DROGA POLSKI DO UNII PRZEZ NATO
NATO
Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego powołana została 04.04.1949 r. w Waszyngtonie przez Francję, USA, Wielką Brytanię, Belgię, Danię, Holandię, Islandię, Kanadę, Luksemburg, Norwegię, Portugalię i Włochy. W 1952 r. do NATO przyjęto Grecję i Turcję. W 1955 r. RFN. W 1982 r. członkiem NATO została Hiszpania. NATO nazywane jest również SOJUSZEM PÓŁNOCNOATLANTYCKIM. Głównym motywem powołania NATO zapoczątkowany po drugiej wojnie światowej Konflikt Wschodnio – Zachodni, wynika z niego zimna wojna. Organizacja paktu stanowi forum, na którym państwa członkowskie konsultują między sobą dowolny program, na którym państwa członkowskie podejmują decyzję w sprawach politycznych i wojskowych mających wpływ na ich bezpieczeństwo.
NATO w ramach wspólnej pomocy zapewnia środki odstraszania przed jakąkolwiek formą ataku na terytorium dowolnego państwa członkowskiego. W NATO mamy do czynienia z dwoma rodzajami instytucji: cywilnymi i wojskowymi. Najwyższym organem kierowniczym w sprawach politycznych jest Rada Północnoatlantydzka. Zbiera się na szczeblu misterialnym oraz szefów państw i rządów. Na szczeblu niższym zbiera się Rada Stałych Przedstawicieli. Głównym organizatorem decyzyjnym w sprawach wojskowych jest Komitet Planowania Obrony. Trzecim naczelnym organem NATO jest Grupa Planowania Nuklearnego. Organem nadzorującym i wykonującym jest Sekretariat Międzynarodowy, na którym szczeblu stoi Sekretarz Generalny. Wśród organów wojskowych ważne miejsce zajmuje również Komitet Wojskowy, który zbiera się w składzie szefów generalnych państw członkowskich. Instytucją wykonawczą Komitetu Wojskowego jest Międzynarodowy Sztab Wojskowy. W strukturze Wojskowej NATO funkcjonują też dowództwa regionalne: dowództwo połączonych sił zbrojnych NATO w Europie oraz dowództwo połączonych sił zbrojnych NATO na Atlantyku. Forum dyskusji parlamentarzystów państw członkowskich NATO jest Zgromadzenie Północnoatlantydzkie. W 1991 r. utworzona została Północnoatlantydzka Rada Współpracy, będąca forum współpracy sojuszu z krajami Europy środkowo – wschodniej. Do tych min. państw adresowany jest program współpracy pod nazwą "Partnerstwo dla Pokoju”. Polska przystąpiła do NATO wraz z Węgrami i Czechami w roku 1999.
HISTORIA UNII EUROPEJSKIEJ
POWSTANIE UE – NAJWAŻNIEJSZE ETAPY
· 1946 – Winston Churchill, w Zurychu, mówił o potrzebie stworzenia „stanów zjednoczonych Europy”
· 1947 – uruchomiony został amerykański plan Marshalla, którego celem było udzielenie pomocy wszystkim krajom Europy
· 1948 – utworzono Organizację Europejskiej Współpracy Gospodarczej dla zarządzania amerykańskim Funduszem Marshalla, przekształconą potem w Organizację Współpracy Gospodarczej
· 1948 – Beneluks, Holandia, Belgia i Luksemburg tworzą unię celną, która stanowiła model współpracy gospodarczej między krajami
· 1949 – powstaje Rada Europy
· 1950 – ogłoszono Deklarację Schumana – 9 maja
· 1951 – 18 kwietnia podpisano Traktat Paryski ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS)
· 1952 – 10 sierpnia wchodzi w życie Traktat o EWWiS; powołanie Zgromadzenia Parlamentarnego
· 1957 – 25 marca podpisano Traktat Rzymski ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (EURATOM)
· 1967 – Traktat o fuzji, ustanowienie wspólnych instytucji dla trzech wspólnot
· 1979 – powszechne wybory do parlamentu Europejskiego
· 1986 – jednolity Akt Europejski
· 1993 – 1 listopada Wspólnotę Europejską przekształcono w Unię Europejską
· 1994 – wchodzą w życie układy o Europejskim Obszarze Gospodarczym (EEA)
· 1997 – podpisanie Traktatu Amsterdamskiego, określającego fundamentalne prawa obywateli, wchodzi w życie perspektywie rozszerzenia
9 maja, Dzień Europy
Dniem Europy jest 9 maja; święto obchodzone dla upamiętnienia publicznej prezentacji w 1950 roku przez francuskiego ministra spraw zagranicznych, Roberta Schumana, pomysłu powołania pierwszej Wspólnoty Europejskiej – Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali.
Kompetencje UE: trzy filary
Unia Europejska to formuła współpracy państw członkowskich składająca się z trzech filarów.
Pierwszy filar to trzy wspólnoty: Wspólnota Europejska (WE, dawna nazwa: Europejska Wspólnota Gospodarcza – EWG) powstała na mocy Traktatu Rzymskiego zawartego przez sześć państw: Belgię, Francję, Holandię, Luksemburg, Włochy i Niemcy. Główne osiągnięcie Wspólnoty to ustanowienie Rynku Wewnętrznego, opartego na tzw. Czterech swobodach: wolnym przepływie towarów, usług, osób i kapitału między państwami członkowskimi. Uwieńczeniem integracji gospodarczej jest utworzenie Unii Gospodarczej i Walutowej, która doprowadziła m.in. do zastąpienia walut narodowych wspólną walutą euro. Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS) powstała na mocy Traktatu Paryskiego, podpisanego na 50 lat (ważność wygasła 23 lipca 2002r.). Celem EWWiS jest zapewnienie wspólnego rynku surowców i produktów przemysłu węglowego i stalowego państw członkowskich. Głównym celem Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (EURATOM) jest pokojowe wykorzystanie energii jądrowej. W pierwszym filarze umieszczono także wspólną politykę wizową i azylową.
Drugi filar to Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa. Kraje członkowskie zobowiązały się do wspólnego podejmowania działań na rzecz utrzymania pokoju i ochrony praw człowieka, wspierania demokracji i pomocy krajom trzecim oraz zobowiązały się wspólnie ustalać kierunki działań podejmowanych na arenie międzynarodowej. Znajdująca się w drugim filarze polityka bezpieczeństwa stanowi, że podstawą polityki obronnej Unii Europejskiej będzie Unia Zachodnioeuropejska (utworzona w 1954 r., nie odgrywała jednak większej roli). Długookresowym celem jest także stworzenie europejskiego systemu bezpieczeństwa. Zdaniem ekspertów nie można wykluczyć, że Unia Zachodnioeuropejska stanie się w przyszłości czwartym filarem UE: unią militarną.
Trzeci filar to współpraca w zakresie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych, a także współpraca służb policyjnych (w ramach Europolu – Urzędu Policji Europejskiej) w walce z terroryzmem, handlem narkotykami oraz innymi rodzajami przestępczości oraz współpraca sądownictwa w sprawach karnych i cywilnych. Warto dodać, że w filarach drugim i trzecim kraje członkowskie Unii prowadzą koordynację swych działań jedynie w ramach współpracy międzynarodowej, czyli nie przekazują swych uprawnień instytucjom o charakterze ponadnarodowym, tak jak to ma miejsce w pierwszym filarze. Kraje UE zdecydowały się na współpracę, w filarach drugim i trzecim, gdyż ugrupowanie integracyjne, jakim jest UE, nie ogranicza się tylko do kwestii gospodarczych.
Współdziałając, łatwiej jest walczyć i zapobiegać wewnętrznym i zewnętrznym zagrożeniom, które szczególnie ujawniły wydarzenia z 11 września 2001 r. terroryzm i przestępczość nie znają granic i kraje UE, decydując się na współpracę, liczą, że łatwiej stawią czoło wyzwaniom w sprawach bezpieczeństwa, polityki zagranicznej i sprawiedliwości.
Struktura instytucjonalna (krótki rys historyczny, zadania, kompetencje)
Unia Europejska, a właściwie Wspólnoty Europejskie, są organizacją międzynarodową o swoistym systemie instytucjonalnym. Państwa członkowskie, podpisując traktaty ustanawiające wspólnoty, dobrowolnie przekazały część swoich uprawnień (mówi się, że zrzekły się części swojej suwerenności) na rzecz niezależnych instytucji, których zadaniem jest dbałość zarówno o interesy państw członkowskich , jak i interes wspólnotowy. Metoda wspólnotowa polega na nieustannym dialogu interesów państwowych i interesu wspólnego z poszanowaniem różnic narodowych i opiera się na wypracowaniu wspólnej decyzji przez Radę, Komisję i Parlament. System instytucjonalny Wspólnot Europejskich korzysta z doświadczeń systemu demokratycznego państw członkowskich, zachowano w nim m.in. podstawową dla systemu demokratycznego zasadę rozdzielania władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej. Unia Europejska, powołana na mocy Traktatu z Maastricht, nie dysponuje własnymi instytucjami i w działalności wykorzystuje istniejące instytucje Wspólnot.
Parlament Europejski
Parlament Europejski wywodzi się ze Zgromadzenia Parlamentarnego Europejskiej Unii Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Po utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej, na mocy Traktatu o fuzji, powstało Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne, którego nazwę zmieniono w 1962 roku na Parlament Europejski.
Do 1979 roku deputowani do Parlamentu Europejskiego byli delegowani przez parlamenty narodowe państw członkowskich, a począwszy od 1979 roku wybierani są w wyborach powszechnych i bezpośrednich. Ostatnie wybory do Parlamentu Europejskiego odbyły się w dniach 10 – 13 czerwca 1999 roku. Kadencja Parlamentu trwa pięć lat. Kolejne wybory odbywają się w czerwcu 2004 roku.
W Parlamencie Europejskim zasiada 626 deputowanych. Liczba miejsc w Parlamencie przypadająca na poszczególne państwa członkowskie ustalana jest proporcjonalnie do liczby ludności. Traktat Nicejski ustalił przyszłą liczbę mandatów na 732. Najwięcej posłów – 99 – Niemcy; Wielka Brytania, Francja i Włochy po 72; Hiszpania – 50; Holandia – 25; Belgia, Grecja i Portugalia po 22; Szwecja – 18; Austria – 17; Dania i Finlandia po 13; Irlandia – 12 oraz Luksemburg – 6.
Przyszłym krajom członkowskim przyznano następującą liczbę miejsc w Parlamencie: Polsce – 50, Rumunii – 33; Czechom i Węgrom po 20; Bułgarii – 17; Słowacji – 13; Litwie – 12; Łotwie – 8; Słowenii – 7; Estonii i Cyprowi po 6; Malcie – 5.
Zakres uprawnień Parlamentu Europejskiego:
· Uprawnienia w procesie legislacyjnym (procedury: konsultacji, współpracy i współdecydowania)
· Uprawnienia związane z uchwaleniem budżetu
· Uprawnienia kontrolne
Parlament Europejski może zgłosić wobec Komisji Europejskiej wotum nieufności, może zadawać pytania; zatwierdza skład nowej Komisji, wyraża zgodę (avis conforme w sprawie ratyfikacji traktatów akcesyjnych i umów stowarzyszeniowych), wybiera europejskiego rzecznika praw obywatelskich. Parlament Europejski nie ma prawa wspólnotowego.
Siedzibę Parlamentu Europejskiego jest Strasburg, jednak niektóre jego sesje odbywają się w Brukseli. Sekretariat Parlamentu mieści się w Luksemburgu. Sesje plenarne Parlamentu organizowane są raz w miesiącu (z wyjątkiem sierpnia) i trwają zazwyczaj tydzień. Posłowie do PE są zorganizowane nie w grupy narodowościowe, ale – zgodnie ze swymi orientacjami politycznymi – w grupy (frakcje) polityczne. Decyzje Parlamentu zapadają na zasadzie absolutnej większości oddanych głosów, o ile nie zostało to inaczej przewidziane w traktacie.
Komisja Europejska
Komisja Europejska jest głównym organem wykonawczym Wspólnot, organem kolegialnym, ponadnarodowym. Jej członkowie nie interesują interesów poszczególnych państw, z których pochodzą, ale interesy wspólnotowe. Komisja nazwana jest także „strażnikiem traktatów”.
Uprawnienia i obowiązki Komisji Europejskiej wynikają z artykułu 155 Traktatu z WE. Komisja ma wyłącznie prawo inicjatywy legislacyjnej, ma prawo wydawania aktów prawnych, będących przepisami wykonawczymi do rozporządzeń Rady UE, sprawuje nadzór na d wykonaniem postanowień traktatów i podjętych przez organy Wspólnot (tzw. funkcja strażnika traktatów). Komisja Europejska zarządza Wspólnotami Europejskimi i administruje środkami finansowymi.
Komisja Europejska podejmuje decyzje na zasadzie zwykłej większości głosów, przy kworum jedenastu komisarzy obecnych podczas głosowania. Komisja składa się z dwudziestu komisarzy. Przewodniczący Komisji Europejskiej musie zostać wybrany za zgodą wszystkich państw członkowskich UE. Kandydaci na komisarzy, po wcześniejszych konsultacjach między rządami, są zgłaszani przez państwa członkowskie. Kadencja Komisji Europejskiej trwa pięć lat.
Zgodnie z postanowieniami Traktatu Nicejskiego Polska będzie miała prawo do desygnowania jednego komisarza.
Siedzibą Komisji jest Bruksela. Za organizację pracy całej Komisji odpowiada Sekretariat Generalny. Każdy komisarz nadzoruje pracę jednego lub kilku dyrekcji generalnych.
Rada UE
Rada Unii Europejskiej jest głównym organem decyzyjnym Wspólnot Europejskich. Jest organem międzynarodowym, którego zadaniem jest realizacja wynikających z traktatów celów Wspólnot, a zarazem reprezentowanie i ochrona interesów państw członkowskich.
W skład Rady UE wchodzą przedstawiciele państw członkowskich (po jednym z każdego) na szczeblu ministerialnym. W zależności od omawianych spraw Rada UE obraduje np. w składzie ministrów ds. Gospodarki i finansów (tzw. ECOFIN) Rady spotykają się zgodnie z harmonogramem ustalonym przez Prezydencję Unii Europejskiej. Siedzibą Rady UE jest Bruksela, gdzie odbywają się spotkania (z wyjątkami kwietnia, czerwca i października, kiedy Rada obraduje w Luksemburgu).
Rada Europejska
Rada Europejska powstała w sposób samoistny, bez stosowanych zapisów umownych, dopiero Jednolity Akt Europejski z 1986 roku określił podstawy prawne jej funkcjonowania, nie czyniąc z niej jednak organu Wspólnot Europejskich, ani nie definiując jednoznacznie jej zadań. Główna rola Rady Europejskiej została określona przez Traktat z Maastricht. Rada Europejska przekształciła się w instytucję z konferencji szefów rządów i państw członkowskich WE odbywających się od lat 60 – tych. W czasie obrad szczytu w Paryżu prezydent Francji Valery Giscard d’Estaing zaproponował regularne spotkania. Propozycja została przyjęta 10 grudnia 1974 roku jest datę narodzin Rady Europejskiej. Od 1986 roku regularne spotkania Rady Europejskiej odbywają się dwa razy w roku, pod koniec każdego półrocza. Ponadto Rada Europejska jest przeważnie zwoływana dodatkowo, na jedno lub dwa posiedzenia w ciągu roku, tak zwane szczyty nieformalne. Spotkania Rady Europejskiej są organizowane przez państwo sprawujące Prezydencję w UE, którego głowa państw lub szef rządu przewodniczy Radzie. Jest odpowiedzialny za opracowanie dokumentu końcowego, zawierającego najważniejsze ustalenia z posiedzenia Rady (Wnioski Prezydencji). Dokument jest ten następnie przedstawiany do wiadomości Parlamentowi Europejskiemu. Dotychczasowe spotkania Rady Europejskiej odbywały się w miastach zaproponowanych przez Prezydencję UE, w kraju Prezydencji.
Europejski Trybunał Sprawiedliwości
Europejski Trybunał Sprawiedliwości i Sąd Pierwszej Instancji został utworzony w 1952 roku, na mocy Traktatu Paryskiego, jako organ Europejski Wspólnoty Węgla i Stali. Później, od 1957 roku, zaczął funkcjonować jako instytucja trzech Wspólnot Europejskich. Jego kompetencje są określone w traktatach założycielskich WE (w artykułach 164 – 188 Traktatu o ustanowieniu Wspólnoty Europejskiej), a polegają na kontroli stosowania prawa wspólnotowego, interpretowaniu prawa wspólnotowego i wpływie na rozwój unijnej legislacji. Od 1995 roku Trybunał Sprawiedliwości składa się z piętnastu sędziów i ośmiu (dziewięciu) adwokatów generalnych, zwanych także rzecznikami generalnymi. Sędziowie i adwokaci generalni są wybierani na mocy uzgodnień miedzy rządami państw członkowskich, a ich kadencja trwa sześć lat. Sędziowie, spośród własnego grona wybierają na trzy lata przewodniczącego Trybunału. Trybunał orzeka zwykle w rozpatrywanych przez siebie sprawach w składzie trzech lub pięciu sędziów (zawsze musi być liczba nieparzysta), zwykłą większością głosów. W przypadku skarg państw członkowskich lub instytucji wspólnotowych Trybunał Sprawiedliwości rozpatruje skargę w pełnym składzie. Adwokaci generalni odgrywają wobec sędziów rolę wspomagającą. Mają oni ten sam status, co sędziowie. Rozprawa przed Trybunałem toczy się w języku powoda (jeden z języków urzędowych Wspólnot), obrady Trybunału nie są jawne, a językiem roboczym Trybunału jest język francuski. Trybunał Sprawiedliwości i Sąd pierwszej Instancji mają siedzibę w Luksemburgu Trybunał Sprawiedliwości ma kompetencje: sądu konstytucyjnego – rozpatruje naruszenia postanowienia traktatów, określa prawa i obowiązki instytucji, relacje między UE a państwami członkowskimi; sądu administracyjnego – zajmuje się skargami osób fizycznych i osób prawnych w związku z naruszeniami wspólnotowych aktów prawnych; sądu cywilnego – orzekając w sprawach o naprawianie szkód spowodowanych przez instytucje lub urzędników Wspólnoty; sądu rozjemczego – w sporach między państwami członkowskimi oraz jako instytucja opiniodawcza.
Europejski Bank Centralny
Europejski Bank Centralny został utworzony na podstawie Art. 4a, 105 – 109d Traktatu o Unii Europejskiej oraz protokołu dotyczącego statutu Europejskiego Systemu Banków Centralnych i EBC stanowiącego część tego traktatu. Członkami Europejskiego Banku Centralnego są narodowe banki centralne państw uczestniczących Unii Gospodarczej i Walutowej. Narodowe banki centralne wraz z EBC tworzą Europejski system Banków Centralnych. Najwyższym gremium decyzyjnym EBC jest Rada EBC, składająca się z zarządu i prezesów narodowych banków centralnych. Każdy członek Rady dysponuje jednym głosem, decyzje podejmuje się zwykłą większością głosów (w przypadku równej liczby głosów decydujący jest głos prezesa); wyjątek stanowi głosowanie w sprawie rezerw walutowych, kapitału i wykorzystania zysków EBC. W tych sprawach decyzje podejmują wyłącznie prezesi narodowych banków centralnych w kapitale założycielskim EBC. Udział w kapitale określa się z kolei na podstawie liczby ludności i wysokości PKB danego państwa. Bankiem kieruje prezes, wiceprezes i maksymalnie czterech członków; członkowie zarządu powoływani są na osiem lat. EBC podejmuje decyzje dotyczące polityki pieniężnej, dążąc do zapewnienia stabilności cen, wspiera politykę gospodarczą, o ile nie wpływa to negatywnie na poziom stabilizacji cen. Zgodni z Traktatem z Maatrich EBC i narodowe banki centralne są niezależne od instytucji europejskich i narodowych.
POLSKA W NATO
Dla Polski znacznie krótsza okazała się droga do Paktu Północnoatlantydzkiego (NATO) niż do Unii Europejskiej. Należy przypomnieć, że NATO jest sojuszem polityczno – wojskowym USA i państw Europy. W czasach rządów komunistycznych był uważany za wrogie ugrupowanie, a Polską armię przygotowywano na wypadek konfliktu z nimi. W tym celu państwa komunistyczne utworzyły Układ Warszawski. Główną rolę w nim odgrywały siły zbrojne ZSRR. W wyniku upadku komunizmu Układ Warszawski został rozwiązany, a Pakt Północnoatlantydzki przestał być uważany za potencjalnego wroga.
POLSKA DROGA DO UNII
Dopóki Polska pozostała w zależności od ZSRR, nie było możliwe, aby została członkiem Wspólnoty Europejskiej. Po upadku komunizmu znikła żelazna kurtyna dzieląca Europę. Przed Polską oraz innymi państwami stanęła szansa wejścia do zjednoczonej Europy. W 1991 r. Polska, Czechosłowacja i Węgry, jako pierwsze z bloku byłych państw komunistycznych, zawarły umowy o stowarzyszeniu, czyli ściślejszej współpracy ze Wspólną Europą. W roku 1994 nasze państwo złożyło oficjalny wniosek o przyjęcie do Unii jako pełnoprawnego członka. Droga wiodąca do Unii Europejskiej nie jest łatwa. Aby być przyjętym w jej szeregi, należy spełnić określone warunki. Wiele przepisów trzeba zmienić tak, aby były one zgodne z prawem Unii. Polska musi też lepiej zadbać o ochronę środowiska naturalnego. Produkowane przez polskie przedsiębiorstwa towary powinny być odpowiedniej jakości. Produkty spożywcze nie mogą zawierać szkodliwych substancji. Nasze państwo ma również obowiązek przestrzegać praw człowieka. Wysokie wymagania wobec państw członkowskich UE budzą niekiedy wątpliwości, czy warto je spełnić. Dotyczy to szczególnie rolników. Twierdzą, że ich produkcja nie wytrzyma konkurencji przy zalewie towarów unijnych po całkowitym otwarciu granic. Nie uspakajają ich obietnice pomocy rządu w rozwiązywaniu tych problemów. Liczne są także głosy, że nasze państwo jest zbyt biedne, aby spełnić warunki stawiane krajom członkowskim. Mimo licznych obaw przykład państwa unijnych jest zachęcający. Dla gospodarki to szansa na szybszy rozwój, a dla obywateli możliwość podróżowania bez ograniczeń, podejmowania pracy w innych państwach, a w perspektywie podniesienia poziomu życia.
- 7 -
cysia27