laac Bashevis SINGER URZD MOJEGO OJCA przeoya Elbieta Zychowicz Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZASA. Tytu oryginau: In My Father's CourtProjekt okadki: Micha BrzozowskiRedakcja: Anna futta-WalenkoRedakcja techniczna: Zbigniew KatafiaszKorekta: Elbieta Jaroszuk 59484 1966 by Isaac Bashevis Singer,renewed 1994 by Alma Singer. Published by arrangement with Farrar, Straus and Giroux, LLC, New York. for the Polish edition by MUZA SA, Warszawa2004 forthe Polish translationby Elbieta Zychowicz ISBN 83-7319-524-6 Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SAWarszawa 2004 ^ T ksik powicam witej pamiciCecila Hemleya, ktry pomaga mi z caego sercajako przyjaciel, wydawca, redaktor itumacz. Jego ona,Elaine Gottlieb, przetumaczya cz niniejszejksiki, awszystko przywsparciu Cecila, ktrego miodo literaturybyarwnie wyjtkowa jak jego gust. Od autora Urzd mojego ojca czy Bejt din, jak brzmi tytu tej ksikiw oryginale, w jidysz, jest w pewnym sensie literackimeksperymentem, prb poczenia dwch stylw - pamitnikarskiego oraz beletrystycznego. Staraem si opisa rozmaite wydarzenia i sytuacjew inny sposb ni w mojejdotychczasowej twrczoci. Zawarte tu opowieci ukazyway si najpierw jako seria esejw pod moim dziennikarskim pseudonimem Izaak Warszawski w "Jewish DailyForward". Ten pomysdawno ju zrodzi si w moim umyle - od bardzo wczesnej modoci nosiem si z zamiaremopisania moich wspomnie zbejt dinu. Dopiero po opublikowaniu ich w prasie zdecydowaemsi wyda je w formieksikowej pod wasnym nazwiskiem, przedstawiemw nich bowiem obraz ycia i rodowiska,ktre ju nieistniej is jedyne w swoim rodzaju. Ta ksika opowiada histori pewnej rodziny oraz histori sdu rabinackiego. S one tak cile ze sob zwizane, e trudno powiedzie, gdzie jedna si koczy,a druga zaczyna. Sd rabinacki, bejt din, jest bardzo starydowsk instytucj. Datuje si od czasw, kiedy Jetrodoradzi Mojeszowi: "A wyszukaj sobie zcaego lududzielnych, bojcych si Boga i nieprzekupnych mw,. ktrzy si brzydz niesprawiedliwym zyskiem, i ustanwich przeoonymi. aby moglisdzi lud w kadym czasie"'. Istnieje bezporedni zwizekmidzy dzisiejszymbejt dinema komentatorami Talmudu, gaonami, amoraitami, tanaitami, czonkami Wielkiej Synagogi i Sanhedrynem. Bejt dinby pewnego rodzaju poczeniem sdu,synagogi, domu nauki, a nawet, mona powiedzie, gabinetu psychoanalityka, gdzie mog przyj ludzie chorzy na duszy, eby otworzy serce. Fakt, e bejt dinfunkcjonowa nieprzerwanie przez wiele pokole, dowodzi, i takie poczeniebyo nie tylko moliwe, lecz konieczne. Jestemgboko przekonany, e wprzyszoci sd moeopiera si na bejt dinie, przy zaoeniu, e wiat bdziemoralnie si rozwija, a nie cofa. Aczkolwiek bejt din szybko zanika, wierz, e bdzie przywrcony i stanie si instytucj powszechn. Funkcjonuje, opierajc sina przesance, e sprawiedliwo nie moe istnie bez pobonocii e wyrok jest najlepszywwczas, gdy strony przyjmujgo w dobrejwoli i z ufnoci w bosk moc. Przeciwiestwem bejt dinu swszystkie instytucje, ktre stosuj si,niezalenie od tego, czy s prawicowe, czy lewicowe. Bejt din mg egzystowa wycznie wrd ludzi gbokowierzcychi pokornych, a swj szczytosign u ydw,gdy zostali cakowicie pozbawieni wieckiej wadzy i wpyww. Broni w rku sdziego bya chusteczka,ktrejdotykay strony na znak, e przyjmujwyrok. Nie prbowaemidealizowa bejt dinu ani te przypisywa mu okolicznociiatmosfery, ktrych nie dowiadczyem na wasnej skrze. Bejtdin nie tylko si zmienia w kolejnych pokoleniach, Ksiga Wyjcia 18,21 (wszystkie cytaty wedug: Biblia Tysiclecia, wyd. trzeciepoprawione, wydawnictwoPallotinum, Pozna-Warszawa 1990 - przyp. tum. ). lecz kady rabin, uczestniczcy w nim, ubarwia go swoimcharakterem i osobowoci. Jedynie to, co jest indywidualne, moe by sprawiedliwe i prawdziwe. Myl czasami, e bejt din jest mikroskopijnym przykadem niebiaskiej rady sprawiedliwoci, sdu Boego,ktry ydzi uwaaj za absolutne miosierdzie. Rozdziay tej ksiki zostay przetumaczone przezChannahKleinerman-Goldstein, Elaine Gottlieb oraz mojego bratanka Josepha Singera. Jestem wdziczny za pomocredakcyjn Robertowi Giroux i Henry'emu Robbinsowi. Dzikuj rwnie redaktorom naczelnym nastpujcychczasopism, w ktrych ukazay si wczeniej fragmenty niniejszej ksiki:"American Judaism", "Commentary", "TheCritic", "Harper's Magazine", "Jewish Heritage" oraz"The Saturday Evening Post". I.B.S. Ofiara Zdarzaj si na tym wiecie przedziwni osobnicy, ktrych myli s nawet dziwniejsze ni oni sami. W naszejkamienicy wWarszawie, przy ulicy Krochmalnej 10,po drugiej stronie korytarza mieszkao starszemaestwo. Proci ludzie. On byrzemielnikiem,a moe handlarzem ulicznym, wszystkie ich dzieci zaoyy ju swoje rodziny. Nasi ssiedzi twierdzili, e mimopodeszego wieku tych dwoje nadal si kocha. Co tydzie, wszabatowe popoudnie, po zjedzeniu czuleniu,szli pod rkna spacer. W sklepie spoywczym, u rzenika -gdziekolwiek robia zakupy - staruszkamwiawycznie o nim: "M lubi fasol. m lubi kawaekdobrej woowiny. mlubi cielcin". S takie kobiety,ktreani na chwil nie przestaj mwi o swoich mach. Onz kolei przy kadej okazjipodkrela rwnie: "Moja ona". Moja matka, potomkini wielu pokole rabinw, krcia nosem. Dla niej takie zachowanie byo objawem prostactwa. Aleprzecie nie mona lekceway mioci - zwaszcza midzy dwojgiem starszych ludzi. Nagle rozesza si plotka, ktra zaszokowaa wszystkich- starsze maestwo zamierza sirozwie! Na ulicy Krochmalnej zawrzao. Co to znaczy? Jak tomoe by? Mode kobiety zaamyway rce: "Mamo, chybasi rozchoruj! Sabomi! ". Starsze kobiety biadoliy: "Tokoniec wiata". Te bardziej popdliwe przeklinay wszystkich mczyzn: "I co, czy mczyni nie s gorsi od bydlt? ". Wkrtce ulic obiega lotem byskawicy jeszcze bardziejoburzajca nowina - rozwodz si po to, eby tenstary grzesznik mg polubi mod dziewczyn. Nietrudnosobie wyobrazi przeklestwa, jakie posypay si najego gow: ebymu kiszkiskrcio, eby szlag trafi jegopode serce, ebypoama rce i nogi, eby dopada gomorowa zaraza i dosiga kara boska! Kobiety nie szczdziy mu wyzwisk i przepowiaday, estary kozio niedoyje dnia lubu i zamiast stan pod lubnym baldachimem, trafi do trumny. Tymczasem prawda wyszana jaw w naszym domu. Staruszkasama przysza domojej matki irozmawiaaz ni w taki sposb, e na blad zwykletwarz matki wypyn rumieniec zakopotania. Mimo e prbowaa mnieprzepdzi, ebym tego niesysza, japodsuchiwaem, poniewa zeraamnie ciekawo. Kobietaprzysigaa matce,e kochama nade wszystko w wiecie. - Droga rebecin - mwia z przekonaniem - zradocioddaabym ycie za jego jeden paznokie. Jestemju - biada mi! - star kobiet, rozbit skorup, on zawci jestmczyzn. Potrzebuje ony. Dlaczego miaabym by muzawad? Dopki dzieci byy jeszcze w domu, musielimymie si na bacznoci. Obawiaam siludzkich jzykw. Teraz jednak to, co mwi, obchodzimnie tyle, co miauczenie kota. Ja nie potrzebuj ju ma, lecz on - obydopisywao mu zdrowie - jest jakmody mczyzna. Moejeszcze spodzi dzieci. A teraz spotka dziewczyn, ktragochce. Jest potrzydziestce, nadesza pora, by dla niej 12 rwnie zagraa weselna muzyka. Poza tym jest sierot,pracuje u ludzi jakosuca. Bdzie dla niego dobra. Przyniej zazna radoci ycia. Co do mnie, tojestem zabezpieczona. Dostan od niego do pienidzy, by starczyo mina utrzymanie,troch zarobi na handlu ulicznym. Czegomipotrzeba w moim wieku? Pragn tylko, eby on byszczliwy. Poza tym obieca mi, e po stu dwudziestu latach, kiedy nadejdzie czas, spocznobok niego na cmentarzu. Na drugim wiecie bd znowu jego on. Bd jegopodnkiem w raju. Wszystko zostao ustalone. Kobieta przysza po prostu poto, eby prosi mojegoojca o rozwd, a nastpnie o udzielenielubu. Matka staraa si jej to wyperswadowa. Podobnie jakinnekobiety, uwaaa t spraw za zniewagdla caegoniewieciegorodu. Gdyby wszyscy staruchowie zaczli si rozwodzi z onami i eni z modymi dziewczynami, pikniewygldaby wiat. Matkauwaaa,e to sprawka szatana i etaka mio jest nieczysta. Zacytowaa nawet jedn z ksigo etyce. Ale tamta prostakobieta rwniepotrafia cytowaPismo wite. Przypomniaa mojej matce, jak Rachela i Leaday Jakubowi swoje suce, Bilh i Zilp, jako naonice. Chocia byemwwczas jeszcze maym chopcem, tahistoria nie bya mi obojtna. Chciaem, eby si udao. Popierwsze, odczuwaem wielk frajd, mogcby obecnymprzyrozwodzie. Po drugie, podczas zalubin zawsze dostawaem kawaek biszkoptu i yk wdki lubwina. I po trzecie, kiedy ojciec zarabia troch pienidzy,dostawaempargroszy na sodycze. Zreszt byemw kocu mczyzn. Gdy matka zrozumiaa,e nic nie wskra, odesaa j doojca, ktry przystpi niezwocznie doomawiania kwestiiprawnych. Ostrzegkobiet, e porozwodzie jej byy mstaniesi dla niej kim kompletnie obcym. Nie wolno jejbdzieprzebywa z nim pod jednym dachem ani nawet 13. z nim rozmawia. Czy zdaje sobie z tego spraw, czy tewyobraa sobie, e bd nadal mieszkali razem? Kobietaodpowiedziaa, e zna zasady, ale ma nawzgldzie jegodobro, nie swoje. Jest gotowa ponie dla niego kad ofiar,nawet odda ycie. Ojciec przyrzek da jej odpowiedikaza przyjnazajutrz. Po wyjciu staruszki matka wesza do gabinetu ojca i zacza przekonywa go, e nie chce, by zarabia pienidzew taki sposb. Ten staruch, mwia, to prostak,lubienykozio, ktry ugania si za kobietami. Jeeli ojciec udzielitego rozwodu, a nastpnie lubu,caa spoeczno obrcisi przeciwko niemu. Ojciecwyszedz domu i uda si dochasydzkiego domu n...
marszalek1