EKONOMIA-nauka o gosp. zajmująca się badaniem zachowań podm.gosp. w zakresie wyboru zastosowania określonych zasobów do prod. różnych dóbr i usług oraz do ich podziału pomiedzy poszczególnych ludzi i gr.społeczne.
RZADKOŚĆ ZASOBÓW DÓBR I USŁUG- różnica między ilością zasobów dóbr i usług niezbędnych do zaspokojenia ludzkich potrzeb a możliwościami ich wytworzenia lub nabycia.
PODZIAŁ ZASOBÓW W GOSPODARCE:
1.z.materialne:
-ziemia(wynagrodzeniem jest renta gruntowa)
-kapitał(wynagrodzeniem jest zysk)
-praca(wynagrodzeniem jest płaca)
2.z.niematerialne:
-technologia (wiedza inżyniera, wynagrodzeniem jest płaca)
-zdolnosci menedzerskie, organizacyjne(wynagrodzeniem jest płaca)
PODZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH:
1. ekonomia globalna- nauka zajmująca się badaniem relacjimiędzy czynnikami politycznymi i ekonomicznymi w skali globalnej czyli ogólnodostępnej.
2. makroekonomia- nauka badajaca gosp.narodową jako całość lub badająca znaczne części składowe gosp.narodowej.
3. mikroekonomia- nauka badająca poszczególne rynki, czyli gałęzie gosp. wchodzące w skład gosp.narodowej.
DWA PODEJŚCIA DO NAUK EKONOMICZNYCH:
1. E.pozytywna- nauka badajaca procesy gosp. i mech. ekonomiczne w celu ich bezstronnego poznania. Unika wartościowania.
2. E.normatywna- nauka tworząca system poglądów wartościowych, czyli ideologii umożliwiających wartościowanie zachodzących zjawisk gosp. Wartościuje
POLITYKA GOSPODARCZA- działalnosć władz publicznych w sferze gospodarki, majaca na celu osiagnięcie określonych korzyści społ-ekonom, np. określonego poziomu rozwoju gosp.kraju lub określonego podziału wytworzonych dóbr i usług.
GŁÓWNE TEORIE EKONOMII GLOBALNEJ:
1. czynniki polityczne –cz. oddziałujące na gosp.krajową lub światową o char. woluntarystycznym, czyli określone poprzez wole.
2. czynniki ekonomiczne- cz. oddziałujące na gosp.krajową lub światową o char. obiektywnym, czyli określone poprzez możliwości gosp.krajowej lub światowej.
1. Neorealizm(J.S.Nye, R.O.Keohane)- twierdzi, że w dłuższym okresie polityka dominuje nad ekonomią oraz podkreśla wyższość systemu międzypństwowego nad potrzebami gosp.światowej. N.odszedł od swojej wcześniejszej i ostrzejszej wersji –realizmu wg. którego polityka całkowicie dominowała nad ekonomią. N.uznaje głównie państwa jako najważnieszych uczestników systemu światowego, ale uznaje także znaczenie pewnych rządowych, pozarząd. org.międzynarodowych i korporacji transnarodowych.
2. neomarksizm(I.Wallerstein, R.Cox)- twierdzi, ze w dłuższym okresie ekonomia dominuje nad polityką oraz iż struktura globalnego kapitalizmu dostarcza kontekstu dla polityki. N.odszedł od swojej wcześniejszej i ostrzejszej wersji marksizmu, wg.którego ekonomia całkowicie dominowała nad polityką.N. przyznaje pewną autonomię polityce.
3. neoliberalizm(J.Goldgeier,M.McFaul)- twierdzi, ze w dłuzszym okresie ekonomia i polityka są zasadniczo rozdzielone. N. odszedł od swojej wcześniejszej i ostrzejszej wersji-liberalizmu wg.którego ekonomia i polityka były całkowicie rozdzielone w skali globalnej. Wg.N. ekonomia ujmowana jest w specyficznym politycznym kontekscie ze szczególną i ograniczoną rolą państwa, zaś polityka traktowana jest jako koniecznosć umożliwiajaca działalnosć gosp. Ponadto N.twierdzi że ekonomia powinna w dłuższym okresie determinować politykę z owodu nieodłącznej racjonalnosci działalnosci gosp.
4. globalna spirala polityczno-ekonomiczna(D.E.Staszczak)- twierdzi, ze w dłuższym okresie polityka i ekonomia maja taki sam wpływ na system światowy, jednak w pewnych okresach polityka dominuje nad ekonomią co prowadzi do destabilizacji systemu światowego. Następnie czynniki ekonimoczne osiagają pozycję dominujacą i wymuszają korektę polityki oraz przywrócenie względnej równowagi sytuacji globalnej.Jednak czynniki e.i p. zmieniają się w czasie dlatego nie ma powrotu do sytuacji wyjściowej lecz za każdym razem powstaje nowa, inna destabilizacja a po niej nowa inna względna rownowaga.
PORÓWNIANIE GŁÓWNYCH TEORI EKONOMII GLOBALNEJ:
1. polityka na pierwszym miejscu- neorealizm
ekonomia na pierwszym miejscu –neomarksizm
ekonomia i polityka na pierwszym miejscu- neoliberalizm
polityka i ekonomia na pierwszym miejscu – g.s.p.-e.
2. siła zwiazków polityki ekonomii:
silne:neorealizm, neomarksizm, g.s.p.-e.
słabe: neoliberalizm
NAKŁADANIE SIĘ PARADYGMATOW EKONOMII GLOBALNEJ. Polega ono na pewnym zblizeniu się zasadniczo nadal róznych teorii ekonomii globalnej.
WSPÓŁCZESNE TEORIE MIĘDZYNARODOWEJ EKONOMII POLITYCZNEJ:
1. teoria podwójnej ekonomii(dualizm,liberalizm)interpretacje ewolują systemu rynkowego traktują ją jako odpowiedz na uniwersalną potrzebe wzrostu wydajnosci i maksymalizacji bogactw. Każda gosp.krajowa i miedzynarodowa analizowana jest w warunkach istnienia dwóch względnie niezależnych sektorów: nowoczesnego progresywnego sektora, który charakteryzuje się wysokim poziomem wydajnosci prod. integracji ekonom. oraz sektora tradycyjnego, który charakteryzuje się zacofanym sposobem prod. i lokalna samowystarczalnoscią. Dualizm postrzega ewolucję nowoczesnej świat.gosp. jako globalną ekspansję rynkowego sposobu prod. i wlączenie obszarów sektorsa tradycyjnego do międzynar. gosp. a więc poprzed rozwój procesów globalnej integracji i wspólzależności.
2. teoria nowoczesnego systemu swiatowego- charakteryzują są silne wpływy paradygmatu marksistowskiego.wg.niej światowy rynek jest mechanizmem służącym głównie wyzyskowi ekonom. KSR przez KWR. Światowy rynek funkcjonuje jako zintegrowana całosć wymuszajaca transfer bogactw z zależnych peryferii do imperialnych centrów. Jest to teoria sprzeczna z dualizmem wg. którego centrum jest odizolowane od peryferii. T. ta podkreśla znaczenie sil społ. i ekon. We współczesnym świecie. Wpłyneła ona na rządania KSR dotyczące wprowadz. nowego miedzynar. ładu ekonom.
3. teoria hegemonicznej stabliności- jest silnie ale nie całkowicie zwiazana z paradygmatem realistycznym.T. ta interpert. wzrost i funkcjonowanie nowoczesnej gosp.miedzynar. w kategorii domonacji kolejnych liberalnych potęg. Liberalne hegemonie to państwa w których dominuje zw. z ideologią liberalną klasą średnią.
ZNACZENIE SEKTORA PUBLICZNEGO
Sektor publiczny- obejmuje działalnosć władz publicznych finansowana z dochodow budżetu państwa.
Sektor prywatny- wszelka działalność prowadzona dobrowolnie indywydualnie lub zbiorowo.
Budżet państwa- zestawienie dochodów państwa i jego wydatków.
NADWYŻKA BUDZETOWA- kwota, o którą dochody państwa przewyższaja jego wydatki.
DEFICYT BUDŻETOWY- kwota, o którą wydatki państwa przekraczają jego dochody.
ŹRÓDŁA DOCHODOW BUDZETU PAŃSTWA:
1. podatki:
-bezposrednie(dochodowy)
-pośrednie(VAT,akcyza)
WYDATKI BUDŻETU PAŃSTWA- przeznaczone są na finansowanie administracji państwowej oraz na realizację fukcji rządu w gosp.:
FUNKCJE RZĄDU
(tradycyjne):
1. zapewnienie i ochrona praw własnosci
2. zapewnienie bezp. Publicznego
3. zapewnienie obrony narodowej
4. zapewnienie podst. poszechnej oświaty
5. zapewnienie stablinego systemu pienieżnego
Funkcje rządu(współczesne):
1. stabilizowanie gosp.
2. zapewnienie minim. Dochodow
3. zapewnienie pow.opieki zdrow.
4. ochr.środ.
5. przeciwdziałanie monopol.gosp.
Efekty eksterioryzowania:
1. koszty zewnętrzne są to koszty ponoszone w związku z produkcją, konsump. lub wymianą dóbr lub usług przez osoby trzecie czyli osoby niezwiązane z ich prod.,kons. lub wymianą.
2. korzyści zewn.- osiagane z produkcji,kons. lub wymiany określonych dóbr lub usług przez osoby trzecie czyli osoby niezwiązane z ich prod.,kons. lub wymianą.
RYNEK- proces w ramach którego kupujacy i sprzedajacy określają co i na jakich warunkach chcieliby kupić/sprzedać czyli określają ilosć i ceny dóbr lub usług które mają być kupione/sprzedane.
PODAŻ- relacja pomiędzy ilością dóbr lub usług którą sprzedający są skłonni i są w stanie zaoferować w danym okresie a ich cena przy założeniu ze pozostałe warunki rynku nie ulegają zmianie.
POPYT- odwrotna relacja pomiedzy ceną dóbr lub uslug a ich iloscią ktorą kupujacy są skłonni i są w stanie nabyc w pewnym okresie przy założeniu że pozostałe warunki runku nie ulegmą zmianie.
PRZESUNIĘCIA KRZYWEJ PODAŻY I KRZYWEJ POPYTU- oznaczają zmiany podaży i popytu niezwiązane z ceną.
-wzrost podaży/opytu niezwiązany z ceną graficznie przedstawia się jako przesuniecie krzywej podaży/popytu w prawo
-spadek podaży/opytu niezwiązany z ceną graficznie przedstawia się jako przesuniecie krzywej podaży/popytu w lewo.
ZMIANY PODAŻY NIEZWIĄZENE Z CENĄ MOGĄ WYNIKAĆ Z NAST.PRZYCZYN:
-budowy lub bankructwa kolejnej fabryki
-z rozbudowy lub ograniczenia mocy prod.przez kolejną fabrykę
-ze zmiany kosztów prod.
-w przyp. Art. Spoż.- z klęski urodzaju lub nieurodzaju.
ZMIANY POPYTU NIEZWIĄZENE Z CENĄ MOGĄ WYNIKAĆ Z NAST.PRZYCZYN:
-moda
-gusty
-oczeikwania
-dochodu ludnosci
-zmiana cen lub dostępnosci innych towarów.
RÓWNOWAGA KRÓTKOOKRESOWA- taka kombinacja cen i ilosci towaru która wystąpi wówczas i będzie istnieć tak długo jak długo jak długo producenci nie będą mieli wystarczająco dużo czasu na zmianę swoich mas prod. lub zasobów których ilośc w krótkim okresie jest stała.
RÓWNOWAGA DŁUGOOKRESOWA- taka kombinacja cen i ilosci towaru która wystąpi wówczas i będzie istnieć tak długo jak długo jak długo producenci nie będą mieli wystarczająco dużo czasu na zmianę swoich mas prod. lub zasobów których ilośc w dłuższym okresie może ulec zmianie.
PODMIOTY GOSPODARCZE- organizacje a także poszczególni ludzie którzy podejmują decyzje ekonomiczne kierując się własnym interesem i związanym z tym ryzykiem.
RODZAJE PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH:
1. gosp.domowe- dobrowolne związki ludzi mieszkajacych razem i wspólnie podejmujących decyzje odnośnie sposobu zarabiania i wydawania zarobionych pieniędzy.
2. formy pośrednie pomiedzy gosp.domowymi a przedsiębiorstwami np. małe rodzinne firmy, zakł.rzemieślnicze, gosp.rolne drobne.
3. przedsiębiorstwa- organizacje dzialajacena rzecz osiagniecia zysku.
PODZIAŁ PRZEDSIĘBIORSTW:
1.produkcyjne:
-przemysłowe
-rolne
2. usługowe:
-handel
-transport
-turystyka, itp.
PODZIAŁ BANKÓW:
1. bank centralny- bank który emituje pieniądze do obiegu i wpływa na politykę kredytową banków komercyjnych
2. banki komercyjne- przedsiębiorstwa zajmujące się róznego rodzaju operacjami finansowymi Funkcje to:
-gromadzenie depozytow podm.gosp.
-udzialanie kredytów i pozyczek podm.gosp.
-transfery pieniężne
-udzielanie gwarancji bankowych w transakcjach handlu zagr.
-inwestycje bezpośrednie
ORGANIZACYJNO-PRAWNE FORMY PRZEDSIĘBIORSTW:
1. spółki kapitałowe:
-S.A.
-SP. Z O.O.
2. spółki osobowe
3. spółdzielnie
4. przedsiębiorstwa państwowe
Zasadniczą różnicą pomiedzy spółkami kaitałowymi a sp. Osobowymi jest rozdzielenie majątku firmy od majątku właścicieli w sp. kapit. I brak takiego rodzielenia w sp.osobowych. oznacza to że właściciele sp.kapit. odpowiadają za zobowiązania firmy tylko do wys.kapitału wniesionego do tej firmy zaś właściciele sp.osobowych odp. za zobowiązania firmy całym swoim majątkiem osobistym. Zyski w sp.kapit opodatkowane są dwa razy: od zysków i od dywidenty wypłaconej z tych zysków udziałowcom natomiast w sp.osobowych podatek pobierany jest tylko raz niezależnie od tego czy pieniadze pozostają w firmie czy zostają z niej wycofane.różnica miedzy spółkami a spółdzielniami polega na tym że w sp.decyzje podejmuje się większościa akcji lub udziałów zaś w spółdzielniach każdy człowiek posiada jeden głos.
AKCJE- papiery wartosciowe będące świadectwami własnosci określonej części formy.
PODZIAŁ AKCJI:
1. ze względu na uprzywilejowanie:
-zwykłe
-uprzywilejowane
2. ze względu na właściciela:
-imienne
-na okaziciela
3. ze względu na formę:
-materialne
-niematerialne(elektroniczne)
OBLIGACJE- papiery wartościowe będące świadectwami kredytu udzielonego przez nabywcę obligacji ich emitentowi.
Podział obligacji:
1. ze względu na wlaściciela
2. ze względu na formę
3. ze względu na emitenta:
-skarbowe
-komunalne
-przedsiębiorstw(firm)
4. ze względu na stopę oproc.
-o stalej stopie proc.
-o zmiennej stopie proc.
5. ze względu na termin wykupu
KONKURENCJA DOSKONAŁA:
Cenobiorca- sprzedający/kupujący którego zakupy/sprzedaż są na tyle małe w stosunku do wielkości rynku że nie może on wpłynąc na zmianę ceny rynkowej poprzez zmiane wielkości własnych zakupów/sprzedaży.
Cenodawca- sprzedający/kupujący którego zakupy/sprzedaż są na tyle duże w stosunku do wielkosci rynku że może on wpłynąć na zmianę ceny rynkowej poprzez zmiane wielkości własnych zakupów/sprzedaży.
Konkurencję doskonałą charakteryzują nast.czynniki:
1. wszyscy kupujący są cenobiorcami
2. wszyscy sprzedajacy są cenobiorcami
3. wszystkie towary są homogeniczne czyli nie można rozrożnic towarów pochodzących od poszczególnych producentów
4. wejscie i opuszczenie rynku doskolane konkurencyjnego jest niczym nieograniczone.
CZYSTY MONOPOL- rynek złożony z pojedynczej firmy która produkuje i sprzedaje towary na które nie ma żadnych nawet zblizonych subsytyutów.monopolista jest cenodawcą.
SIŁA MONOPOLOWA-
zdolnosć monopolisty do zmiany ceny produkowanych przez niego towarow poprzez zmianę wielkosci produckji i sprzedaży tych towarów.czysty monopol jest przeciwieństweim konkurencji doskonałej.
KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA
-rynek złożonyz bardzo duzej ilości kupujących i sprzedających określone towary jednak towary pochodzące od poszczególnych producentów różnią się od siebie i w efekcie poszczególni kupuący lub sprzedajacy mają pewien ograniczony wpływ na cene swoich towarów.
OLIGOPOL-
(konkurencja oligopolistyczna)rynek podzielony na kilka lub kilkanaście kunkurujących ze sobą firm produkujących podobne towary których decyzje cenowe są wzajemnie zależne. Głównymi barierami chroniącymi oligopol przed większą konkurencją są ogromne koszty produkcji których nie może pokryć większośc firm.oligopole wyst.w nast.branżach: prodkucje samochodów,samolotów,helikoperow,przemysł stoczniowy,hutnictwo,itp. W ramach oligopolu występuje ograniczona konkurencja pomiedzy poszczególnymi firmami. Firmy oligopolistyczne mają znaczny wpływ na cenę swoich towarów wpływ ten wzrasta wraz ze wzrostem zróznicowania towarów. Każda firma oligopolistyczna musi obserowować rynek i decyzje cenowe konkurencji oraz reagować na nie. Zmiana ceny poprzez jedna firmę może bowiem włynąć na zmianę wielkosci sprzedaży pozostałych firm. Firmy oligopolistyczne rozszerzają swoją dzialalnosć wraz z rozwojem procesow regionizacji i globalizacji. F.O. chcąc uniknać konkurencji miedzy sobą kartel.
KARTEL-
organizacja niezależnychch producentow którzy starają się wzajemnie wyeliminować nawet ograniczoną konkurencję miedzy sobą poprzez wspólne określenie udziałów w rynku i wielkości produkcji dla każdego człowieka kartelku oraz ustalenie cen dla każdego z nich. Prawo zwykłe przecidziała postanowieniu karteli. Przykładem kartelu działającego legalnie w skali miedzynarod.jest OPEC. W przypadku karteli często występują bodźce do oszustwa które wzrastają wówczas gdy poszczególni członkowie kartelu mogą na własną rękę osoagnąć większe zyski lub większy udział w rynku niż przyznany im w ranach kartelu. Częste stosowanie oszustw w kartelu prowadzi zwykle do jego rozpadu co jest korzystne dla kupujących.
RACJONALNE POSTĘPOWANIE
- zgodnie z interesem własnym danej osoby którego celem jest osiagniecie maksymalnych korzysci.
UŻYTECZNOŚĆ- satysfakcja osiagowa przez daną osobe w zwiazku z posiadaniem lub konsumpcją jakiś dóbr, usług lub z uczestniczeniem w jakiegoś rodzaju działalnosci. Jednostkową miarą użyteczności jest utyl.
UŻYTECZNOŚĆ KRAŃCOWA- (marginalna)dodatkowa satysfakcja osiągnieta przez daną osobe w związku z konspmpcją każdej kolejnej jednostki określonego dobra lub usługi.
...
evelinkacy