Magmatyzm.doc

MAGMATYZM

Głęboko pod powierzchnią na skutek oddziaływania temperatury możne dochodzić do miejscowego stopnienia skał. Powstaje ciekły stop zwany magmą. Średnia temperatura magmy wynoki 700oC-900oC, zwykle nie przekracza 1150oC.

Częściej od całkowitego stopnienia skał następuje częściowe topnienie, gdyż skały składają się z minerałów o różnej temperaturze topnienia.

Ogniska magmowe powstają w astenosferze:

              - w strefie subdukcji

              - w miejscach rozrastania się dna morskiego

              - w goracych punktach

Powstawanie ognisk magmowych związane jest z ruchami płyt litosfery.

Z ognisk powstających w astenosferze mogma przedostaje się do skorupy ziemskiej i może wydobywać sie na powierzchnię.

Magma- gorąca, ruchliwa materia, której podstawowym składnikiem jest stop krzemionkowy, z rozpuszczonymi w nim gazami i przegrzanymi roztworami wody.

              Magma składa się przede wszystkim z krzemionki (SiO2) oraz tlenków gliny (Al2O3), żalaza (Fe2O3 i FeO), magnezu, wapnia, sodu i potasu. Inne związki chemiczne występują w miejszych ilościach.

              Magmy dzieli sie pod względem chemicznym na kwaśne, obojętne, zasadowe i ultrazasadowe. Przyjmuje się jednak, że pierwotna jest magma bazaltowa.

Skład magmy po stopieniu ulega zróżnicowaniu- dyferencjacji.

              - dyferencjacja grawitacyjna- ma miejsce w magmie całkowicie upłynnionej. Cząstki cięższe przemieszczają się ku dołowi, lżejsze ku górze.

              - frakcyjna krystalizacja- gdy magma już rozpoczęła krystalizację, kryształy które powstały są cięższe od magmy i powoli opadają, jest wynkkiem krystalizacji różnych minerałów w różnych temperaturach. To bardzo ważny proces zróżnicowania.

Frakcyjna krystalizacja:

Ø      Etap wczesneij krystalizacji- powstają oliwiny, pirokseny, plagioklazy (skały: perydotyt, gabro, bazalt)

Ø      Główne stadium krystalizacji- nadal krystalizują pirokseny i plagioklazy, a także amfibole i biotyt (skały: gabro, bazalt, dioryt, andezyt)

Ø      Końcowe stadium krystalizacji magdy- przeważa ortoklaz, muskowit i kwarcyt, z minerałów ciemnych biotyt (skały: granity)

Likwacja (odmieszanie)- przy obniżeniu temperatury magma może rozdzielić się na lżejszą i cięższą. W jednym zbiorniku może powstać magma bazaltowa i granitowa.

Konwekcja- przemieszczające się ku górze zbiornika gazy prowadzą do zróżnicowaniu składu stygnącej magmy.

Asymilacja- zróżnicowaniu składu może przez wtapianie do magmy skał otaczających zbiornik.

INTRUZJE MAGMOWE

Magma wdziera się w skorupę ziemską w postaci intruzji, które przybierają różne formy przestrzanne w pozostają w zróżnicowanym stosunku do skał otaczających.

Intruzje zgodne układają się zgodnie z powierzchniami strukturalnymi skał otaczających:

Ø      Sille- żyły pokładowe, magma wnika między warstwy skalne

Ø      Lakkolity- przypominają bochenek lub grzyb

Ø      Lopolity- lakkolit odwrócony

Intruzje niezgodne przecinają powierzchnie strukturalne:

Ø      Dajki- przecinają warstwy w poprzek, mogą osiągać długość kilkuset km a szerokość kilku km (podobne do dajek żyły granitowe- harpolity)

Ø      Żyły kominowe- pnie w kształcie walca o niewielkiej średnicy

Najrozleglejsze intruzje to batolity tworzące wielkie masywy skał magmowych, najczęściej granitolidy. Górna powierzchnia przecina skały niezgodne. Natomiast dolna nie jest odsłonięta. W Polsce największe batolity- krystalinik tatrzański i karkonowski.

Złoża surowców towarzyszące intruzjom- w szczytowych partiach batolitów i w żyłach od nich odchodzących, gromadzą się często użyteczne minerały różnych pierwiastków, które tworzą złoża pochodzenia magmowego.

              Złoża niklu, chromu, platyny i tytanu występują tylko w skałach zasadowych.

              Złoża miedzi i żelaza spotyka się najczęściej w skałach kwaśnych.

              Złoża złota, ołowiu, cuynku i cyny towarzyszą wyłącznie kwaśnym skałom.

Rodzaje złoż surowców mineralnych:

Ø      Złoża magmowe- minerały użyteczne znajdują się w obrębie intruzji

Ø      Złoża pegmatytowe- występują w pegmatytach (szczytowych partiach intruzji)

Ø      Złoża hydrotermalne- minerały użyteczne znajdują się w żyłach odchodzących od intruzji, a ich krystalizacja nastapiła z gorących par, wód i gazów, będących pozostałością po krystalizacji magmy

SKAŁY MAGMOWE

Plutonizm- procesy związane z zastyganiem magmy w skorupie ziemskiej

Wulkanizm- procesy związane z wydobywaniem się magmy na powierzchnię.

Procesy plutoniczne prowadzą do powstania skał plutonicznych- magmowych: głębinowych i żyłowych. W procesach wulkanicznych powstają skały wulkaniczne- wylewne.

Struktura skał głębinowych- charakterystyczną cechą skał głębinowych jest ich krystalizacja- ziarnista struktura. Wielkość ziaren może być bardzo mała (niewodoczna gołym okiem) lub większa, nawet do kilku cm.

Główne minerały skał magmowych- kwarc, skalenie alkaliczne, plagioklazy, oliwin, biotyt, muskowit, pirokseny, amfibole.

Klasyfikacja skał magmowych- w zależności od składu chemicznego skały magmowe mają różny skład mineralny i zmieniają się przeważające w nich minerały. Skały kwaśne zawierają dużo krzemionki, a dominującym minerałem jest kwarc, skalenie alkaliczne i plagioklazy.

­ Uproszczona klasyfikazja