboliczne ko-

notacje o wielor a kich znaczeniach.

Zwraca też w nich uwagę wspominany

już wcześniej "nieznośny ciężar bytu" .

Niewygoda, trudność, ból, niepewność,

coraz wyraźniej współtworzą wymowę

twórczości Arayi .

Najnowsze prace artystki w dalsz y m

ciągu, aczko l wiek w stale zmieni a ją-

cych s i ę f o rm ac h i k onc e ptach , eksplo -

rują probl e mat y k ę zn a n ą już z dz ie ł

uprzednich . I rozwijają ją. Obok tema-

tu chodzenia oraz butów, pojawia się

walizka - rekwiz y t podróżny, a także

bumerang - magiczny przedmiot, wcie-

lenie snu o wiecznym powrocie , nadzie -

ja na odwracalność w y darzeń (nic nie

jest ostateczne). Znamie n ne jest jed-

nak, ż e obok klasycznych powracających

bumerangów Ara ya w y konu j e także i ta -

ki , któr y nie powraca . Nowo wprowa-

d zo ny materi a ł pra c - sz kło (i but y i bu-

meran g i z nie g o są wła ś nie odlane, a do-

mniem y wana kruchość tej s ubst a ncji

n a d a je przedmiotom z upełnie inne ko-

n o t ac j e ) - po c i ą~a z a so b ą no wc t eż

kont e ksty s emant yc zne.

W ce ntrum tw ó r czoś ć Kingi Ar ay i s t a -

l e i niezmi e nnie tkwi prob l em to ż sa -

mo ś ci. Jest ona tu pojmowana nie jako

w jakiko l wiek sposób okre ś lon y byt

o cha r akterze przedmiotowym,

lecz jako proces jej stawania się,

proces n ie u sta n n y ch przeob r ażeń

i transgresji, rozgrywający się

w wie l o j ęzycznym, wielokul t uro-

w y m polu walki o prawo do auto-

nomii, do niezależności, w polu walki

o wł a dzę. Także o władzę nad s obą . D y -

namika owej tożsamości , jej uwikłanie

w s ie ć przygodn y ch relacji, odsłania

najbardziej dramatyczny wymiar w s pół-

czesnej egz ys tencji, wyznacz a n ej ró w -

nocześnie przez narastającą globaliza-

cję i pogłębia j ące się zróżnicowani e,

dwa przeciwstawne procesy , których

konflikt okreś l a k s ztałt epoki w której

ż y jemy. Sztuka Arayi także więc staje

s ię polem walki , polem obrony tożsa-

mości; dzieła artystki jawią się w tym

kontekście - mówiąc jej własnymi sło-

wami - jako "rodzaj przedłużeń psy-

chicznych, idiotyczne protezy, które

wyrastają z mojego ciała i dotykają in-

nych, wówc z as kiedy usiłują wymazać

mnie jako osobę" (por . Desmond,

1995) .

Pr zyg odno ś ć j es t tut a j k a tegori ą

o podst a wowym znaczeniu . Okre ś la ona

z a równo status języka , jak i genezę oraz

charakter w s z y stkich pozostałych wy-

mi a rów e gz ys t e ncji i n dywid u alnej

i spo ł e cz n e j, p r z y czym t a pie rw s za zo-

st a je tu w pewn y m s ensie zrelatywizo-

wana do rangi wytworu drugiej - wy t wo-

ru akt y wności społecz n yc h . Zważywszy

bowiem , że proces indywidua l nej a ut o -

kreacji odbywa się w przest r ze n i

wyznaczonej także i przez aktyw-

ność autokreacyjną i n n yc h je d no -

stek, rów n ież i ten wy m iar lud z-

kiej egzystencji jest w tym sensie

uwarunkowany społecznie (por .

koncepcje Richarda Rorty'ego, np. Ror- '

ty, 1996) . Jak pokazuje twórczość Kin -

gi Arayi - zadająca stale te same pyta-

nia: Kim jestem? Dlaczego jestem t u -

t a j gdzie jestem? - tożsamość jednost-

kowa rodzi się i na zawsze pozostaje na

granic y pomiędzy tym, co jednostkowe,

a tym, co społeczne , w wie l orakich tego

sensach, wymiarach i formach .

jest nie ' tyle tanem rz~czy,

zapewne

PONOWOCZESNOŚĆ

DEKONSTRUKCJA

CYBERKULTURA

Ile~ posta~ą wo.bec. nI.cn.

W samym SWleCle zJawIsk,

natomiast, kr luje róznorod-

ność. Nie tY t, ko jednak ta,

programowo onowoczesna,

wieTość rów n legle kształtu-

jącYvh się i za b.odzących l)a

Wstęp (do postmodernizmu)

Lektura bardzo już licznych publi-

kacji dotyczących

szczególnych rodzajów artystycznych

(co innego, na przykład, znaczy ono

w literaturze, a co innego w architek-

turze) . Podobne odmienności w y stępu-

ją oczywiście także w innych, niearty-

stycznych domenach aktywności

ludzkiej. Gdy dodamy jeszcze do

tych "obiektywnych" różnic

wszystkie te, które wynikają

z rozmaitości poglądów i per-

spektyw badawczych, to można

przewidywać powstanie w rezultacie

niemałego zamieszania (por. Nycz,

1993, s . 121-126). Zdarza się więc

i tak , że dyskusje na temat postmoder-

nizmu mają charakter pozorny, albo-

wiem te same zjawiska bywają określa-

ne raz jako modernistyczne, innym ra-

zem jako postmodernistyczne, a jesz-

cze innym - jako neomoderni s tyczne

czy nowomodernist y czne l.

sIebIe tendenCJI, lecz takze

ponowoczesności

i postmodernizmu

(w każdym z jego

różnorod-

' ność para-

możliwych

wcieleń :

artystycznym,

kulturowym,

filozoficznym,

poli-

dygl1)atycz-

na. Po~tmo-

tycznym, ekonomicznym

etc.) do-

bitnie uświadamia,

że - pomimo

dernlzm pa-. ~tępuJ e go

znacznego

ich zaawansowania

modernlzmi~

1 zastępuJe

rozważania na ten temat ciągle

jeszcze wydają się obracać w kręgu nie-

rozstrzygniętych

podstawowych

za-

sW"ego poprfeslpika

t y 1)(0

gadnień terminologiczno-pojęciowych.

Coraz bardziej oczywiste staje się, że

posługując się tymi samymi termina-

mi autorzy piszący o postmodernizmie

odwołują się w istocie do różnych po-

jęć i do różnych zakresów zjawisk

przez pojęcia te wyznaczanych .

Przede wszystkim, znaczenie pojęcia

postmodernizmu zmienia się w zależ-

ności od tego, do której dyscypliny na- ~------------

1 Liczne referaty przedstawione

w s/wI.ecl.e P9J G l pogląpow.

W SWleCle zJa .Isk - wClelo-

n . y W rzeczy ls . te postawy

I lch w~twory postmoqer:

nl~rp CIągle es ' ~c~e ÓZlell

w r a mach sym-

ukowej się odnosi (filozofia , socjologia,

po z jum " Die Zweite M o dcrne - Eine Diagnose der

ekonomia ,

politologia,

estetyka, teo- Kun s t der Gegenwart ", Multimediale

4, Karlsruhe .

mIejSCe

Z wa tosclamI, po-

ria kultur y, teoria sztuki) . W przypad- 17-18majaI995- s zczeg6Jniezwracapodt y mwzgl~-

dem uwag~ w y stąpienie Heinricha Klotz a - usiło-

ku dwóch ostatnich dziedzin , które in- wały porządkować zjaw is ka składające si~ na sztuk~

teresują mnie tu w stopniu najwięk- w s półcze s ną. mi~dz y inn y mi . właśnie za pomocą

szy m , roz waż ane pojęcie różnicuje się t y tułowe g o dl a konferencji poj~cia drugi m o drrn iz m .

czy te ż n o r r:)' m o drrni z m ; zob. też Huenneken s .

stawami idzi łami moderni-

s t1l3Cz D : :Tm.JuNOWOCZESNOŚĆ

•

t a kże wówczas gd y od nosimy je do po- MuJ e r . 199 5 .

19 9 5 ;

Ponowoczes

W paradoksalny więc sposób jedna

z niewielu cech zgodnie przypisywa-

nych post modernie i postmodernizmo-

wi - pluralizm - uwidacznia

się de-

formacji modernistycznej. Czasami za

taką wspólną domenę ich obu uważa się

neoawangardę (jeśli nawet pogląd taki

nie jest w niektórych przypadkach ar-

tykułowany wprost, to można go odna-

leźć analizując dobór podawanych tam

przykładów sztuki uznawanej za post-

modernistyczną). W niektórych uję-

ciach związek pomiędzy modernizmem

a postmodernizmem przybiera formę

jeszcze bardziej kunsztowną, na przy-

kład taką, w której określa się postmo-

dernizm jako modernizm na opak -

wyraźny wpływ myślenia bachtinow-

skiego (Mizińska, 1992).

Wielu zwolenników posiada także

koncepcja mówiąca, że relacja między

obiema formacjami jest zarazem kon-

tynuacją i zerwaniem, złożonym związ-

kiem stopniowo dystansującego się v•.y-

nikania. Ten kompromisowy po-

gląd wydaje się zupełnie prawdo-

podobny. Tłumaczyłby, bowiem

obecność niektórych właściwości

modernizmu w wytworach post-

modernistycznych przy jednocze-

snym zachowaniu przez nie zasadni-

czych różnic paradygmatycznych.

Ponowoczesność zapewne jest nie

tyle stanem rzeczy, ile postawą wobec

nich. W samym świecie zjawisk, nato-

miast, króluje różnorodność. Nie tyl-

ko jed nak ta, programowo ponowocze-

sna, wielość równolegle kształtujących

się i zachodzących na siebie tenden-

cji, lecz także różnorodność paradyg-

matyczna. Postmodernizm nastlYpujc

po modernizmie i zastępuje swego po-

przednika tylko w świecie pojęć i po-

glądów. W świecie zjawisk - wcielony

w rzeczywiste postawy i ich wy twory-

postmodernizm

strukcyjnie w teoretycznej

dyskusji na

ich temat utrudniając,

czy wręcz unie-

możliwiając

porozumienie

zwaśnio-

nych poglądów.

Czy w ogóle jest tu możliwe poro-

zumienie? Postmodernizm przecież

zniechęca - według powszechnej opi-

nii - do jednoznacznych rozstrzy-

gnięć. Pamiętając o tym chyba jednak

warto próbować przynajmniej uzgad-

niać znaczenie używanych terminów.

. Wtedy, bowiem dyskusja zacznie do-

tykać problemów rzeczywistych,

a różnice poglądów staną się prawdzi-

wymi różnicami.

Pojęcie postmodernizmu w sztuce -

gdy staje się przedmiotem dysku-

sji - jest' zwykle wikłane w sieć

związków z dwoma innymi: mo-

dernizmem oraz awangardą. Prze-

gląd piśmiennictwa na ten temat

także przynosi obraz zamętu i bra-

ku podstawowych nawet uzgodnień

(zob. np. teksty zgrupowane w tomie

Postmodernizm. Kultura wyczerpania P,

Giżycki, 1988).

Nie ma chyba dającej się teoretycz-

nie pomyśleć relacji między tymi trze-

ma pojęciami (i odpowiadającymi

zjawiskami), która nie wystąpiłaby

w rozważaniach na ich temat i nie zy-

skała licznego grona zwolenników.

Mówi się tu zarówno o postmoderni-

stycznej kontynuacji modernizmu, jak

i o całkowitym z nim zerwaniu. Napo-

tkać można również poglądy, które zwią-

zek pomiędzy tymi formacjami określa-

ją jako wybiórczą kontynuację w ramach

postmodernizmu

ciągle jeszcze dzieli

niektórych,

zwykle

miejsce

z wartościami,

postawami

najbardziej

radykalnych,

właściwości

i dziełami modernistycznymi.

Bardzo wiele właściwości, bądź war-

tości jest przywoływanych w celu opi-

sania lub zdefiniowania postmodern ' i-

zmu. Pośród najczęściej zgłaszanych

znajdujemy: pluralizm (i wynikający

zeń antYfundamentalizm), różnorod-

ność, rozproszenie, przypadkowość, am-

biwalencję, niezrównoważenie, lokal-

ność, synkretyzm, eklektyzm, zaciera-

nie granic pomiędzy kulturą "wysoką"

- elitarną a "niską" - popularną, hedo-

nizm, pastiszowość, "kolażowość", zło-

żoność, aporetyczność, intertekstual-

ność, amoralizm i indyferencję aksjolo-

giczną, konformizm, poczucie wyczer-

pania. Wiele atrybutów postmoderni-

zmu - jak to widać na przykładzie

ostatnich kilku przywoływanych powy-

żej jego domniemanych cech - jest ar-

tykułowanych "negatywnie" - poprzez

wskazanie braku innej właściwo-

ści, na ogół, z kolei, przypisywanej

modernizmowi. To bezpośrednie

odniesienie do paradygmatu mo-

dernistycznego służy wówczas

zwykle ugruntowaniu poglądu gło-

szącego zerwanie i opozycję pomiędzy

obiema formacjami. Wtedy wspomina

się koniec "wielkich narracji" i brak ca-

łościującego układu odniesienia, odrzu-

cenie idei postępu oraz wszelkich dą-

żeń utopijnych i emancypacyjnych,

podważenie idei tożsamości zastępowa-

nej przez kult ciała, negację indywidu-

alizmu, zanik głębi i rozróżnienia po-

między istotą a zjawiskiem, obniżenie

wagi przesłania tekstów kultury, poni-

żenie wartości i zgu bienie prawdy, hoł-

dowanie paradoksom i paralogii, powrót

do tradycyjnych komponentów arty-

stycznych (figuracja, narracja, melodia

etc.), neokonserwatyzm.

Wiele z właściwości (i odpowiednio

definicji) odnoszonych do postmoder-

nizmu jest w sposób wyraźny obciążo-

nych aksjologicznie. Niosą one w so-

bie niechęć lub aprobatę badacza dla

opisywanego zjawiska. Niezależnie bo-

wiem od tego, jaki kształt wszystkie

te przywoływane dotąd poglądy przy-

bierają ' w rozmaitych koncepcjach, roz-

ważane pojęcia ulegają w nich nader

często jeśli nie procesowi ideologiza-

cji, to przynajmniej wyraźnemu zabar-

wieniu światopoglądowemu. Jakby

w zgodzie z post modernistycznym

twierdzeniem badacze uczestniczący

w dyskusji nie usiłują nawet oddzielać

poglądów wyrastających z samej ana-

lizy zjawisk i pojęć - kon tekst uzasad-

nienia, od własnych wyborów aksjolo-

gicznych, od swego światopoglądu,

pragnień, obaw i sympatii - kontekst

odkrycia (por . Amsterdamski, 1983).

W rezultacie biorą oni udział

(aczkolwiek prawdopodobnie nie

zawsze w pełni świadomie)

w grze wartościami, w której cele

poznawcze ustępują aż nazbyt

często pragnieniu zbudowania

hierarchii modeli, wzorców, postaw ak-

sjologicznie uporządkowanych i wyra-

żających uznawany światopogląd. Bar-

dzo cierpi wówczas precyzja analizy,

zastępowana w skrajnych przypadkach

przez preferencje, prezentowane jako

rezultaty dociekań.

Ale taki właśnie jest ten przełom ;

bardziej angażuje światopogląd i emo-

cje niż chłodny, logiczny rozum. Post-

modernizm nie podejmuje z moderni-

zmem dyskusji według reguł wyznacza-

nych przez racjonalistyczną logikę

prawdy. Odrzucając go nie może jed-

nak postąpić inaczej. Pluralizm ma

w postmodernizmie wymiar wszech-

ogarniający. Dotyczy wszystkich dzie-

dzin ludzkiej aktywności. Nie zamy-

ka się w dziedzinie sztuki, czy nawet

kultury, lecz przeobraża także myśl na-

ukową i filozoficzną (tak samo jak

praktykę organizacyjno-ekonomiczną

oraz polityczną). Postmodernizm może

b y ć odrzucony lub zaakceptowany je-

dynie w imię ogólnych racji światopo-

glądowych i równie ogólnych dyrektyw

postępowania (z tamtych wynikają-

cych). Do nich bowiem przede wszyst-

kim się odwołuje.

1994, s. 103). Tak jak postmodernizm

bowiem, również idekonstruktywizm

jest rozumiany bardzo rozmaicie, a róż-

nice między poszczególnymi jego od-

czytaniami warunkują w sposób oczy-

wisty odmienności w postulowanych

między nimi relacjach. W obliczu tej

różnorodności chciałbym zaznaczyć,

że w swoim wykorzystywanym dalej ro-

zumieniu dekonstrukcji odwołuję się,

przede wszystkim, do poglądów Jacqu-

esa Derridyz. Poglądy jego interpreta-

torów i filozoficznych kontynuatorów

traktuję jedynie jako materiał pomoc-

niczy.

Brak powszechnie akceptowanego

przekonania co do natury związków po-

między postmodernizmem a dekon-

strukcją oraz - zgodnie tym razem -

postrzegana różnorodność postaw i zja-

wisk łączonych pod pojęcie m

postmodernizmu skłoniła licz-

nych badaczy do przyjęcia poglą- "

du, że postmodernizm jest nazwą

zbiorową, obejmującą szereg róż·

niących się pomiędzy sobą nur-

tÓW rozmaitego rodzaju (filozoficz-

nych, artystycznych, ekonomicznych,

politycznych etc.). To, co miałoby łą-

czyć wszystkie te prądy, to wspólnie

prowadzony atak na paradygmat new-

tonowsko-kartezjański (zob . np. Grze-

gorczyk , 1991) . Różnorodność nurtów

składających się na postmodernizm

ma tłumaczyć w ramach tej koncepcji

zarówno wewnętrzną niespójność for-

macji postmodernistycznej , jak i nie-

jednorodność relacji pomiędzy nią

a dekonstruktywizmem.

Całkowite porozumienie na temat

charakteru relacji zachodzących mię-

Postmodernizm idekonstrukcja

Wielokrotnie już wskazywano rozma-

ite pokrewieństwa łączące postmoder-

nizm idekonstruktywizm. Kontekstu-

alność (a więc nieokreśloność) zna-

czeń, przekraczanie (bądź znoszenie)

granic pomiędzy rozmaitymi dyscypli-

nami ludzkiej działalności twórczej,

kryzys funkcji emancypacyjnej, to

właściwości przywoływane w celu

ukazania bliskości obu tych for-

macji umysłowych. Interesującą

zbieżność pomiędzy postmoderni-

zmem a dekonstrukcjonizmem wska-

zuje Ryszard Nycz uwidaczniając ich

mediatyzujący, "pośredni" status ,

przeciwstawiający się uroszczeniom

rozmaitych form fundamentalizmu

(Nycz, 1993, s . 15).

Najczęściej pokrewieństwa te stają

się przedmiotem refleksji filozoficznej

oraz, nieco rzadziej , społeczno-kultu-

rowej. I tam też na ogół, w obu tych

dziedzinach , dominuje przekonanie

o postmodernistyczn y m

dekonstruktywizmu.

Nie jest to jednak, czego należało się

s podziewać, pogląd podzielany po-

wszechnie. Christopher Norris, na przy-

kład , uważa, iż właściwie pojmowana

dekonstrukcja należy do filozoficzne-

go dyskursu modernizmu

(Norris ,

: Interpretując poglądy Derridy skorzystał e m jed-

nak także z kilku innych publikacji analizujących

jego koncepcje. zob. przede wszystkim B . Bana -

siak. 1995 ; T . Rachwa! i T . Sławek. 1992 ,

- . ~ 3 L : .:( , 7'? ( ) ': C i = : PONOWOCZESNOŚĆ

- DEKONSTRUKCJA

- CYBERKULTURA

charakter z e

medIow ~ aJe SIę naJ-

dzy postmodernizmem a dekonstruk-

tywizmem nie występuje jednak nawet

w gronie tych, którzy głoszą bliskie po-

krewieństwo łączące obie te formacje.

Różne bowiem właściwości bywają tam

wskazywane jako istotne, różnie też są

one interpretowane (i wartościowa-

ne!), w różne wreszcie konfiguracje

i hierarchie s ą układane.

Pamiętając o tych zawiłościach i nie

c hcąc bynajmniej wdawać się w dysku-

s je światopoglądowe traktuję własną

propozycję pojmowania postmoderni-

zmu nie jako próbę rozwiązania powyż-

s zych dylematów czy metodę pogodze-

nia zwaśnionych stron , lecz jako przy-

g otowanie podstawy metodologicznej

dla interesujących mnie rozważań nad

rozwijającą się współcześnie wokół me-

diów elektronicznych kulturą cyber-

netyczną (cyberkulturą). Oznacza

to również, iż moja uwaga będzie

skierowana przede wszystkim ku

zagadnieniom artystycznym i kul-

turowym .

przejścia pomiędzy rozważaniami filo-

zoficzno-estetycznymi a szczegółowy-

mi badaniami sztuki . Oczywiście,

w różnych tekstach poświęconych naj-

nowszym zjawiskom artystycznym raz

po raz odnajdujemy odwołania do filo-

zofii czy krytyki dekonstruktywistycz-

nej . W większości przypadków, jednak,

odgrywają tam one marginalną rolę,

bądź nie służą wyjaśnieniom post mo-

dernistycznego aspektu rozpatrywa-

nych zagadnień . Jedynie w odniesieniu

do literatury i literaturoznawstwa de-

konstruktywizm został w większym

stopniu związany z problematyką

postmode rnistyczną.

Tam, natomiast, gdzie zostały pod-

jęte próby przyjrzenia się sztuce post-

modernizmu w optyce dekonstrukty-

wis tycznej , mamy najczęściej do czy-

nienia z formą adaptacji rozwa-

żań filozoficznych bądź społecz-

no-kul turowych na użytek arty-

styczny. Sztuka jest tam wów-

czas, na przykład, traktowana

jako siła krytyczna, przeciwsta-

wiająca się próbom porządkowania

świata według " starych" reguł

(Dziamski, 1991, s. 51). Jednak akcep-

tując nawet taką koncepcję nie można

nie zauważyć, że rolę tę sztuka dzieli

z każdą inną formą aktywności umy-

słowej , podjętej w tym duchu i z taką

intencją. Nie odnajdujemy na tej dro-

dze istotnej wiedzy o tych akurat wła-

ściwościach, dzięki którym sz tuka jest

zdolna wypełniać tę krytyczną rolę.

Zwłaszcza, że krytycyzm należy do naj-

ważniejszych cech postawy awangardo-

wej, która jest zwykle przecivtstawia-

na przez tych samych badaczy prakty-

ce sztuki postmodernistycznej.

Pośród właściwości przypisywanych

postmodernizmowi , które przy toczy-

doskonalsz m przykła-

dem nQwego, dekon-

strukcYJne

o, pos~mo-

derI1Isty~z ego

RQJffiO-

wanIa dZIeł sztukI oraz

c a ł e g o paradyg-

fi a t li

ar -

t Y S t Y c Z -

nego

Postmodernizm w sztuce

O ile dekonstruktywizm stał się , jak

już pisałem, bardzo ważnym elemen-

tem dyskursu o postmodernizmie

w wymiarze filozoficznym, jak również

wyraźnie zaznaczył on swoją obecność

w refleksji społeczno-kulturowej , tak

w rozważaniach dotyczących postmo-

dernizmu w sztuce jego rola wydaje s ię

nieporównywalnie mniejsza (bez

względu na częstotliwość przywołań

samego terminu). Okazuje się, bo-

wiem, że formułowane tam definicje,

proponowane konfiguracje cech przy-

pisywanych sztuce postmodernistycz-

nej mogą znakomicie się obejść bez

pojęcia dekonstruktywizmu i jego wła-

ściwości . Brak jest tam wyraźnego

Sztu . lsa in t ra~tywnych

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: