Owady - Groźni krwiopijcy.pdf - entomologia - ropuszka1

Uprzykrzony

owadzi atak

Zima w tym roku by ¸ a wyjàtkowo d ¸ uga. Chyba nie by ¸ o

osoby, która nie czeka ¸ aby, a˝ w koƒcu zrobi si´ ciep ¸ o,

zniknà ostatnie Êlady Êniegu, a˝ b´dzie mo˝na zrzuciç

kurtki, czapki i wybraç si´ do parku, by posiedzieç na

¸ awce bez obawy, ˝e si´ do niej przymarznie. No i przy-

sz ¸ a d ¸ ugo wyczekiwana wiosna, zaraz za nià nadesz ¸ o

lato i mo˝emy wybraç si´ na upragnione spacery po par-

kach, lasach… Wprawdzie przy obecnej tropikalnej po-

godzie nie ma obaw, ˝e przymarzniemy do ¸ awki, ale czy

mo˝emy choç chwil´ spokojnie na niej posiedzieç? Albo

pole˝eç na kocu? Czy znajome bzyczenie nie sprawi, ˝e

zapomnimy o naszych t´sknotach za wysokimi tempera-

turami, nim si´ skoƒczà?

Latem l˝ej si´ ubieramy, nie zak ¸ adamy a˝ tylu

wierzchnich okryç, a tym samym znacznie wi´ksze partie

naszego cia ¸ a nara˝one sà na nadmierne dzia ¸ anie nie

tylko s ¸ oƒca, lecz tak˝e owadów. Czy mamy jakiekolwiek

szanse w starciu z tymi stworzeniami, które tak bardzo

potrafià uprzykrzyç nam ˝ycie, a nawet skutecznie ze-

psuç wypoczynek? Ich dzia ¸ anie mo˝e mieç dla nas nie

tylko przykre skutki, na przyk ¸ ad w postaci ucià˝liwego

sw´dzenia, lecz mo˝e si´ tak˝e okazaç przyczynà powa˝-

nej choroby. Nawet zmiany skórne, jakie powstajà w wy-

niku ukàszenia, majàce najcz´Êciej postaç czerwonego

obrz´ku, nie prezentujà si´ zbyt dobrze na ods ¸ oni´tych

partiach cia ¸ a.

Kàsaç mogà nas m.in. kleszcze, komary, meszki,

pszczo ¸ y czy osy. Najcz´stsze, a tym samym najlepiej roz-

poznawane sà ukàszenia komarów. Tylko w wyjàtko-

wych przypadkach sà one pojedyncze. Zwykle owady

fruwajà stadnie i tak te˝ atakujà. Ukàszenia innych owa-

dów mogà stanowiç powa˝ne zagro˝enie dla naszego

zdrowia i ˝ycia. I tak na przyk ¸ ad niezwykle niebezpiecz-

na jest Êlina kleszcza, gdy˝ mo˝e ona zawieraç wirusy

kleszczowego zapalenia mózgu lub bakterie wywo ¸ ujàce

borelioz´. Niebezpieczny mo˝e byç równie˝ jad pszczeli,

jeÊli jesteÊmy na niego uczuleni. Wówczas niezale˝nie od

tego, w jakie miejsce cia ¸ a owad ukàsi, cz ¸ owiek puchnie

i si´ dusi. Bardzo toksyczny jest tak˝e jad os. Najbardziej

niebezpieczne dla cz ¸ owieka sà u˝àdlenia w j´zyk, gar-

d ¸ o i krtaƒ, gdy˝ obrz´k b ¸ ony Êluzowej mo˝e doprowa-

dziç do uduszenia.

Najgorsze do zniesienia jest chyba to, ˝e miejsca po

ukàszeniach okrutnie sw´dzà. Pami´tajmy jednak, by

unikaç drapania ran po ugryzieniach owadów, gdy˝ mo-

˝e to doprowadziç nawet do zaka˝enia!

Groêni krwiopijcy

Sezon na

b ¸ onkoskrzyd ¸ e

w pe ¸ ni

Ucià˝liwe komary

nie sà groêne dla cz ¸ owieka. Nato-

miast samice, które potrzebujà

ludzkiej bàdê zwierz´cej krwi do

rozwoju jaj, atakujà bez opami´ta-

nia. Najgorsze jest to, ˝e niezwykle

trudno si´ przed nimi chroniç, gdy˝

dost´pne sà jedynie w aptekach na

recept´. Bywajà te˝ – choç niezwy-

kle rzadko – przypadki, w których

mamy do czynienia z cechami wtór-

nej infekcji bakteryjnej. Wówczas

konieczne mo˝e si´ okazaç leczenie

Êrodkami przeciwalergicznymi i an-

tybiotykami.

jednych êróde ¸ , w przypadku nie-

mowlàt, pozostawionych bez opie-

ki, na skutek znacznego up ¸ ywu

krwi mo˝e dojÊç nawet do ich

Êmierci. Wed ¸ ug innych, ukàszenia

meszek na terenie naszego kraju

mogà byç Êmiertelne jedynie dla

byd ¸ a. Niekiedy, zw ¸ aszcza u osób

cierpiàcych na alergi´, objawem

ukàszenia mogà byç dreszcze bàdê

dr´twienie koƒczyn.

Aby chroniç si´ przed ukàsze-

niem, najlepiej jest ubieraç si´ tak,

by os ¸ oniç ca ¸ e cia ¸ o. Jednak w

przypadku takich upa ¸ ów, jakie ma-

my przez ostatnie kilka tygodni, nie

jest to mo˝liwe. Dlatego poleca si´

stosowanie olejków eterycznych:

waniliowych, lawendowych lub

mi´towych. Ich zapach dzia ¸ a na

meszki odstraszajàco.

W miesiàcach letnich cz´Êciej ni˝ w

ciàgu ca ¸ ego roku dochodzi do u˝à-

dleƒ przez owady b ¸ onkoskrzyd ¸ e.

Nale˝à do nich pszczo ¸ y, które zwy-

kle kàsajà na poczàtku lata, w maju

i czerwcu, osy – du˝o bardziej agre-

sywne ni˝ pszczo ¸ y, które atakujà

zwykle w lipcu i sierpniu, oraz

trzmiele i rzadkie szerszenie. I nie

by ¸ oby mo˝e w tym nic niepokojàce-

go, gdyby nie fakt, ˝e co roku odno-

towywanych jest a˝ kilkadziesiàt

przypadków zgonów w wyniku ukà-

szenia przez owady. Okazuje si´, ˝e

reakcjom uczuleniowym na ich jad

sprzyja klimat umiarkowany, w ja-

kim ˝yjemy. Warto zatem posiàÊç

choç czàstkowe informacje na temat

tych na pozór niegroênych owadów,

by w por´ uniknàç zagro˝enia.

Wymarzonym czasem dla komarów

jest upa ¸ po ¸ àczony z bardzo obfity-

mi opadami deszczu, które wype ¸ -

niajà zbiorniki wodne (równie˝ ka-

¸ u˝e) minimum na 10 dni. Owady

bowiem wyl´gajà si´ w wodzie. Za-

tem to, czy b´dziemy mieli w tym

roku do czynienia z plagà komarów,

czy nie, zale˝y tylko i wy ¸ àcznie od

pogody. Komary zaczynajà swojà

aktywnoÊç mniej wi´cej na prze ¸ o-

mie kwietnia i maja, koƒczà we

wrzeÊniu.

W naszej szerokoÊci geograficz-

nej ukàszenia komarów nie wià˝à

si´ w ¸ aÊciwie z ˝adnym ryzykiem

wystàpienia powa˝nych chorób. Sà

natomiast niezwykle ucià˝liwe. Ko-

marzyca wprowadza do wytworzo-

nej rany bardzo piekàcà wydzielin´,

która ma zapobiec krzepni´ciu krwi,

a tym samym umo˝liwiç jej wyssa-

nie potrzebnej iloÊci p ¸ ynu. Stàd

m´czàcy Êwiàd, odczuwany po ukà-

szeniu, który mo˝e wyprowadziç z

równowagi nawet najbardziej od-

pornych na niedogodnoÊci fizyczne.

Okazuje si´, ˝e w Êwiecie owa-

dów – w przeciwieƒstwie do Êwia-

ta ludzi – du˝o bardziej waleczne sà

samice. Samce komarów z uwagi

na to, ˝e ˝ywià si´ sokami roÊlin,

Dokuczliwe meszki

k ¸ ujà nie tylko w ods ¸ oni´te miejsca

na ciele, lecz doskonale radzà sobie

tak˝e z przebijaniem si´ przez ubra-

nie. Ponadto rzadko kiedy udaje

nam si´ w por´ je odgoniç. Zazwy-

czaj gdy zaczynamy odczuwaç ból,

owada ju˝ nie ma.

Aby zmniejszyç skutki uk ¸ óç, naj-

cz´Êciej wystarcza zastosowaç

ogólnie dost´pne leki przeciwÊwià-

dowe i przeciwalergiczne oraz te,

które majà dzia ¸ anie miejscowe

znieczulajàce i och ¸ adzajàce. JeÊli

natomiast mamy do czynienia z du-

˝ym obrz´kiem, zaczerwienieniem,

Êwiàdem, a nawet bólem, warto

przez jakiÊ czas stosowaç kremy za-

wierajàce kortykosteroidy. Kremy

Te 4-6-milimetrowe owady, po-

dobne do muszek, równie˝ ˝ywià

si´ krwià. ¸atwo je poznaç, gdy˝

majà krótkie i szerokie skrzyd ¸ a,

które w czasie spoczynku uk ¸ adajà

si´ daszkowato. Wyst´pujà na te-

renie ca ¸ ej Polski, zwykle mo˝na je

spotkaç w okolicach p ¸ ytkich wód

p ¸ ynàcych. Najbardziej intensyw-

nie k ¸ ujà po po ¸ udniu i wieczorem.

Po uk ¸ uciu na skórze pozostaje

krwawiàcy, bolesny, utrzymujàcy

si´ bardzo d ¸ ugo Êlad. Mo˝e mu to-

warzyszyç goràczka, i to nie tylko u

osób, które majà alergi´ na te

owady. Toksyna znajdujàca si´ w

Êlinie meszek odpowiedzialna jest

za rozpuszczanie krwinek czerwo-

nych i niszczenie tkanek. W zwiàz-

ku z tym nat´˝ony atak meszek

mo˝e doprowadziç nawet do

zmian skórnych czy obrz´ku p ¸ uc,

który utrudni oddychanie. Wed ¸ ug

Pszczo ¸ a czy osa?

Przegrana walka

Podstawowa ró˝nica mi´dzy pszczo-

¸ à a osà dotyczy samego wyglàdu.

Osa jest zdecydowanie ˝ó ¸ ta w czar-

ne paski, natomiast pszczo ¸ a ciemna

w jasne paski. Pszczo ¸ a tak˝e nigdy

nie leci – w odró˝nieniu od osy – do

s ¸ odkiego kompotu czy ciasta. Inte-

resuje jà bowiem nektar. Ponadto

osa nie zostawia ˝àd ¸ a z kubkiem ja-

dowym w ciele cz ¸ owieka.

A co zrobiç, gdy komary lub meszki

pokàsajà nas ju˝ tak, ˝e sw´dzi nas

niemal ca ¸ e cia ¸ o i nie jesteÊmy w

stanie przestaç si´ drapaç? Otó˝

oprócz stosowania powszechnie

dost´pnych Êrodków leczniczych,

pomocne mo˝e okazaç si´ równie˝

przemycie miejsc ukàszeƒ wodà

utlenionà bàdê spirytusem, a tak˝e

za˝ycie wapna lub witaminy C.

Dokoƒczenie na s. 10

10 Nasz Dziennik Czwartek, 27 lipca 2006

SZLACHETNE ZDROWIE

Sezon na b ¸ onkoskrzyd ¸ e w pe ¸ ni

Dokoƒczenie ze s. 9

wym, b´dzie wnika ¸ w coraz g ¸ ´bsze

partie cia ¸ a. Wprawdzie rzadkie, ale

jednak sà przypadki osób uczulonych

na jad pszczeli. Wówczas niezale˝nie

od tego, w jakie miejsce cia ¸ a pszczo-

¸ a ukàsi, cz ¸ owiek puchnie i si´ dusi.

W takich sytuacjach niezb´dna jest

pomoc lekarza. Warto w tym miejscu

zaznaczyç, ˝e osoba uczulona nie jest

skazana na nieustanne ˝ycie w stra-

chu. Istnieje bowiem mo˝liwoÊç –

tak jak w przypadku wszelkich alergii

– odczulania. Wówczas pacjent

przyjmuje seri´ zastrzyków, dzi´ki

którym ukàszenie nie b´dzie ju˝ tak

niebezpieczne.

drzew, by w koƒcu usiàÊç na ich ga-

¸ ´zi, tworzàc swego rodzaju baƒk´

wa˝àcà nawet do 3 kilogramów.

Wówczas poruszajàcy si´ w pobli˝u

przypadkowy przechodzieƒ musi

mieç si´ na bacznoÊci, gdy˝ pszczo ¸ y

mogà zaatakowaç.

Warto wiedzieç, ˝e w przeciwieƒ-

stwie do os pszczó ¸ lepiej nie odga-

niaç r´kà, bo mo˝e si´ to skoƒczyç

Êmiertelnie dla owada, a boleÊnie dla

broniàcego si´ cz ¸ owieka. Pszczo ¸ y

bowiem nerwowo reagujà na gwa ¸ -

towne ruchy i raczej nie mamy co li-

czyç na to, ˝e bez zemsty odlecà.

Co wa˝ne – bezpoÊrednie u˝àdlenie

osy czy pszczo ¸ y w j´zyk bàdê dziàs ¸ a,

a tym samym dzia ¸ anie jadu na Êlu-

zówk´ jamy ustnej, j´zyka lub prze ¸ yku

jest bardzo niebezpieczne! Mo˝e gro-

ziç uduszeniem! Wówczas niezb´dna

jest natychmiastowa pomoc lekarza!

Dlatego warto zwróciç uwag´ –

zw ¸ aszcza w przypadku dzieci – na to,

czy wk ¸ adajàc do ust pokarm, nie

wk ¸ adamy wraz z nim owada.

Tymczasem utrata ˝àd ¸ a przez

pszczo ¸ ´ jest równoznaczna z utratà

przez nià ˝ycia, gdy˝ pozbywa si´

tym samym wn´trznoÊci wraz z uk ¸ a-

dem nerwowym.

Pszczo ¸ y wyst´pujà raczej tam,

gdzie – jak mówià fachowcy – jest

po˝ytek. Innymi s ¸ owy – tam, gdzie

kwitnà roÊliny, z których owady mogà

zebraç nektar. Mo˝na wi´c zaryzyko-

waç stwierdzenie, ˝e w centrum du-

˝ego miasta nie grozi nam spotkanie

z nimi oko w oko. Natomiast ju˝ w

oÊrodkach podmiejskich, na terenie

ogródków dzia ¸ kowych, na kwitnà-

cych wiÊniach, czereÊniach czy jab ¸ o-

niach jest to bardzo prawdopodobne.

Kiedy pszczo ¸ a atakuje?

Czy ˝àd ¸ o pszczo ¸ y

trzeba wyjàç?

Koniecznie! Mo˝na zrobiç to w ¸ asno-

r´cznie, palcami, paznokciami bàdê

przy pomocy jakiegoÊ ostrego narz´-

dzia. Bez ingerencji cz ¸ owieka

wpuszczone w skór´ ˝àd ¸ o b´dzie

wchodzi ¸ o coraz g ¸ ´biej. Tym samym

jad, znajdujàcy si´ w kubku jado-

Zazwyczaj pszczo ¸ y nie atakujà same

z siebie. Najcz´stsze przypadki ukà-

szeƒ zdarzajà si´ w czasie rojenia

owadów, czyli w maju i czerwcu.

Wtedy kilkadziesiàt tysi´cy pszczó ¸

(bo tyle mieÊci si´ w ulu) wylatuje z

ula i zbiera si´ w rój. Ma on najcz´-

Êciej kilkanaÊcie metrów Êrednicy,

przypomina ciemnà chmur´ deszczo-

wà, przemieszcza si´ na wysokoÊci

Pszczo ¸ a jest ciemna w jasne paski

pszczelego pochodzenia okreÊlamy

mianem apiterapii. Stosuje si´ w niej

miód, propolis, jad pszczeli, mleczko

pszczele, wosk czy py ¸ ek pszczeli.

Okazuje si´, ˝e dzia ¸ anie tego typu

produktów mo˝e byç naprawd´

wszechstronne – antybakteryjne, cy-

tostatyczne, regeneracyjne, liposta-

bilne, stymulujàce metaboliczne, de-

toksykacyjne, immunomodulacyjne,

znieczulajàce i hormonopodobne.

niezbyt du˝a reakcja miejscowa, jak i

rozleg ¸ a i niezwykle dokuczliwa. Ta

ostatnia zwykle utrzymuje si´ ponad

dob´, ma charakter rumienia i nacie-

ku. ˚eby uniknàç nieprzyjemnych

skutków ukàszeƒ tych owadów, wy-

starczy wyeliminowaç z otoczenia

wszystko, na co mog ¸ yby si´ po ¸ asiç.

Przykrywajmy zatem dok ¸ adnie

wszelkie produkty ˝ywnoÊciowe,

zw ¸ aszcza te s ¸ odkie, jak owoce czy

s ¸ odycze. Starajmy si´ równie˝ usu-

waç z pobli˝a naszych domostw za-

czàtki osich gniazd.

Jad pszczo ¸ y

nie tylko szkodzi

Jad pszczeli produkujà robotnice i

matki owadów. Ma on byç pomocny

w walce z innymi owadami czy zwie-

rz´tami, ale tak˝e z innym cz ¸ owie-

kiem. W przeciwieƒstwie do jadu

wpuszczanego przez osy, pszczeli

mo˝e byç leczniczy. Nieoceniony jest

np. przy leczeniu reumatyzmu. Ist-

niejà nawet specjalne oÊrodki, które

zajmujà si´ leczeniem przy pomocy

jadu. Pacjenci mogà spodziewaç si´

tam kompresów z pszczelego jadu.

Metod´ polegajàcà na profilaktyce i

leczeniu przy pomocy produktów

REKLAMA

Chroni przed

komarami,

kleszczami

i innymi owadami

A co z osami?

JeÊli chodzi o u˝àdlenie przez os´,

objawy sà podobne jak w przypadku

ukàszenia pszczo ¸ y. Towarzyszy mu

ból, pieczenie, obrz´k, przekrwienie,

Êwiàd. Mo˝e pojawiç si´ zarówno

Nie dra˝nij szerszenia!

Szerszenie, podobnie jak osy czy

pszczo ¸ y, mogà byç groêne. Sà dra-

pie˝nikami, których ofiarà padajà na-

wet du˝e owady, choçby çmy. Naj-

wi´kszym z naszych szerszeni jest

szerszeƒ europejski. Mo˝e on osià-

gnàç nawet 3,5 cm d ¸ ugoÊci. Owad

ten swoje gniazda buduje zazwyczaj

w dziuplach drzew, niekiedy w ziemi.

Szerszenie zwykle atakujà w sy-

tuacji jakiegoÊ zagro˝enia, na przy-

k ¸ ad gdy zobaczà cz ¸ owieka w po-

bli˝u gniazda, gotowe sà broniç go

za wszelkà cen´. Bezpieczna odle-

g ¸ oÊç od gniazda w przypadku szer-

szeni wynosi ok. 1-2 m. Warto wie-

dzieç, ˝e tych owadów nie nale˝y

dra˝niç. Nie wolno tak˝e wykony-

waç ˝adnych agresywnych ruchów,

poniewa˝ mog ¸ yby one sprowoko-

waç owady do ataku. W szczegól-

noÊci trzeba chroniç przed ukàsze-

niem miejsca po ¸ o˝one w pobli˝u

g ¸ ównych naczyƒ krwionoÊnych i

g ¸ ow´. U˝àdlenia w te miejsca mo-

gà okazaç si´ niebezpieczne. Tak jak

w przypadku ka˝dego ukàszenia,

tak˝e w tym musimy braç popraw-

k´, ˝e osoby uczulone na jad owa-

da winny mieç si´ na bacznoÊci i w

razie koniecznoÊci natychmiast

zg ¸ osiç do lekarza.

REKLAMA

Szukaj w marketach, aptekach

i sklepach zielarskch

REKLAMA

O r t o – t e c h

www.orto-tech.com.pl

ul. Broniewskiego 21, Warszawa

tel./fax 022 663 08 73, 0500 049 710

czynne: pn.-pt. 10.00-19.00, sob. 10.00-13.00

* obuwie specjalistyczne, ortopedyczne

* wk ¸ adki, pasy, ko ¸ nierze, ortezy

* wyroby medyczno-ortopedyczne

* wózki inwalidzkie, elektryczne, ¸ ó˝ka

* sprz´t rehabilitacyjny

PRODUKCJA – US¸UGI

SPRZEDA˚ – HURT – DETAL

WYPO˚YCZALNIA

Realizacja zleceƒ NFZ

Wiedza to

podstawa

SZLACHETNE ZDROWIE

Czwartek, 27 lipca 2006 Nasz Dziennik 11

REKLAMA

W przyrodzie istnieje prawo, które do-

tyczy w równej mierze wszystkich ˝y-

wych istot. Jest nim ciàg ¸ a walka o

byt. To umiej´tnoÊç zdobywania po˝y-

wienia i rozmna˝ania pozwalajà prze-

trwaç ca ¸ emu gatunkowi. Równie˝

kleszcz od poczàtku swej egzystencji

staje przed takim zadaniem.

Kleszcz w ka˝dej z trzech faz swe-

go rozwoju musi raz wyssaç krew z

cz ¸ owieka lub zwierz´cia, ˝eby

móc si´ rozwijaç. Ulubionymi sie-

dliskami kleszczy ˝ywiàcych si´

krwià ssaków, ptaków i gadów sà

wilgotne obszary roÊlinne, zw ¸ asz-

cza lasy liÊciaste i mieszane, ¸ àki,

polany oraz zaroÊla w pobli˝u je-

zior i rzek. Mo˝na je tak˝e spotkaç

w parku lub przydomowym ogród-

ku. Znacznie rzadziej wyst´pujà w

suchych, sosnowych lasach. Larwy

kleszczy ˝yjà przewa˝nie w trawie,

natomiast osobniki dojrza ¸ e mogà

czaiç si´ wy˝ej na krzakach lub

drzewach. Ukryty osobnik czeka na

swojà ofiar´, którà stanowi cz ¸ o-

wiek albo zwierz´. Ten pozbawio-

ny wzroku stawonóg posiada na

przednich odnó˝ach perfekcyjny

narzàd w´chu, dzi´ki któremu

wczeÊniej wyczuwa zbli˝ajàcà si´

ofiar´. Zapach cz ¸ owieka w szyb-

kim tempie dociera do mikrosko-

pijnych narzàdów w´chowych

kleszcza, co zdradza jego obec-

noÊç. Nast´pnie dzi´ki swoim ha-

czykowatym nogom zaczepia si´

na skórze wybranej ofiary. Wypo-

sa˝ony w haczyki aparat g´bowy

stawonoga wrzyna si´ coraz g ¸ ´-

biej w skór´ ofiary. Uk ¸ ucie to nie

jest odczuwalne, poniewa˝ na dru-

gim koƒcu aparatu g´bowego, w

gruczo ¸ ach Êlinowych kleszcza wy-

twarzane sà ró˝ne substancje, któ-

re wstrzykuje on bezpoÊrednio do

cia ¸ a. Znieczulajà one skutecznie

miejsce uk ¸ ucia, umo˝liwiajàc

kleszczowi spokojne ˝erowanie.

pierwszym posi ¸ ku przeobra˝ajà si´

w nimfy, które sà tak ma ¸ e i drobne,

˝e prawie niewidoczne dla oka. Do-

ros ¸ e samice kleszczy ˝ywià si´ krwià

przez 8-12 dni. Czasami, pijàc krew,

powi´kszajà wyjÊciowà mas´ swoje-

go cia ¸ a a˝ 100-krotnie.

Kleszcz pospolity

Cykl rozwojowy

W Polsce wyst´puje 21 z 810 zna-

nych na Êwiecie gatunków kleszczy.

Doros ¸ e samiczki sà d ¸ ugoÊci 3-4

mm, natomiast samce mierzà 2,5

mm. Jednym z najbardziej znanych i

licznie wyst´pujàcych gatunków jest

kleszcz pospolity. Wyst´puje po-

wszechnie na terenie ca ¸ ej Polski,

najcz´Êciej w lasach liÊciastych i mie-

szanych, w miejscach o wysokiej

wilgotnoÊci. Jest bardzo wra˝liwy na

wysychanie, ma ¸ o ruchliwy, co

Êwiadczy o tym, ˝e przemieszcza si´

na odleg ¸ oÊç do kilku metrów. Jego

skupiskami sà leÊne Êcie˝ki i szlaki

dzikich zwierzàt. Unika ods ¸ oni´tych,

pozbawionych drzew i krzewów

przestrzeni. Kleszcz pospolity ma

najwi´ksze znaczenie epidemiolo-

giczne i epizootiologiczne ze wszyst-

kich gatunków kleszczy obserwowa-

nych na terenie Polski.

Kamila Pietrzak

Pe ¸ ny cykl rozwojowy kleszczy trwa

zwykle od roku do trzech lat, a na je-

go d ¸ ugoÊç ma wp ¸ yw dost´pnoÊç

pokarmu. AktywnoÊç kleszczy uza-

le˝niona jest od warunków klima-

tycznych – im wy˝sza temperatura i

wilgotnoÊç otoczenia, tym d ¸ u˝sza

aktywnoÊç. Zwykle rozpoczyna si´ w

marcu i trwa do listopada. Samice

kleszczy sk ¸ adajà jaja w odosobnio-

nych miejscach, które sà poroÊni´te

g´stà i wysokà roÊlinnoÊcià. Doros ¸ e

samice niektórych kleszczy sk ¸ adajà

jednorazowo oko ¸ o 200 jaj, inne od

4000 do 6000. Larwy wszystkich ga-

tunków kleszczy opuszczajà jaja po

oko ¸ o 2 tygodniach. W stadium lar-

walnym przedostajà si´ na traw´ lub

krzewy w poszukiwaniu pierwszego

posi ¸ ku z krwi. Po napiciu si´ jej od-

padajà ze skóry swojego ˝ywiciela i

czekajà na nast´pnego. Po tym

Kleszcz przyczynà

groênych chorób

Nie ka˝dy kleszcz jest dla nas tak samo niebezpieczny – tylko zaka˝one pa-

so˝yty mogà nas zaraziç groênymi wirusami. Istnieje zatem takie samo

prawdopodobieƒstwo, ˝e trafimy na zdrowego lub na zaka˝onego kleszcza.

Pami´tajmy równie˝ o tym, ˝e jeÊli czas ˝erowania zaka˝onego insekta

w naszym organizmie jest krótki, nie musi dojÊç do przeniesienia zaka˝enia.

Najbardziej niebezpieczne choroby przenoszone przez te paso˝yty to klesz-

czowe zapalenie mózgu i borelioza.

lekarza i hospitalizacji. Niestety,

w przypadku wirusowego zaka˝e-

nia oÊrodkowego uk ¸ adu nerwowe-

go nie jest mo˝liwe leczenie przy-

czynowe, a jedynie ¸ agodzenie ob-

jawów. Choroba mo˝e ¸ àczyç si´

z d ¸ ugotrwa ¸ ym okresem niezdolno-

Êci do normalnego funkcjonowania.

Powodem takiego stanu rzeczy sà

d ¸ ugo utrzymujàce si´ ró˝nego ro-

dzaju powik ¸ ania – pora˝enia ner-

wów lub niedow ¸ ady koƒczyn gór-

nych. Mogà te˝ wyst´powaç ucià˝-

liwe bóle g ¸ owy, chroniczne uczucie

zm´czenia lub zaburzenia psychicz-

ne (m.in. depresja). Po przebyciu

zapalenia rdzenia ust´powanie

symptomów trwa nawet kilka lat,

bez gwarancji ca ¸ kowitego wyle-

czenia. W najgorszym wypadku

KZM mo˝e prowadziç do Êmierci.

Zaka˝one paso˝yty podczas wysysa-

nia krwi i p ¸ ynu komórkowego prze-

noszà groêne dla cz ¸ owieka choroby:

chorob´ wirusowà – kleszczowe za-

palenie mózgu (KZM), oraz chorob´

bakteryjnà – borelioz´ z Lyme (tzw.

kr´tkowic´ kleszczowà).

KZM to choroba wirusowa oÊrod-

kowego uk ¸ adu nerwowego. Zwy-

kle ma ona dwufazowy przebieg.

Pierwsza faza wyst´puje od 7 do 14

dni po uk ¸ uciu i charakteryzuje si´

objawami typowymi dla grypy:

podwy˝szonà temperaturà, wymio-

tami, bólami g ¸ owy oraz bólami

mi´Êniowymi i stawowymi. Objawy

te utrzymujà si´ do 9 dni i zazwy-

czaj samoistnie ust´pujà. Jednak

po kilkudniowym okresie pozorne-

go wyzdrowienia mo˝e ponownie

wystàpiç goràczka oraz objawy za-

palenia opon mózgowo-rdzenio-

wych lub zapalenia mózgu. Mo˝e

tak˝e dojÊç do pora˝enia nerwów

czaszkowych, a niekiedy te˝ mi´Êni

twarzowych. Sà to bardzo groêne

objawy drugiej fazy KZM, wymaga-

jàce natychmiastowej interwencji

Dokoƒczenie na s. 12

12 Nasz Dziennik Czwartek, 27 lipca 2006

SZLACHETNE ZDROWIE

Najwa˝niejsze

– zachowaç spokój

Z dr n.med. Ewà Talarek z Kliniki Chorób Zakaênych Wieku Dzieci´cego Akademii Medycznej

w Warszawie rozmawiajà Magdalena M. Stawarska i Kamila Pietrzak

JeÊli chodzi o borelioz´, najcz´-

Êciej pierwszym objawem jest cha-

rakterystyczna zmiana skórna

w miejscu uk ¸ ucia kleszcza, tzw. ru-

mieƒ w´drujàcy – ró˝owa lub czer-

wona obwódka o Êrednicy kilku cen-

tymetrów. Dlatego miejsce po uk ¸ u-

ciu kleszcza nale˝y obserwowaç

i w razie pojawienia si´ podejrzanej

zmiany udaç si´ do lekarza.

Gdzie najcz´Êciej mo˝emy

natknàç si´ na kleszcze? Czy

tylko w lasach, wÊród

drzew?

– Nie muszà to byç koniecznie drze-

wa, ale tak˝e krzewy i wysokie tra-

wy. W mieÊcie równie˝ jest zagro˝e-

nie kleszczami – w parkach czy

na skwerach.

Je˝eli chodzi o profilaktyk´ cho-

rób przenoszonych przez kleszcze,

mo˝na zaszczepiç si´ przeciwko wi-

rusowemu zapaleniu opon mózgo-

wo-rdzeniowych i mózgu. Musimy

jednak pami´taç, ˝e ta szczepionka

– zwana „przeciwkleszczowà” – nie

jest de facto szczepionkà przeciw

kleszczom, tylko tej jedynej choro-

bie, którà mogà one przenosiç. Nie

wyst´puje ona w ka˝dym regionie

Polski. Dlatego te˝ przed wyjazdem

nale˝y rozwa˝yç, gdzie b´dziemy

sp´dzaç wakacje i czy w zwiàzku

z tym warto si´ szczepiç. Jest to

choroba, na którà cz´Êciej i ci´˝ej

chorujà doroÊli ni˝ dzieci, ale po-

winna si´ zaszczepiç ca ¸ a rodzina.

Jaka jest przyczyna zaka˝a-

nia si´ przez kleszcza?

– Po pierwsze, nie ka˝dy kleszcz

musi byç zaka˝ony. Nawet na tere-

nie wyst´powania wirusowego za-

palenia opon mózgowo-rdzenio-

wych i mózgu (np. na Mazurach czy

w Bia ¸ owie˝y) zaka˝enie nie doty-

czy wszystkich kleszczy. Tak samo

jest w przypadku boreliozy. To zale-

˝y od naszego, powiedzmy, szcz´-

Êcia – czy trafimy na kleszcza zaka-

˝onego, czy te˝ zdrowego. Po dru-

gie, jeÊli czas ˝erowania kleszcza

jest krótki, nawet je˝eli jest on za-

ka˝ony, nie musi dojÊç do przenie-

sienia zaka˝enia.

Czy mo˝na si´ jakoÊ zabez-

pieczyç? Jak nale˝y si´ ubie-

raç, by uniknàç ukàszenia

przez kleszcza?

– Kiedy wybieramy si´ do lasu, za-

k ¸ adajmy d ¸ ugie spodnie, najlepiej,

gdy nogawki ich b´dà wpuszczone

w buty albo w skarpetki. Zak ¸ adajmy

tak˝e bluzk´ lub koszul´ z d ¸ ugimi

r´kawami. Mo˝emy równie˝ stoso-

waç tzw. repelenty, czyli Êrodki, któ-

re majà za zadanie odstraszaç klesz-

cze. Jednak i to nie zawsze nas

przed nimi chroni. Po powrocie ze

spaceru nale˝y obejrzeç ca ¸ e cia ¸ o.

Osoby doros ¸ e najcz´Êciej sà k ¸ ute

w koƒczyny dolne, dzieci – w g ¸ ow´

i szyj´ (zw ¸ aszcza na g ¸ owie, wÊród

w ¸ osów trudno jest kleszcza zauwa-

˝yç). Kleszcza trzeba jak najszybciej

usunàç, poniewa˝ ryzyko zaka˝enia

drobnoustrojami, którymi mo˝e byç

zara˝ony, jest tym wi´ksze, im d ¸ u˝ej

˝eruje w naszej skórze.

Kleszcze mogà przenosiç

tak˝e inne choroby?

– Owszem. Drugà chorobà przeno-

szonà przez kleszcze jest choroba

bakteryjna – borelioza. Ta z kolei

wyst´puje w ca ¸ ej Polsce. Niestety,

nie ma przeciwko niej szczepionki.

˚eby zabezpieczyç si´ przed borelio-

zà, trzeba po prostu ograniczyç ryzy-

ko spotkania z kleszczem do mini-

mum. Uwa˝a si´, ˝e ryzyko zaka˝e-

nia jest znaczàce, je˝eli kleszcz ˝eru-

je w naszej skórze powy˝ej 12 go-

dzin bàdê – jak uwa˝ajà niektórzy

– powy˝ej 24 godzin. O sposobie

usuwania ju˝ mówi ¸ yÊmy.

Mo˝emy mieç problem z roz-

poznaniem kleszcza w skó-

rze?

– Z rozpoznaniem formy doros ¸ ej

kleszcza problemów raczej byç nie

powinno. Gorzej mo˝e byç jednak

z postacià larwy czy nimfy, gdy˝ sà

one ma ¸ e. Ale praktycznie tylko

kleszcze mogà ˝erowaç w naszej

skórze.

Jakie dzia ¸ ania powinniÊmy

podjàç, je˝eli znajdziemy ju˝

kleszcza zatopionego w na-

szej skórze?

– Jak mówi ¸ am, powinniÊmy go jak

najszybciej usunàç. Przed usuni´-

ciem nie nale˝y kleszcza niczym

smarowaç, np. zalecanymi przez nie-

których naftà, benzynà, wazelinà czy

nawet Êrodkiem dezynfekujàcym. Ta-

kie „zabiegi” mogà spowodowaç

u kleszcza wymioty, co bardzo

zwi´ksza ryzyko ewentualnego za-

ka˝enia. Do usuni´cia kleszcza u˝yç

mo˝na ig ¸ y, p´sety kosmetycznej lub

specjalnego „urzàdzenia” wytwarza-

jàcego podciÊnienie (mo˝na je kupiç

w aptece). Po usuni´ciu miejsce

po kleszczu nale˝y zdezynfekowaç.

Co powinniÊmy zrobiç, je˝eli

kleszcz nie zostanie do koƒ-

ca wyj´ty z powodu prze-

rwania si´ jego tu ¸ owia?

– Trzeba próbowaç mimo wszystko

go usunàç. Je˝eli to si´ nie udaje,

mo˝na udaç si´ do lekarza. Gdy apa-

rat g´bowy kleszcza zostanie w skó-

rze, w zasadzie nie zwi´ksza si´ ry-

zyko zaka˝enia, poniewa˝ tak na-

prawd´ to nie tam mieszczà si´

drobnoustroje.

ma przebieg dwufazowy. Rozpoczy-

na si´ goràczkà, z ¸ ym samopoczu-

ciem, os ¸ abieniem, mogà równie˝

wystàpiç bóle g ¸ owy czy wymioty.

Je˝eli te objawy sà nasilone, pacjent

trafia do lekarza. JeÊli niezbyt nasilo-

ne, pacjent do lekarza nie pójdzie.

Objawy mogà samoistnie ustàpiç

w ciàgu kilku dni. Po kilku-kilkunastu

dniach, kiedy wydaje si´, ˝e cz ¸ o-

wiek jest zdrowy, ponownie poja-

wiajà si´: goràczka, bóle g ¸ owy, wy-

mioty (objawy zapalenia opon), cza-

sem równie˝ objawy zapalenia mó-

zgu: zaburzenia ÊwiadomoÊci czy

nawet utrata przytomnoÊci z drgaw-

kami. Przy takim przebiegu choroby

oczywiÊcie nie sposób nie trafiç

do szpitala. Mo˝e si´ jednak zdarzyç,

˝e choroba ograniczy si´ tylko

do pierwszej fazy. Tak zwykle bywa

u dzieci. Mo˝e to przypominaç infek-

cj´ grypopodobnà.

To jest choroba wirusowa i nie ma

na nià leczenia przyczynowego. Sto-

suje si´ g ¸ ównie leki objawowe, tzn.

przeciwgoràczkowe, przy zapaleniu

mózgu – leki dzia ¸ ajàce przeciwo-

brz´kowo na mózg, przeciwzapal-

nie, przeciwdrgawkowo.

Co radzi ¸ aby Pani naszym

Czytelnikom?

– Przede wszystkim muszà wiedzieç,

˝e nie powinna byç stosowana ˝ad-

na profilaktyka antybiotykowa, tylko

dlatego ˝e uk ¸ u ¸ kleszcz. Warto te˝,

by Czytelnicy pami´tali, ˝e nie

wszystko, co powstaje w miejscu

uk ¸ ucia kleszcza, jest objawem bore-

liozy. Mo˝e to byç równie˝ odczyn

alergiczno-zapalny na substancj´

obcà, jakà jest dla nas Êlina kleszcza,

czy nawet miejscowe zaka˝enie

„zwyk ¸ ymi” bakteriami, a nie tymi,

które wywo ¸ ujà borelioz´.

Jakie sà zatem objawy cho-

rób przenoszonych przez

kleszcze?

– Wirusowe zapalenie opon mózgo-

wo-rdzeniowych i mózgu najcz´Êciej

Bardzo dzi´kujemy

za rozmow´.

REKLAMA

Kleszcz przyczynà

groênych chorób

Aparaty s ¸ uchowe,

ciÊnieniomierze,

glukometry, sprz´t medyczny.

SERWIS

OTEMED

PrzemyÊl , ul. Boh. Getta 17a

(16) 678 66 89,

Jaros ¸ aw , ul. Grunwaldzka 8/1b

(16) 623 08 41

Rzeszów , plac Dworcowy 2/21a

(budynek OLK), tel. 0604 230 024,

0693 091 030

Dokoƒczenie ze s. 11

wiele regionów endemicznych pozostaje

tak˝e nierozpoznanych. Wynika to stàd,

˝e lekarze – mimo wykrycia u pacjentów

zaka˝enia oÊrodkowego uk ¸ adu nerwo-

wego – nie zawsze decydujà si´ na wy-

konanie testów diagnostycznych mogà-

cych potwierdziç lub wykluczyç KZM.

W przypadku boreliozy mamy

do czynienia z szerokim rozpowszech-

nieniem jej na terenie ca ¸ ego kraju.

Obecnie wzrost liczby zachorowaƒ

na t´ chorob´ odnotowano we

wszystkich województwach. Znaczny

wzrost jest w du˝ej mierze zwiàzany

z poprawà rozpoznawalnoÊci obja-

wów boreliozy, a tak˝e z przemianà

warunków klimatycznych, sprzyjajà-

cych rozwojowi kleszczy.

Magdalena M. Stawarska

Drugà groênà chorobà jest borelio-

za, nazywana równie˝ kr´tkowicà

kleszczowà. Jest to przewlek ¸ a choro-

ba bakteryjna, przebiegajàca w

dwóch fazach: wczesnej i póênej.

Do zaka˝enia dochodzi, gdy kleszcz

pozostaje wczepiony w skór´ przez co

najmniej 24 godziny. Dlatego te˝ na-

tychmiast po zauwa˝eniu przyczepio-

nego kleszcza nale˝y go we w ¸ aÊciwy

sposób usunàç. Najcz´stszym, wcze-

snym objawem boreliozy jest tzw. ru-

mieƒ w´drujàcy – czerwona plamka

w miejscu uk ¸ ucia, z której w ciàgu kil-

ku dni powstaje szerzàce si´ obwodo-

wo zaczerwienienie o Êrednicy od kil-

ku do kilkunastu centymetrów. Ru-

mieƒ mo˝e powodowaç Êwiàd i pie-

czenie. Czasem towarzyszà mu takie

objawy, jak: goràczka, uczucie zm´cze-

nia, ból g ¸ owy, mi´Êni i stawów oraz

powi´kszenie w´z ¸ ów ch ¸ onnych. Ka˝-

dy, kto po ukàszeniu kleszcza zaobser-

wuje tego typu objawy, powinien nie-

zw ¸ ocznie zg ¸ osiç si´ do lekarza. Lecze-

nie w ¸ aÊciwym antybiotykiem prowa-

dzi do ca ¸ kowitego wyzdrowienia, jed-

nak nierozpoznana i nieleczona bore-

lioza przeradza si´ w chorob´ prze-

wlek ¸ à i zagra˝a licznymi niebezpiecz-

nymi dla zdrowia powik ¸ aniami. Wy-

st´pujà wówczas: chroniczne zmiany

skórne, ci´˝kie stany zapalne stawów,

zapalenie nerwów czaszkowych

(zw ¸ aszcza twarzowego), a tak˝e za-

palenie opon mózgowo-rdzeniowych,

mózgu i rdzenia. Leczenie tych symp-

tomów jest bardzo skomplikowane

i nie prowadzi do ustàpienia obja-

wów, a jedynie do zaleczenia procesu

chorobowego. Zaawansowane sta-

dium choroby szczególnie zagra˝a ko-

bietom w stanie b ¸ ogos ¸ awionym, po-

wodujàc niejednokrotnie powik ¸ ania

lub poronienia.

Tereny wyst´powania

kleszczy

REKLAMA

Rejony o szczególnie wysokim ryzyku za-

chorowania na kleszczowe zapalenie

mózgu znajdujà si´ przede wszystkim

w województwach: podlaskim, warmiƒ-

sko-mazurskim, lubelskim, kieleckim

oraz dolnoÊlàskim i opolskim, ostatnio

równie˝ w woj. mazowieckim. Nieznana

jest jednak dok ¸ adna liczba zachorowaƒ,

Dodatek opracowa ¸ a

Aneta Jezierska.

Owady - Groźni krwiopijcy.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: