KONSOLIDACJA ZACHODU
EKSPANSJA KOMUNIZMU
Po kapitulacji Niemiec władzę zwierzchnią nad okupowanym terytorium Niemiec objęła Sojusznicza rada Kontroli. W jej skład wchodzili gubernatorzy poszczególnych stref okupacyjnych. Pierwszymi gubernatorami byli: generał Eisenhower, marszałek Montgomery, marszałek Żukow i generał Pierre Koenig. Podział Niemiec wyglądał następująco: południowo – zachodnia strefa okupacyjna przypadła USA, zachodnia – Francji, północno – zachodnia – Wielkiej Brytanii, wschodnia zaś ZSRR. Berlin podzielono na cztery sektory okupacyjne. Władzę w mieście sprawowała w imieniu czterech mocarstw Sojusznicza Komendantura Wojskowa, która podlegała Sojuszniczej Radzie Kontroli. Stany Zjednoczone najdłużej, co najmniej do lipca 1946 roku, dążyły do rozwiązania problemu niemieckiego w oparciu o porozumienie wszystkich czterech mocarstw odpowiedzialnych za Berlin i za Niemcy. W grudniu 1945 roku władze strefy radzieckiej wydały zgodę na działalność partii politycznych. Wspierani przez Związek Radziecki komuniści niemieccy znaleźli się w większości w parlamencie i przejęli władzę. Tym samym rozpoczęli realizację programu przeobrażeń gospodarczych i społecznych według zaleceń sowieckich. W tej sytuacji USA i Wielka Brytania zdecydowały o utworzeniu państwa zachodnio niemieckiego. Dwie anglosaskie strefy okupacyjne połączyły się w styczniu 1947 roku, tworząc tzw. Bizonię, która na początku sierpnia 1948 roku została przekształcona w Trizonię, na skutek dołączenia do niej strefy francuskiej. W ten sposób powstał jeden organizm gospodarczy. Wprowadzenie dla tej części Niemiec nowej waluty oznaczało faktyczny podział państwa niemieckiego. Na tym tle doszło do największego kryzysu politycznego w Europie od zakończenia drugiej wojny światowej. Zamiarem, bowiem ZSRR była odbudowa jednolitego państwa niemieckiego utworzonego ze wszystkich stref okupacyjnych i podporządkowanie go Moskwie. Aby wymusić na zachodnich mocarstwach cofnięcie decyzji, ZSRR rozpoczął blokadę zachodnich sektorów Berlina (stolica byłej Trzeciej Rzeszy również została podzielona na cztery strefy okupacyjne), co uniemożliwiło zaopatrzenie miasta przez naziemny transport. Kryzys, który rozpoczął się w czerwcu 1948 roku trwał prawie rok i przez ten czas Berlin Zachodni był zaopatrywany w podstawowe artykuły tzw. mostem powietrznym, za pomocą samolotów. Stalin zmuszony został w ten sposób do odstąpienia od blokady Berlina Zachodniego. Pod wpływem kryzysu berlińskiego w Waszyngtonie i Londynie dojrzewało przeświadczenie o konieczności włączenia Niemiec do planowanego europejskiego systemu bezpieczeństwa. 14 sierpnia 1949 roku odbyły się pierwsze wybory do Bundestagu. 20 września 1949 roku utworzony został pierwszy rząd koalicyjny. Dzień ten uchodzi za datę powstania Republiki Federalnej Niemiec. Na czele rządu stanął siedemdziesięciotrzy letni Konrad Adenałer, który spowodował ten urząd do 1963 roku. Nowo utworzone państwo wraz z Berlinem Zachodnim obejmowało obszar 248,4 tys. km 2. W odpowiedzi na proklamację ustawy zasadniczej Niemiecki Kongres Ludowy, inspirowany przez wschodnioniemieckich komunistów, 30 maja 1949 roku zatwierdził Konstytucję Niemieckiej Republiki Demokratycznej. NRD wraz z Berlinem Wschodnim obejmowała obszar 108,2 tys. km 2. Radzieckim dążeniom do panowania nad światem Stany Zjednoczone przeciwstawiły sformułowaną w 1947 roku przez prezydenta Harry’ego Trumana doktrynę powstrzymania („doktryna Trumana”). U jej podstaw leżało przekonanie, że przez pomoc militarną i gospodarczą rządom demokratycznym uda się powstrzymać ekspansję komunizmu w Europie. Zgodnie z „doktryną Trumana” USA udzieliły pomocy wojskowej i materialnej Grecji i Turcji, przeciwstawiając się skutecznie radzieckim wpływom w tych krajach. Materialną podstawą polityki powstrzymywania miał być Plan Marshalla, czyli program pomocy gospodarczej dla Europy, który przygotował amerykański sekretarz stanu George Marshall. Plan ten dotyczył nie tylko krajów zachodnich, ale także Europy Środkowej i Wschodniej. Jednak państwa „demokracji ludowej” pod naciskiem ZSRR nie skorzystały z tej pomocy, co zwiększyło ich nie tylko polityczne, ale i gospodarcze uzależnienie od gospodarki radzieckiej i pogłębiło opóźnienie w rozwoju tych krajów w stosunku do zachodu.
25 czerwca 1950 roku armia północnokoreańska licząca 223 tys. żołnierzy, 120 czołgów, 180 samolotów uderzyła na Koreę Południową, opanowując po trzech dniach Seul, a wkrótce potem niemal 90% terytorium tego kraju. Natychmiastowa pomoc amerykańska ocaliła ostatni skrawek Południe, Port Pusan. Dowodzący wojskami amerykańskimi generał MacArthur wylądował na tyłach przeciwnika (30 km na zachód od Seulu), w miejscu uznanym przez ekspertów za nieosiągalne dla desantu z morza. Jednocześnie nastąpił kontratak spod Pusanu. Okrążona armia KRL-D podwojona w międzyczasie przymusowym zaciągiem na Południu została całkowicie niemal zniszczona, straciła Seul, 135 tys. jeńców i 200 tys. zabitych. 20 października spadochroniarze zajęli Phenian, stolicę KRL-D. Przywódca Korei Północnej, Kim Jr Sen uciekł nad granicę chińską. 25 października 1950 roku na Koreę ruszyła armia chińska. Zaskoczenie atakiem było całkowite. Wobec olbrzymiej przewagi (500 tys. przeciwko 200 tys.) siły ONZ-u wycofały się poniżej 38 równoleżnika. 23 czerwca 1951 roku przedstawiciel ZSRR w ONZ zaproponował rozpoczęcie rozmów pokojowych, zakończonych podpisaniem w dniu 27 lipca 1953 roku rozejmu utrzymującego przedwojenny podział Korei.
W 1949 roku nastąpiła dalsza integracja państw zachodnich, które podpisały wojskowy Pakt Północnoatlantycki znany pod angielskim skrótem NATO. Przystąpiło do niego 10 państw Europy Zachodniej oraz USA i Kanada. Układ zobowiązywał wszystkie strony do wzajemnej pomocy wojskowej w przypadku agresji na jednego lub więcej członków Paktu. W pierwszej połowie lat pięćdziesiątych nastąpił w Stanach Zjednoczonych niezwykle szybki rozwój technologii nuklearnej i środków przenoszenia broni jądrowej. Efektem tego było zbudowanie strategicznej floty powietrznej, składającej się z trzystu bombowców między kontynentalnych B-36 i tysiąca czterystu bombowców średniego zasięgu B-47. Lotnictwo strategiczne mogło przeprowadzać zadania bojowe skierowane przeciw ZSRR z baz amerykańskich znajdujących się w pobliżu granic radzieckich. Amerykański arsenał nuklearny powiększył się w taktyczną broń jądrową, przewidywaną do użycia bezpośrednio na polu welki (m.in.: granaty artyleryjskie, torpedy, rakiety krótkiego zasięgu). Od 1955 roku Stany Zjednoczone dysponowały już bombowcami B-52, pozwalającymi na przeprowadzenie z własnego terytorium operacji bojowych skierowanych przeciw ZSRR. Siły zbrojne całego Paktu Północnoatlantyckiego wzrosły wówczas z dwunastu dywizji z 1949 roku do stu dywizji w 1954 roku. W latach 1949-1955 Waszyngton wydał na uzbrojenie i utrzymanie swojej armii 172 mld dolarów, zaś na pomoc wojskową dla swoich sojuszników 11 mld dolarów. Wystrzelenie pierwszego radzieckiego sputnika 4 października 1957 roku pozwalało sięgnąć terytorium Stanów Zjednoczonych rosyjskiej broni atomowej. Zdolność obu stron do wzajemnego zniszczenia postawiło pod znakiem zapytania strategię masowego odwetu.
Utworzenie państwa Izrael dało ojczyznę od setek lat rozproszonym i prześladowanym Żydom. Równocześnie jednak z większości Palestyńczyków uczyniło uchodźców i doprowadziło do ostrego konfliktu arabsko-izraelskiego. Jak dotąd ani walki, ani negocjacje nie przynosiły jego zakończenia. W XIX wieku Żydzi zaczęli uzyskiwać prawa obywatelskie w wielu Krajach europejskich. Nie zlikwidowało to jednak głęboko zakorzenionych uprzedzeń w związku, z czym dyskryminacja trwała nadal. Teodor Herzl (1860-1904), publicysta żydowski działający w Wiedniu, doszedł do przekonania, że Żydzi mogą być naprawdę wolni tylko we własnym Kraju. Stanął on na czele ruchu syjonistycznego, który za zadanie postawił sobie doprowadzenie do odrodzenia państwa Izrael na biblijnych terenach Palestyny. W tym czasie Palestyna wchodziła w skład Imperium Osmańskiego i do I wojny światowej osadnictwo żydowskie było tam znikome. W czasie wojny walcząca z Turkami Wielka Brytania wsparła arabskie powstanie antytureckie (1916), równocześnie jednak, zgodnie z deklaracją A.J.Belfaura, zapowiedziała pomoc w realizacji idei „żydowskiej siedziby narodowej” w Palestynie. W 1918 roku Imperium Osmańskie rozpadło się, a kontrolę nad obszarami Bliskiego Wschodu przejęły Francja i Wielka Brytania, które sprawowały tam władzę z ramienia Ligi Narodów. Na swoich terytoriach mandatowych Brytyjczycy utworzyli dwa państwa arabskie-Transjardanię (obecnie Jordania) i Irak, zachowując bezpośrednie zwierzchnictwo nad Palestyną, gdzie coraz liczniej napływali osadnicy żydowscy. Jednak zarówno Brytyjczycy, jak i Żydzi wydawali się nie brać pod uwagę problemów związanych z obecnością arabskiej ludności na terenie Palestyny, prawdopodobnie z tego powodu, że jeszcze nie wykształciło się wśród niej silne poczucie odrębności narodowej. Sytuacja pogorszyła się jeszcze wraz z masowym napływem Żydów emigrujących z nazistowskich Niemiec. Brytyjczycy starali się ograniczyć emigrację żydowską, co wywołało protesty organizacji syjonistycznych. Narastał zbrojny opór osadników żydowskich, który stał się szczególnie silny po II wojnie światowej. Brytyjczycy zawracali całe statki bezdomnych żydowskich imigrantów, który ledwie, co uszli z życiem z niemieckich obozów zagłady. Nie mogąc spełnić sprzecznych żądań Arabów i Żydów, Wielka Brytania przybyła się ostatecznie swojego mandatu. Zgodnie z rezolucją ONZ z 1947 roku Palestyna miała zostać podzielona na dwa państwa połączone unią gospodarczą, jednak projektu tego nie zaakceptowali Arabowie. Dzień przed zapowiedzianym wycofaniem się wojsk brytyjskich, żydowska Tymczasowa Rada Narodowa proklamowała utworzenie państwa Izrael. W odpowiedzi oddziały armii egipskiej, irackiej, syryjskiej, libańskiej, jordańskiej, jemeńskiej i Arabii Saudyjskiej wkroczyły do Palestyny. Pomimo przewagi liczebnej Arabowie przegrali, a setki tysięcy Palestyńczyków opuściły tereny zajęte przez armię izraelską i jako uchodźcy osiedliły się w państwach ościennych. Walki ustały, jednak żaden z krajów arabskich nie uznał Izraela. Pozostając w ciągłym zagrożeniu, Izrael stworzył silną armię. W czasie wojny sześciodniowej w 1967 roku wojska izraelskie zajęły resztę Palestyny, aż po rzekę Jordan (tzw. Zachodni Brzeg), znajdującą się dotychczas pod kontrolą Jordanii wschodnią część Jerozolimy, syryjskie Wzgórza Golan oraz kontrolowany przez Egipt Okrąg Gazy. To przygniatające zwycięstwo jeszcze bardziej oddaliło możliwość trwałego pokoju w regionie, jako że pod okupacją izraelską znalazło się ponad milion Palestyńczyków mieszkających na Zachodnim Brzegu. Palestyńczycy w ciągu tych lat wykształcili silne poczucie odrębności narodowej, a ich interesy na arenie międzynarodowej reprezentowała utworzona w roku 1964 Organizacja Wyzwolenia Palestyny (OWP), na czele, której w 1969 roku stanął Josir Arafat. Izrael nie uznał OWP, uważając ją za organizację terrorystyczną. Sytuacja skomplikowała się jeszcze bardziej z powodu poparcia ekonomicznego, jakiego Izraelowi udzielało USA. Zaangażowanie USA po stronie Izraela spowodowało, że Związek Radziecki popierał Arabów i w ten sposób konflikt na Bliskim Wschodzie stał się częścią zimnej wojny. W 1973 roku niespodziewany atak wojsk egipskich i syryjskich zaskoczył Izraelczyków (tzw. wojna Jan Kipur). Jednak po początkowych porażkach armia Izraela odnosiła zwycięstwo, umieszczając swe oddziały na zachodnim brzegu Kanału Sueskiego. Rozczarowani postawą swojego radzieckiego sojusznika Egipcjanie rozpoczęli w 1978 roku negocjacje z Żydami, które odbywały się w rezydencji prezydenta USA Jimmy Cortera w Camp David w stanie Maryland. W 1979 roku w Waszyngtonie podpisano układ pokojowy, na mocy, którego Egipt odzyskał półwysep Synaj w zamian za uznanie państwa Izrael. Jednak nadzieje na normalizację sytuacji w całym regionie nie spełniły się. Pozostałe państwa arabskie dalej odmawiały Izraelowi prawa do istnienia, natomiast Żydzi nie chcieli uznać OWP jako oficjalnego reprezentanta interesów palestyńskich, nie zgadzali się również na utworzenie państwa palestyńskiego na Zachodnim Brzegu. W 1977 zwycięstwo w wyborach parlamentarnych odniósł blok partii prawicowych Likud, którego polityka wobec Arabów była jeszcze bardziej bezkompromisowa niż Izraelskiej Partii Pracy, rządzącej krajem w latach 1948-1977.
W 1981 roku samoloty izraelskie zbombardowały obiekty na terytorium Iraku w celu uniemożliwienia temu krajowi wyprodukowania broni jądrowej. Rząd zaczął zachęcać Żydów do osiedlania się na Zachodnim Brzegu, co wzbudziło ostre protesty Palestyńczyków. W 1982 roku armia izraelska interweniowała w czasie wojny domowej w Libanie, wypędzając z tego kraju oddziały OWP. Jednak masakry dokonane przez oddziały Falangi Libańskiej w obozach palestyńskich, do których dostępu strzegły oddziały izraelskie, poruszyły opinię publiczną całego świata i spowodowały, że wielu Izraelczyków odniosło się negatywnie do całej operacji. Wprawdzie w 1993 roku OWP ostatecznie uznała prawo Izraela do istnienia, a władze izraelskie zgodziły się na to, że OWP jest reprezentantem narodu palestyńskiego. Proces pokojowy postępuje jednak bardzo powoli i jest co jakiś czas przerywany z powodu ataków terrorystycznych przedstawicieli skrajnych ugrupowań z obu stron.
cysia27