Rozdzial X cz 2 postep przygotowawcze.doc

626

X. Postępowanie pfzygofowawcze

$ 6. Pochodzenie

627

Poprzednio, w wersji określonej przez Komisję do spraw Reformy Prawa Karnego w 1997 r., uznano, że postępowanie przygotowawcze jest pewną całością, w której występują dwie podstawowe jego formy — śledztwo i dochodzenie zwyczajne (do­chodzenie uproszczone wypadnie w tej chwili pominąć) i że dla jasności unormo­wań oraz w celu ułatwienia posługiwania się kodyfikacją w zasadzie wszędzie tam, gdzie jest to z merytorycznego punktu widzenia możliwe — rozwiązania prawne identyczne lub bardzo zbliżone, występujące w śledztwie i w dochodzeniu, ujmo­wać należy we wspólnych przepisach. Dopiero zagadnienia wymykające się spod tej reguły, determinujące odrębności tych dwóch form, wiązane były w przepisach z jedną tylko z tych postaci postępowania przygotowawczego.

Obecnie punktem wyjścia i odniesienia stało się śledztwo, z nim związano zde­cydowaną większość przepisów, starając się unormować je w sposób pełny; docho­dzeniu poświęcono tylko nieliczne przepisy, wyrażając w nich jego odrębności. Na tym tle kluczem do odtworzenia zdecydowanej większości szczegółowych regulacji dochodzenia stal się art. 325a, według którego przepisy dotyczące śledztwa sto­suje się odpowiednio do dochodzenia, jeżeli przepisy rozdziału 36a dotyczącego dochodzenia — nie stanowią inaczej.

Posłużono się więc metodą zastosowaną w pierwszej wersji obowiązującego k.p.k. do normatywnego wyrażenia dochodzenia uproszczonego jako trybu szcze­gólnego, w uchylonym już art. 468; biorąc pod uwagę fakt, że obecne dochodzenie zwyczajne bardziej podobne jest do dawnego dochodzenia traktowanego jako po­stępowanie szczególne — wolno uznać, że zachodzi tu zbliżenie formy i treści. Można jednak było dodać przynajmniej formułę występującą np. w k.p.k. z 1928 r., po zmia­nach dokonanych w roku 1956 — mianowicie wskazać w jednym artykule wszyst­kie przepisy (ich numerację) dotyczące śledztwa, które stosuje się odpowiednio do dochodzenia. W ten sposób zmniejszyłyby się trudności interpretacyjne zdarzają­cych się przepisów niejasnych oraz wątpliwości nasuwające się przy wiązaniu prze­pisów odnoszących się wprost do dochodzenia (rozdział 36a) i przepisów (niektó­rych) dotyczących śledztwa, ale odnoszących się pośrednio także do dochodzenia — w celu odtworzenia jego pełnej i szczegółowej treści (zob. niżej).

II. Artykuł 325b stanowi (§ 1), że dochodzenie prowadzi się w sprawach o prze­stępstwa należące do właściwości sądu rejonowego:

1)              zagrożone karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności, z tym że

w wypadku przestępstw przeciwko mieniu tylko wówczas, gdy wartość przedmiotu przestępstwa albo szkoda wyrządzona lub grożąca nie przekra­cza 50 000 zł,

2)       przewidziane w art. 159 i 262 § 2 k.k.,

3)       przewidziane w art. 279 § 1, art. 286 § 1 i 2 oraz w art. 289 § 2 k.k., jeżeli
wartość przedmiotu przestępstwa albo szkoda wyrządzona lub grożąca nie
przekracza 50 000 zł.

W myśl § 2 — spośród spraw o przestępstwa wymienione w § 1 pkt 1 nie pro­wadzi się dochodzenia w sprawach o przestępstwa określone w kodeksie karnym

■    ■

wart. 155, 156 §2, art. 157a§ 1, art. 164 §2, art. 165 §2, art. 168, 174 § 2, art. 175, 181-184, 186, 187, 197 § 2, art. 201, 228 § 2, art. 229 § 2, art. 230 § 2, art. 230a § 2, 231 § I i 3, art. 233 § 1 i 4, art. 234, 235, 240 § I, art. 25()a § 13, art. 258 $ I i 2. art. 265 § 1 i 3, art. 266 § 2, art. 271 § 1 i 2 oraz w rozdziałach XXXVI i XXXVII.

Powyższe brzmienie § 2 art. 325b otrzymał w ustawie z 13 czerwca 2003 r. o zmianie ustawy— Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, D/..U. Ni 111, poz. 1061 (powoływanej dalej jako ustawa z 13 czerwca 2003 r.).

Modyfikuje ograniczająco ten katalog art. 325c, stanowiąc, że dochodzenia nie prowadzi się:

1)        w stosunku do oskarżonego pozbawionego wolności w tej lub innej spra­
wie, chyba że zastosowano zatrzymanie lub tymczasowe aresztowanie wo­
bec sprawcy ujętego na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem; prze­
pisu art. 259 § 3, w myśl którego tymczasowe aresztowanie nie może być
stosowane, jeżeli przestępstwo zagrożone jest karą pozbawienia wolności
nieprzekraczającą roku — nie stosuje się. Oznacza to, że tymczasowe aresz­
towanie jest możliwe również w sprawach o czyny zagrożone karą pozba­
wienia wolności nieprzekraczającą roku, także gdy nie wystąpiły okoliczno­
ści wskazane w art. 259 § 4;

2)        jeżeli zachodzą okoliczności wymienione wart. 79 § 1, określającym nie­
które sytuacje, kiedy oskarżony musi mieć obrońcę.

Podkreślić należy, że dopiero uwzględnienie przedmiotowego zakresu docho­dzenia, wyznaczonego art. 325b i 325c, w związku z art. 309 pkt 4 — dopełnia zakres spraw (o występki), w których prowadzenie śledztwa jest obligatoryjne (zob. też post. SN z 30 czerwca 2004 r., I KZP 8/04, OSNKW 2004, nr 7-8, poz. 81).

III. 1. W myśl ogólnego przepisu art. 298 postępowanie przygotowawcze pro­wadzi prokurator, a w zakresie przewidzianym w ustawie— Policja. W wy­padkach przewidzianych w ustawie uprawnienia Policji przysługują innym organom.

Artykuł 312 stanowi, że uprawnienia Policji przysługują także organom Stra­ży Granicznej oraz Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, w zakresie ich właś­ciwości, a nadto innym organom przewidzianym w przepisach szczególnych;

unormowanie odnosi się wprawdzie do śledztwa, ale w związku z art. 325a dotyczy także dochodzenia.

Na podstawie art. 325d Minister Sprawiedliwości wydał rozporządzenie z 13 czerwca 2003 r. w sprawie określenia organów uprawnionych obok Policji do prowadzenia dochodzeń oraz organów uprawnionych do wnoszenia i popierania oskarżenia przed sądem I instancji w sprawach podlegających rozpoznaniu w po­stępowaniu uproszczonym, jak również zakresu spraw zleconych tym organom (Dz.U. Nr 108, poz. 1019), ze zmianami w rozporządzeniach Ministra Sprawiedliwości z 2 czerwca 2004 r. (Dz.U. Nr 145, poz. 1543) oraz z 21 grudnia 2004 r. (Dz.U. z 2005 r. Nr 4, poz. 26).

628

X. / kapowanie przygotowawcze

§ 6. Dochodzenie

629

Według § 1 rozporządzenia w sprawach podlegających rozpoznaniu w postępo­waniu uproszczonym dochodzenie, obok Policji, prowadzić mogą również:

1)        organy Inspekcji Handlowej w sprawach o ujawnione przez nie w czasie
przeprowadzania kontroli przestępstwa przewidziane w art. 36 ustawy
z 12 grudnia 2003 r. o ogólnym bezpieczeństwie produktów, w art. 43 ust. 1
i 2 oraz art. 453 ust. 1 ustawy z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeź­
wości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi oraz w art. 38 ustawy z 15 grudnia
2000 r. o Inspekcji Handlowej;

2)        organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej w sprawach o przestępstwa okreś­
lone w art. 49 ust. 1 i 2 i art. 50 ustawy z 11 maja 2001 r. o warunkach zdro­
wotnych żywności i żywienia, w art. 14 ust. 3 ustawy z 30 marca 2001 r.

0 kosmetykach oraz w art. 34 ustawy z 11 stycznia 2001 r. o substancjach

1 preparatach chemicznych;

3)        urzędy skarbowe i inspektorzy kontroli skarbowej w sprawach o prze­
stępstwa z art. 77, 78 ust. 1 i art. 79 ustawy z 29 września 1994 r. o rachun­
kowości;

4)        Prezes Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty w sprawach o prze­
stępstwa określone wart. 208 ust. 1 ustawy z 16 lipca 2004 r.— Prawo
telekomunikacyjne (Dz.U. Nr 171, poz. 1800 i Nr 273, poz. 2703).

Ponadto z mocy ustaw szczególnych, w zakresie ich właściwości (art. 312 pkt 2), w sprawach w tych ustawach wskazanych, uprawnienia do prowadzenia docho­dzeń mają również:

—       Straż Leśna Lasów Państwowych i podmioty mające uprawnienia strażni­
ków leśnych (ustawa o lasach z 28 września 1991 r., tekst jedn. Dz.U. z 2000 r.
Nr 56, poz. 679 z późn. zm.);

—       Państwowa Straż Łowiecka (ustawa — Prawo łowieckie z 13 października
1995 r., tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 42, poz. 372 z późn. zm.).

Pamiętać też trzeba, że w odniesieniu do przestępstw i wykroczeń skarbowych, na podstawie art. 133 i n. k.k.s. oraz w ramach właściwości w nim określonych, do­chodzenie prowadzą finansowe organy dochodzenia (zob. również rozdział IV § 4 podręcznika oraz Grzegorczyk, K.k.s., s. 456 i n.).

2. Policja (i niektóre inne organy nieprokuratorskie) prowadzi zatem dochodze­nie, a po nowelizacji 2003 r. także —w istotnym zakresie — śledztwo. Przypomnieć wypadnie, że w toku prac nad nowym kodeksem formułowany był postulat, aby to prokurator prowadził nie tylko śledztwo, ale również, osobiście, dochodzenie zwy­czajne (chociaż mógłby powierzać je w poszczególnych sprawach Policji). Ta istot­na zmiana radykalnie ograniczyłaby uprawnienia Policji i jej dotychczasową kie­rowniczą rolę w większości prowadzomych postępowań przygotowawczych, spotkała się jednak ze zdecydowanym sprzeciwem przede wszystkim przedstawicieli proku­ratury. Podnoszono głównie jej nierealność wobec możliwości kadrowych prokura­tury — ówczesnych, a także przewidywanych na bliską przyszłość — ale formuło­wano także inne zastrzeżenia i wątpliwości.

Wynikały one m.in. z faktu, że rosnąca przestępczość, nowe, często groźne, a jed­nocześnie złożone formy i skomplikowane, niekiedy brutalne sposoby popełniania przestępstw, specjalizacja i profesjonalizacja przestępców, ich międzynarodowe po­wiązania— wymagają koncentracji ścigania w rękach właśnie Policji, dysponu­...