Rozdział XXIII - KOSZTY POSTĘPOWANIA
KOSZTY POSTĘPOWANIA
· Koszty postępowania to koszty sądowe, koszty przejazdów do sądu strony lub pełnomocnika oraz równowartość zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie.
Koszty sądowe obejmują opłaty sądowe i zwrot wydatków.
Opłaty sądowe.
Opłatami sądowymi są wpis i opłata kancelaryjna.
· W związku z ustaleniem wysokości opłat na stronach postępowania ciążą określone obowiązki.
Ø Po pierwsze, w każdym piśmie wszczynającym postępowanie sądowe w danej instancji należy podać wartość przedmiotu zaskarżenia, jeżeli od tej wartości zależy wysokość opłaty. Oznaczenie wartości przedmiotu zaskarżenia zaokrągla się wzwyż do pełnych złotych. Wartość przedmiotu zaskarżenia występuje w sprawach, w których przedmiotem zaskarżenia jest należność pieniężna. Do wartości przedmiotu zaskarżenia nie wlicza się odsetek i kosztów związanych z należnością główną. Przewodniczący może sprawdzić wartość przedmiotu zaskarżenia oznaczoną w piśmie i zarządzić w tym celu dochodzenie. Po drugie, obowiązkiem jest uiszczenie opłaty sądowej. Opłatę sądową należy uiścić przy wniesieniu pisma do sądu . podlegającego opłacie. Wyłączona została możliwość korzystania z formy uiszczenia opłaty w znaczkach skarbowych.
Ø Spełnienie obowiązku uiszczenia opłaty sądowej powoduje negatywne następstwa dla strony składającej pismo. Artykuł 220 § 1 ustawy — Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ustanawia regułę: „Sąd nie podejmie żadnej czynności na skutek pisma, od którego nie zostanie uiszczona należna opłata".
Ø W celu wykonania przez stronę tego obowiązku, jeżeli nie uiściła ona opłaty sądowej, przewodniczący wzywa wnoszącego pismo (z wyjątkiem pism, z których treści wynika, że podlegają odrzuceniu), aby pod rygorem pozostawienia pisma bez rozpoznania uiścił opłatę w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia wezwania.
§ Stronie zamieszkałej lub mającej siedzibę za granicą, która nie ma w kraju przedstawiciela, przewodniczący wyznaczy termin do uiszczenia opłaty nie krótszy niż dwa miesiące. Nie wzywa się do uiszczenia opłaty stałej, jeżeli pismo jest wniesione przez adwokata lub radcę prawnego.
§ Nieuiszczenie w terminie opłaty sądowej jest podstawą do podjęcia przez przewodniczącego zarządzenia o pozostawieniu pisma bez rozpoznania, a jeżeli nie uiszczono opłaty od skargi, skargi kasacyjnej, zażalenia oraz skargi o wznowienie postępowania, sąd podejmie postanowienie o odrzuceniu skargi.
§ Na zarządzenie przewodniczącego i postanowienie o odrzuceniu skargi służy zażalenie, które jest wolne od opłat.
Ø W razie gdy nie została uiszczona należna opłata sądowa, a strona nie została wezwana do jej uiszczenia, sąd w orzeczeniu kończącym postępowanie w danej instancji nakaże ściągnąć tę opłatę od strony, która była obowiązana ją uiścić albo od innej strony, gdy z orzeczenia tego wynika obowiązek poniesienia kosztów postępowania przez tę stronę.
§ W sytuacji gdy sąd nie orzekł o obowiązku ponoszenia kosztów sądowych lub nie objął orzeczeniem całej kwoty należnej z tego tytułu, o kosztach tych orzeka w formie postanowienia, wydanego na posiedzeniu niejawnym, wojewódzki sąd administracyjny. Na postanowienie to przysługuje zażalenie, jeżeli strona nie składa środka odwoławczego co do istoty sprawy. Od zażalenia nie pobiera się opłaty sądowej.
Ø Prawo do żądania kosztów sądowych przedawnia się z upływem trzech lat, licząc od dnia, w którym koszty należało uiścić.
· Ustawa — Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi przyznaje stronie prawo do żądania zwrotu kosztów sądowych. Opłatę prawomocnie uchyloną w całości lub części postanowieniem sądu oraz różnicę między kosztami pobranymi a kosztami należnymi, a także pozostałość zaliczki wpłaconej na pokrycie wydatków zwraca się stronie z urzędu na jej koszt. Na zarządzenie przewodniczącego w przedmiocie zwrotu kosztów służy zażalenie, które jest wolne od kosztów sądowych.
Prawo strony do żądania zwrotu opłaty sądowej lub zaliczki na pokrycie wydatków przedawnia się z upływem trzech lat, licząc od dnia powstania tego prawa.
· Istotną kwestią dla prawa do sądu jest dopuszczalność umorzenia, odroczenia, rozłożenia na raty kosztów sądowych. Artykuł 229 § 1 ustawy — Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi stanowi: „Należności z tytułu nieuiszczonych kosztów sądowych [...], mogą być umorzone lub zapłata tej należności może być odroczona albo rozłożona na raty, jeżeli jej ściągnięcie byłoby połączone z niewspółmiernymi trudnościami lub groziłoby dłużnikowi zbyt ciężkimi skutkami".
Wpis.
· Od pism wszczynających postępowanie przed wojewódzkim sądem administracyjnym i Naczelnym Sądem Administracyjnym pobiera się wpis.
· Pismami wszczynającymi postępowanie są: skarga, skarga kasacyjna oraz skarga o wznowienie postępowania.
· Ustawa — Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi przyjmuje konstrukcję wpisu stosunkowego i wpisu stałego.
Ø „Wpis stosunkowy pobiera się w sprawach, w których przedmiotem zaskarżenia są należności pieniężne. W innych sprawach pobiera się wpis stały" (art. 231). Ustawa nie określa wysokości wpisu, przyznając Radzie Ministrów delegację do określenia „w drodze rozporządzenia, wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu.
Oplata kancelaryjna.
· Opłatę kancelaryjną pobiera się za stwierdzenie prawomocności oraz wydawanie odpisów, zaświadczeń, wyciągów i innych dokumentów na podstawie akt. Opłatę kancelaryjną pobiera się także za odpisy, wyciągi, kopie i wydruki oraz zaświadczenia i inne dokumenty wydawane na podstawie zbiorów gromadzonych i prowadzonych w sądzie poza aktami sprawy.
· Opłatę kancelaryjną za odpis orzeczenia z uzasadnieniem, doręczonego na skutek żądania zgłoszonego w terminie siedmiodniowym od ogłoszenia, pobiera się przy zgłoszeniu wniosku o sporządzenie uzasadnienia orzeczenia i jego doręczenie. Jeżeli opłata nie została uiszczona, przewodniczący zarządzi ściągnięcie jej od strony, która złożyła wniosek.
· Nie pobiera się opłaty kancelaryjnej za odpis orzeczenia z uzasadnieniem podlegającym doręczeniu z urzędu. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, wysokość opłat kancelaryjnych.
Wydatki.
· Według art. 213 ustawy — Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi: „Do wydatków zalicza się w szczególności:
1) należności tłumaczy i kuratorów ustanowionych w danej sprawie,
2) koszty ogłoszeń oraz diety i koszty podróży należne sędziom i pracownikom sądowym z powodu wykonania czynności sądowych poza budynkiem sądowym, określone w odrębnych przepisach". Ze sformułowania „w szczególności" wynika, że art. 213 nie zawiera wyliczenia zamkniętego wydatków.
· Strona, która wniosła o podjęcie czynności połączonej z wydatkami, jest obowiązana wpłacić zaliczkę na ich pokrycie. Jeżeli wniosek złożyło kilka stron albo sąd zarządził wykonanie czynności z urzędu, zaliczkę powinny wpłacić strony w częściach równych lub w innym stosunku według uznania sądu.
Ø Wysokość zaliczki i termin jej wpłacenia wyznacza sąd. Jeżeli przewidywane wydatki okażą się większe od wpłaconej zaliczki, sąd nakaże jej uzupełnienie.
· W sytuacji niewpłacenia zaliczki kwotę potrzebną na pokrycie wydatków wykłada się tymczasowo z części budżetu sądu administracyjnego. Wyłożona kwota jest należnością budżetu państwa, którą zwraca strona zobowiązana do wpłacenia zaliczki.
· Termin do wpłacenia kwoty wyłożonej z budżetu jest wyznaczony ustawowo i wynosi czternaście dni od dnia wezwania przez przewodniczącego. Jeżeli strona mieszka za granicą termin wyznacza przewodniczący; termin ten nie może być krótszy niż dwa miesiące od dnia doręczenia wezwania. Jeżeli strona nie uiści kwoty wyłożonej z budżetu w określonym terminie, sąd na posiedzeniu niejawnym wyda postanowienie nakazujące ściągnięcie wyłożonej kwoty, bez wstrzymania biegu postępowania.
Zasady co do ponoszenia kosztów postępowania sądowoadministracyjnego
· Rozważając konstrukcję zasad ponoszenia kosztów postępowania sądowoadministracyjnego, należy wyróżnić:
— po pierwsze, zasady ponoszenia kosztów w fazie wszczęcia i toku postępowania;
— po drugie, zasady ponoszenia kosztów zakończonego postępowania.
· Ponoszenie kosztów postępowania w fazie wszczęcia postępowania reguluje art. 214 ustawy — Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, który stanowi: „Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, do uiszczenia kosztów sądowych obowiązany jest ten, kto wnosi do sądu pismo podlegające opłacie lub powodujące wydatki [§ 1]. Pismo wnoszone przez kilka osób, których uprawnienia lub obowiązki związane z przedmiotem zaskarżenia są wspólne, podlega jednej opłacie. W przeciwnym razie każda z tych osób uiszcza opłatę oddzielnie stosownie do swojego uprawnienia lub obowiązku [§ 2]".
· W fazie wszczęcia postępowania regułą obowiązującą jest, że osoba występująca z żądaniem rozstrzygnięcia sporu o zgodność z prawem działania lub bezczynności organu wykonującego administrację publiczną musi uiścić koszty sądowe (wpis) pod rygorem odrzucenia skargi, a co do innych czynności — pozostawienia ich bez biegu.
· Co do kosztów udziału w postępowaniu, to przyjętą regułą jest, że strony ponoszą koszty związane ze swoim udziałem, chyba że przepis szczególny wprowadzi w tym zakresie rozwiązanie szczególne.
Zasady ponoszenia kosztów zakończonego postępowania kształtują ponoszenie kosztów procesu przez unormowanie, „czy, kto i w jakiej wysokości powinien zwrócić koszty procesu". Do zasad kształtujących ponoszenie kosztów postępowania należy zaliczyć wymienione niżej.
· Pierwszą zasadą jest zasada odpowiedzialności za wynik postępowania. Jest to zasada podstawowa, która ma znaczenie dla wyprowadzenia następnych zasad obowiązujących w tym zakresie.
Ø Ustawa — Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi przyjmuje zasadę zwrotu kosztów postępowania jednej stronie przez drugą stronę.
Ø W postępowaniu przed wojewódzkim sądem administracyjnym obowiązuje reguła zwrotu kosztów postępowania skarżącemu przez stronę przeciwną (organ).
Ø Prawo to jednak przysługuje tylko w razie uwzględnienia skargi lub umorzenia postępowania. Według art. 200 ustawy: „W razie uwzględnienia skargi przez sąd pierwszej instancji przysługuje skarżącemu od organu, który wydał zaskarżony akt lub podjął zaskarżoną czynność albo dopuścił się bezczynności, zwrot kosztów postępowania niezbędnych do celowego dochodzenia praw".
Ø Zwrot kosztów stronie skarżącej od organu przysługuje także w razie gdy sąd umorzył postępowanie ze względu na uwzględnienie w całości skargi przez organ, a także gdy sąd umarza postępowanie w sytuacji gdy w wyniku przeprowadzonego postępowania mediacyjnego organ uchylił lub zmienił akt albo podjął czynność, a skarżący na ten akt nie złożył skargi albo skarga została oddalona
Ø W razie gdy po stronie skarżącej występuje kilku uprawnionych w sprawie, zwrot kosztów przysługuje każdemu z nich odpowiednio do udziału w sprawie. Jeżeli uprawnienia lub obowiązki skarżących związane z przedmiotem zaskarżenia są wspólne, zwrot kosztów następuje na ich rzecz solidarnie.
Ø Ustawa nie przewiduje zwrotu kosztów postępowania na rzecz strony przeciwnej organu wykonującego administrację publiczną.
Ø Odmienne zasady w tym zakresie obowiązują w postępowaniu przed Naczelnym Sądem Administracyjnym wszczętym na podstawie skargi kasacyjnej, w którym strony co do zasad zwrotu mają równe prawa. Należy rozróżnić przypadki gdy skarga kasacyjna została uwzględniona oraz w razie oddalenia skargi kasacyjnej.
§ W razie uwzględnienia skargi należy się stronie, która wniosła skargę kasacyjną, zwrot poniesionych przez nią niezbędnych kosztów postępowania kasacyjnego:
· 1) od organu, jeżeli w wyniku skargi kasacyjnej został uchylony wyrok sądu pierwszej instancji oddalający skargę;
· 2) od skarżącego, jeżeli w wyniku uwzględnienia skargi kasacyjnej został uchylony wyrok sądu pierwszej instancji uwzględniający skargę.
§ W przypadku oddalenia skargi kasacyjnej strona, która wniosła skargę kasacyjną, jest obowiązana zwrócić niezbędne koszty postępowania kasacyjnego poniesione przez:
· 1) organ, jeżeli zaskarżono skargą kasacyjną wyrok sądu pierwszej instancji oddalający ...
prawozaoczne