BN09.pdf

263

SYSTEM RATOWNICTWA W POLSCE

Magdalena KĄKLEWSKA – BRODAWKA

Sfera bezpieczeństwa jest jedną z kilku dziedzin życia, za które od-

powiada państwo wobec swoich obywateli. Zadania wypływające z tej

sfery realizowane są przez zawodowe służby o bardzo różnym proilu

(Siły Zbrojne, Państwowa Straż Pożarna, Policja, Straż Graniczna, Pogo-

towie Ratunkowe, specjalistyczne formacje ratownicze). Niemniej, priory-

tetem dla takich służb, by sprawnie i skutecznie realizowały swe zadania,

są przede wszystkim odpowiednie zasoby kadrowe i inansowe oraz sys-

temowe rozwiązania prawne i organizacyjne, w ramach których podmio-

ty te funkcjonują. Obie te sprawy muszą być ze sobą ściśle powiązane.

Zapewnienie właściwych środków inansowych, odpowiednie przeszkole-

nie i wyposażenie służb nie będzie gwarantem poczucia bezpieczeństwa

obywateli bez odpowiednich rozwiązań systemowych.

Służby zawodowe działające w sferze bezpieczeństwa nie mogą być

powiększane w nieskończoność, chociażby ze względów ekonomicznych.

Dlatego ich działania muszą być wspierane przez dobrze zorganizowane

i wyposażone organizacje pozarządowe, zorganizowane w zintegrowa-

nym systemie odpowiedzialnym za bezpieczeństwo państwa. Należy

podkreślić, że nie chodzi o odebranie kompetencji służbom zawodo-

wym, lecz o rozwiązania systemowe, w których organizacje pozarządo-

we w naturalny sposób uzupełniają i powiększają potencjał zawodowych

formacji.

Poniżej przedstawione zostaną rozwiązania dotyczące ratownictwa,

funkcjonujące obecnie w ramach prawnych w Polsce. Jednakże, należy

mieć na uwadze niekompletność obowiązujących rozwiązań i potrzebę

szerokiej dyskusji społecznej na temat kierunków przebudowy systemu

ratownictwa.

Od 1995 roku zaczął funkcjonować w Polsce, zorganizowany przez

Państwową Straż Pożarną, krajowy system ratowniczo-gaśniczy, którego

podstawowym celem jest ochrona życia, zdrowia, mienia lub środowiska

poprzez: walkę z pożarami i innymi klęskami żywiołowymi, ratownictwo

techniczne, chemiczne i od 1997 roku również poprzez ratownictwo eko-

logiczne i medyczne.

Podstawowym założeniem w budowie systemu ratowniczo-gaśni-

czego było stworzenie jednolitego i spójnego układu, skupiającego po-

wiązane ze sobą różne podmioty ratownicze, tak aby można było podjąć

skutecznie każde działanie ratownicze.

1 mgr Magdalena Kąklewska – Brodawka, Departament Zarządzania Kryzysowe-

go i Spraw Obronnych MSWiA.

264

Magdalena KĄKLEWSKA-BRODAWKA

Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy (KSRG) stanowi integralną

część bezpieczeństwa wewnętrznego państwa, obejmującą w celu rato-

wania życia, zdrowia, mienia lub środowiska, prognozowanie, rozpozna-

wanie i zwalczanie pożarów, klęsk żywiołowych lub innych miejscowych

zagrożeń.

Konstrukcja systemu zakłada, że zasady realizacji podstawowych

zadań ratowniczych są niezmienne i dostosowane do specyiki wszelkie-

go rodzaju zdarzeń, również zdarzeń masowych lub klęsk żywiołowych,

kiedy siły i środki ratownicze są niewystarczające, a organizacja działań

ratowniczych wymaga modyikacji priorytetów oraz dokonania uprosz-

czeń w procedurach działania.

Zgodnie z właściwością terytorialną, Krajowy System Ratowniczo-

Gaśniczy tworzą oraz koordynują jego funkcjonowanie, następujące or-

gany władzy:

− wójt (burmistrz lub prezydent miasta) w zakresie zadań ustalo-

nych przez wojewodę,

− starosta, który określa zadania i kontroluje wykonywanie zadań

na obszarze powiatu, a w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń

życia, zdrowia, środowiska i mienia zarządza systemem przy po-

mocy powiatowego zespołu reagowania kryzysowego,

− wojewoda, który określa zadania i kontroluje ich wykonanie na ob-

szarze województwa, a w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń

życia, zdrowia, środowiska i mienia zarządza systemem przy po-

mocy wojewódzkiego zespołu reagowania kryzysowego.

Centralnym organem administracji rządowej w sprawach organizacji

krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego oraz ochrony przeciwpożaro-

wej jest Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej, podległy mini-

strowi właściwemu do spraw wewnętrznych.

Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy zorganizowany jest w spo-

sób zapewniający jego ciągłe funkcjonowanie na poszczególnych pozio-

mach, tj.:

− powiatowym, jako podstawowym poziomie wykonawczym działań

ratowniczych na obszarze gmin i powiatu,

− wojewódzkim, jako poziomie wspomagania i koordynacji działań

ratowniczych na obszarze województwa,

− centralnym, jako poziomie wspomagania i koordynacji działań ra-

towniczych na obszarze kraju.

System funkcjonuje w dwóch stanach:

− stałym czuwaniu i doraźnym reagowaniu, polegającym na podej-

mowaniu działań ratowniczych przez własne siły i środki powiatu

i gmin,

System ratownictwa w Polsce

265

− wykonywaniu działań ratowniczych wymagających użycia sił i

środków spoza powiatu, wtedy uruchamiany jest poziom wspo-

magania i koordynacji ze szczebla wojewódzkiego, a przy dużych

lub złożonych działaniach ratowniczych ze szczebla centralnego

(kraju).

Szczególnie ważnym poziomem budowania systemu jest powiat,

gdyż tam przyjmowane są wszelkie zgłoszenia o zdarzeniach wymagają-

cych podjęcia działań ratowniczych w oparciu o procedury ujęte w planach

ratowniczych oraz realizowane są działania ratownicze, również wówczas,

gdy siły i środki gminnych podmiotów ratowniczych są niewystarczające

i wymagają wsparcia z poziomu wojewódzkiego i krajowego.

Dysponowanie jednostek systemu do działań ratowniczych oraz

alarmowanie podmiotów współdziałających, odbywa się poprzez powia-

towe stanowisko kierowania PSP, współdziałające ze stanowiskami dy-

żurnymi administracji samorządowej wójtów (burmistrzów, prezydentów

miast) i starostów oraz zintegrowane z punktami alarmowymi komponen-

tów systemu (selektywne wywoływanie ochotniczych straży pożarnych,

alarmowanie pogotowia ratunkowego, jednostek organizacyjnych Policji

oraz organizacji pozarządowych).

System ratowniczy jest podstawowym narzędziem starosty służącym

do realizacji zadań ratowniczych na obszarze powiatu w czasie pożaru,

klęski żywiołowej lub likwidacji innych miejscowych zagrożeń.

Zapewnienie skutecznych warunków realizacji bieżących zadań ra-

towniczych przez podmioty KSRG na obszarze powiatu leży w gestii sta-

rosty, który:

− uzgadnia wspólne działanie podmiotów systemu,

− zatwierdza plany ratownicze oraz programy działania powiato-

wych służb, inspekcji i straży oraz innych jednostek organizacyj-

nych powiatu w zakresie ich udziału w KSRG,

− określa zadania KSRG na obszarze powiatu oraz kontroluje ich

realizację,

− uwzględnia w projekcie budżetu powiatu niezbędne środki inan-

sowe na skuteczne działania ratownicze powiatowych służb, in-

spekcji i straży oraz innych jednostek organizacyjnych powiatu

oraz dysponuje rezerwą budżetową powiatu,

− powołuje i przewodniczy powiatowemu zespołowi reagowania

kryzysowego.

W sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń życia, zdrowia lub środowi-

ska oraz w stanach kryzysu starosta kieruje krajowym systemem ratowni-

czo-gaśniczym w zakresie:

− określania celów do osiągnięcia i priorytetów działań ratowni-

czych,

266

Magdalena KĄKLEWSKA-BRODAWKA

− zabezpieczenia logistyki dla sił ratowniczych i pomocniczych,

− zapewnienia minimalnych wymogów do przetrwania ludności na

obszarach (lub z obiektów) dotkniętych zdarzeniem,

− nadzorowania realizacji przydzielonych zadań oraz monitorowa-

nia przebiegu działań ratowniczych.

Dla odpowiedniego przygotowania powiatu do zwalczania powsta-

łych zagrożeń i usuwania ich skutków oraz koordynacji działań ratowni-

czych, starostowie posiadają kilka narzędzi:

− plan ratowniczy powiatu zawierający podstawowe zadania i pro-

cedury postępowania na wypadek zagrożeń;

− powiatowy zespół reagowania kryzysowego, który jest organem

doradczym starosty,

− powiatowe centrum zarządzania kryzysowego.

W przypadku, gdy siły i środki systemu ratowniczo-gaśniczego na

obszarze powiatu okażą się niewystarczające (drastyczny wzrost skali

zdarzenia, równoczesność zdarzeń, brak jednostek specjalistycznych)

lub zdarzenie swym zasięgiem wykracza poza obszar powiatu, urucha-

miany jest wyższy poziom KSRG - poziom wojewódzki.

Kierowanie (dowodzenie) działaniami ratowniczymi, których rozmiar

lub zasięg przekracza możliwości sił ratowniczych poziomu powiatu przej-

muje komendant wojewódzki PSP lub upoważniony przez niego oicer.

Poziom wojewódzki spełnia rolę wspomagającą i koordynacyjną

w sytuacjach wymagających użycia sił i środków spoza powiatu, w którym

ma miejsce zdarzenie.

Podstawowe siły i środki KSRG na poziomie województwa, to woje-

wódzki odwód operacyjny z grupami specjalistycznymi ( wydzielone siły

i środki z poziomów powiatowych ) oraz krajowa baza sprzętu specjali-

stycznego.

Dysponowanie jednostek systemu do działań ratowniczych oraz

alarmowanie podmiotów współdziałających odbywa się poprzez woje-

wódzkie stanowisko koordynacji ratownictwa PSP, współdziałające z cen-

trami zarządzania kryzysowego wojewodów oraz administracją zespolo-

ną (np. Komendantem Wojewódzkim Policji, Wojewódzkim Inspektorem

Ochrony Środowiska, Wojewódzkim Inspektorem Nadzoru Budowlanego,

Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym,) i niezespoloną (Oddziałem Stra-

ży Granicznej, Zarządem Gospodarki Wodnej, Urzędem Żeglugi Śródlą-

dowej, WKU i innymi).

Istotną rolę w zakresie koordynacji działań jednostek KSRG z pod-

miotami współdziałającymi z systemem na obszarze województwa pełni

wojewoda, poprzez wojewódzki zespół reagowania kryzysowego.

System ratownictwa w Polsce

267

Procedury działania i uruchamiania systemu ratowniczo-gaśniczego

na poziomie województwa, w odniesieniu do poszczególnych typów za-

grożeń, są określone w wojewódzkim planie ratowniczym, do opracowania

którego zobowiązany jest komendant wojewódzki PSP. Ich treść stanowią

wybrane elementy planów ratowniczych, tych powiatów, w których siły

i środki są niewystarczające do usuwania istniejących tam zagrożeń. Po-

nadto zawierają organizacyjno-techniczne sposoby likwidacji zagrożeń,

wymagających zaangażowania w działaniach ratowniczych znacznych

sił i środków oraz zagrożeń, które mogą powstać na granicy powiatów

lub województwa. Komendant wojewódzki uzgadnia plan ratowniczy

z podmiotami KSRG oraz z podmiotami współdziałającymi z systemem,

w części dotyczącej ich zadań. Plan ratowniczy zatwierdza wojewoda.

W przypadku zdarzenia, gdy siły i środki KSRG na poziomie woje-

wództwa okażą się niewystarczające lub zdarzenie (zagrożenie) przekra-

cza obszar województwa, uruchamiany jest najwyższy poziom systemu

ratowniczego – poziom centralny (kraju).

Kierowanie (dowodzenie) działaniami ratowniczymi, których rozmiar

lub zasięg przekracza możliwości sił ratowniczych poziomu wojewódz-

kiego przejmuje Komendant Główny PSP lub upoważniony przez niego

oicer.

Poziom centralny (kraju) spełnia rolę wspomagającą i koordyna-

cyjną w sytuacjach wymagających użycia sił i środków spoza wojewódz-

twa, w którym ma miejsce zdarzenie.

Podstawowe siły i środki krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego

na poziomie centralnym (kraju), to centralny odwód operacyjny z grupami

specjalistycznymi ( wydzielone siły i środki z poziomów wojewódzkich ),

krajowe bazy sprzętu specjalistycznego oraz siły i środki szkół PSP.

Dysponowanie jednostek systemu do działań ratowniczych oraz

alarmowanie podmiotów współdziałających odbywa się poprzez Krajowe

Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludności.

Uruchamianie poziomów wspomagania (wojewódzkiego i centralne-

go) następuje na żądanie kierującego działaniami ratowniczymi poprzez

powiatowe stanowisko kierowania - przy uruchamianiu poziomu woje-

wódzkiego i wojewódzkie stanowisko koordynacji ratownictwa - przy uru-

chamianiu poziomu centralnego.

W przypadku zagrożeń wymagających współdziałania na szczeblu

centralnym podmiotów KSRG z podmiotami innych resortów, rolę koordy-

natora pełni minister właściwy do spraw wewnętrznych.

Organizacje pozarządowe funkcjonują na podstawie przepisów

ustawy o stowarzyszeniach z 1989 r. 2 , jednak zakres działalności orga-

nizacji wyznaczony jest także poprzez liczne ustawy regulujące zadania

2 Dz.U. 2001 Nr 79, poz. 855 – tj.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: