bioterroryzm.pdf

ARTYKUŁY I MATERIAŁY

Jarosław M. KALENIK

Centralny O ś rodek Szkolenia Stra Ŝ y Granicznej – Koszalin

BIOTERRORYZM – ZAGRO ś ENIE XXI WIEKU

Streszczenie

XXI wiek, w związku z rozwojem terroryzmu światowego, niesie

za sobą realne zagroŜenie atakiem bioterrorystycznym. Wykorzystanie

czynników biologicznych w celach ofensywnych nie jest wynalazkiem

ostatnich kilku lat, a nawet kilku ostatnich wieków. Przez tysiąclecia, naj-

róŜniejsze choroby dziesiątkowały ludność udowadniając jak groźną

i śmiercionośną bronią moŜe stać się niekontrolowany rozwój chorób

zakaźnych. Broń biologiczna ze względu na łatwość i niski koszt produk-

cji, a takŜe dogodne formy przenoszenia i gromadzenia, jest idealnym

oręŜem dla terrorystów. Głównym celem ataku terrorystycznego jest

wzbudzenie strachu, paniki, przeraŜenia, zachwianie poczucia bezpie-

czeństwa u jak największej części społeczeństwa. Wiedza obywateli

na temat podstawowych patogenów mogących mieć zastosowanie

w sytuacji ataku bioterrorystycznego, jak chociaŜby wąglika, jest tak ma-

ła, Ŝe wywołanie psychozy nie nastręczy terrorystom większego proble-

mu. Do konsekwencji ataku bioterrorystycznego poza kosztami leczenia

osób zakaŜonych, finansami związanymi z wdraŜaniem odpowiedniego

systemu reagowania i ograniczaniem rozpowszechniania się patogenu,

moŜna równieŜ zaliczyć ogromne nakłady finansowe, które zostaną

przeznaczone na zwalczenie powstałego w społeczeństwie efektu psy-

chologicznego.

W przygotowanej pracy zawarto historię stosowania broni biolo-

gicznej, opracowano charakterystykę patogenów, z którymi moŜemy

mieć do czynienia w razie wystąpienia ataku bioterrorystycznego, zesta-

wiono objawy chorobowe i proces leczenia w sytuacji pojawienia się za-

kaŜenia.

Wprowadzenie

ZagroŜenie terroryzmem zostało w sposób istotny odczute przez

społeczność międzynarodową po atakach na WTC i Pentagon. Z niedo-

wierzaniem oglądaliśmy jak Stany Zjednoczone będące symbolem potęgi

militarno-gospodarczej zostały boleśnie dotknięte samobójczymi atakami

przeprowadzonymi z ich własnego terytorium. W XXI wieku realnym za-

ARTYKUŁY I MATERIAŁY

groŜeniem staje się bioterroryzm, który zaczyna być coraz bardziej za-

uwaŜany w aspekcie zapewnienia bezpieczeństwa politycznego, militar-

nego oraz medycznego. W preambule postanowień Konwencji o zakazie

rozwoju, produkcji, składowania broni biologicznej i jej zniszczenia

z 1972 roku zostały uŜyte bardzo wzniosłe słowa: „ Maj ą c na uwadze do-

bro całej ludzko ś ci, d ąŜ y ć b ę dziemy do całkowitej eliminacji czynników

bakteriologicznych oraz toksyn jako ś rodków bojowych. Jeste ś my prze-

konani, Ŝ e ich stosowanie, powszechnie uwa Ŝ ane za odra Ŝ aj ą ce, wyma-

ga podj ę cia wszelkich ś rodków zmierzaj ą cych do zminimalizowania ta-

kiego ryzyka...”.

Dopiero przemiany polityczne po roku 1989 spowodowały ujaw-

nienie części programów badawczo-rozwojowych prowadzonych

w sprzeczności z postanowieniami Konwencji. Ogrom zagroŜenia jaki

moŜe nieść skryty atak bioterrorystyczny z wykorzystaniem zmutowa-

nych patogenów (niejednokrotnie odpornych na tradycyjną antybiotykote-

rapię) budzi strach i trwogę, nawet wśród wysokich specjalistów mikro-

biologii.

Dlatego niezbędnym staje się coraz szersza edukacja społeczeń-

stwa z zakresu tematyki bioterroryzmu, gdyŜ najgorszym przeciwnikiem

jest lęk przed nieznanym, niewidzialnym zabójcą. Straty ekonomiczno-

polityczne spowodowane ewentualnie wywołaną paniką mogą okazać się

znacznie większe, niŜ w przypadku faktycznego ataku bioterrorystyczne-

go z uŜyciem śmiercionośnego patogenu. Dowodem na to były przesyłki

z przetrwalnikami laseczki wąglika, które spowodowały w konsekwencji

lawinową ilość fałszywych zgłoszeń informujących o kolejnych przypad-

kach ataku bioterrorystycznego.

Cel

Celem pracy jest przedstawienie zagroŜenia bioterroryzmem oraz

najróŜniejszych czynników biologicznych, które mogą stać się potencjal-

nym środkiem ataku bioterrorystycznego ze szczególnym uwzględnie-

niem charakterystyki objawów chorobowych.

Terroryzm i bioterroryzm

Terroryzm stanowi szeroki termin uŜywany do oznaczenia prze-

mocy lub siły w stosunku do osób, instytucji, a takŜe własności w celu

zastraszenia, przymuszenia bądź uzyskania okupu. DąŜeniem terrory-

stów bądź terrorysty jest wywołanie poczucia strachu.

– terror, -oris (łac.): „strach, trwoga, przeraŜenie”; „straszne

słowo, straszna wieść”,

ARTYKUŁY I MATERIAŁY

– terreo (łac.): „wywoływać przeraŜenie, straszyć” od gr. τρ-

έω/tero: „drŜeć, bać się”; „stchórzyć, uciec”,

– terroryzm : „nieuzasadnione lub bezprawne uŜycie siły bądź

przemocy wobec osób lub mienia, aby zastraszyć lub wy-

wrzeć przymus na rząd, ludność cywilną lub ich część,

co zmierza do promocji celów politycznych lub społecznych”

(terroryzm państwowy, polityczny lub kryminalny),

– bioterroryzm : „wykorzystywanie czynników biologicznych (lub

broni biologicznej) w celach terrorystycznych”

Brak jest obecnie jednoznacznego zdefiniowania pojęcia terrory-

zmu. Powodem tego jest brak moŜliwości stworzenia definicji, która ak-

ceptowana byłaby przez społeczeństwo międzynarodowe, a co za tym

idzie objąć zagadnienia terroryzmu jednolitym aktem prawnym na forum

międzynarodowym. Dodatkowym powodem braku osiągnięcia kompro-

misu w przedstawionym wymiarze jest popieranie przez niektóre państwa

terroryzmu, zarówno w sferze politycznej jak i praktycznej.

Amerykański Departament Stanu dokonał rozgraniczenia na cele

niewalczące (noncombatant targets) i walczące (combatant targets).

Do tej pierwszej grupy zaliczają zarówno cywilów, jak i Ŝołnierzy poza

słuŜbą (w tym funkcjonariuszy policji, pracowników ochrony, etc.). Po-

nadto Amerykanie uwzględniają do celów noncombatant targets uzbrojo-

nych Ŝołnierzy w miejscu, gdzie nie trwa konflikt zbrojny.

Federalne Biuro Śledcze (FBI) określiło w 1996 roku definicję ter-

roryzmu jako: „bezprawne uŜycie siły i przemocy przeciwko osobom

i rzeczom (prawu własności), by zastraszyć lub zmusić rząd, ludność

cywilną, czy jakikolwiek inny segment systemu państwa do popierania

politycznych lub społecznych Ŝądań”.

W opinii wybitnych specjalistów zajmujących terroryzmem, naj-

bliŜsze lata mogą przynieść zwrot w kierunku środków masowego raŜe-

nia. Środka taniego w produkcji, a zarazem trudnego do wykrycia. Tym

wymaganiom sprostać moŜe broń biologiczna. Polska jako członek Unii

Europejskiej i NATO musi sprostać wyzwaniom jakie niesie coraz więk-

sze, realne zagroŜenie ze strony terrorystów.

Bro ń masowej zagłady

Broń masowego raŜenia moŜemy podzielić na trzy rodzaje ozna-

czając kaŜdą skrótowo jej pierwszą literą: A – atomowa, B – biologiczna

i C – chemiczna.

ARTYKUŁY I MATERIAŁY

Broń atomowa nazywana równieŜ bronią radiacyjną wykorzystuje

energię wydzielaną podczas łańcuchowej reakcji rozpadu izotopów uranu

(233U lub 235U), plutonu (239Pu lub 241Pu) albo podczas syntezy jąder

izotopów wodoru. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z bronią

atomową, zaś w drugim z bronią termojądrową o znacznie większej sile

wybuchu od broni atomowej. Do tej ostatniej moŜemy dodać broń wodo-

rowo-uranową czyli tzw. broń termojądrową wielkiej mocy. Broń jądrowa

moŜe być uŜyta w postaci bomby lotniczej, pocisku artyleryjskiego lub

rakietowego, torpedy lub innego środka stacjonarnego.

Broń biologiczna jest ładunkiem bojowym wypełnionym mikroor-

ganizmami chorobotwórczymi np. bakteriami, wirusami, toksynami, grzy-

bami, pierwotniakami, a niekiedy mogą być to owady bądź gryzonie, któ-

re stanowią naturalny środek przenoszenia bakterii. Ładunek bojowy

moŜe zostać przeniesiony na wiele sposobów. MoŜna do tego celu uŜyć

pocisków, bomb, pojemników, a nawet niedawno zastosowanych przesy-

łek pocztowych. Mnogość sposobów przenoszenia powoduje utrudnione

przeciwdziałanie i odnajdywanie źródła pochodzenia zakaŜenia.

Istnieje rozmaita mnogość rodzajów bakterii, która moŜe zostać

wykorzystana jako broń biologiczna. RóŜnią się one m.in. kształtem,

rozmiarem, zjadliwością, antygenowością odpornością na działanie

czynników środowiskowych itp. Drogą „wtargnięcia” chorobotwórczego

patogenu mogą m.in.: drogi oddechowe, skóra i przewód pokarmowy.

Drobnoustroje chorobotwórcze w razie wystąpienia ataku bioter-

rorystycznego mogą być rozprzestrzeniane przy pomocy wiatru. W razie

rozpylenia w postaci aerozolu mogą przenosić się na ogromne po-

wierzchnie terenu. Muszą jednak zostać rozpylone z wysokich budyn-

ków, balonów lub samolotów, a jednocześnie mogą zostać zastosowane

wybiórczo do obrębu danej budowli, jeśli zostanie wykorzystany do tego

celu sprawny system wentylacyjny.

Zarazkami mogą być takŜe zakaŜani ich naturalni nosiciele

(np. wszy, pchły, myszy, szczury), poprzez które chorobotwórcze drob-

noustroje mogą zostać przeniesione bezpośrednio na ludzi lub wodę

i Ŝywność.

Obecnym największym zagroŜeniem ze strony broni biologicznej

jest moŜliwość produkcji toksyn syntetycznych oddziałujących na cechy

genetyczne organizmów.

Bronią chemiczną nazywamy toksyczne substancje chemiczne,

zwane niekiedy bojowymi środkami trującymi, ale takŜe najróŜniejsze

urządzenia słuŜące do ich przenoszenia i/lub rozprzestrzeniania. Wspo-

mnianymi bojowymi środkami trującymi wypełnia się róŜnego rodzaju

ARTYKUŁY I MATERIAŁY

głowice rakiet, pociski artyleryjskie, bomby lotnicze itp. Są one określane

ogólnie mianem amunicji chemicznej. Omawiając broń chemiczną naleŜy

takŜe wymienić gazy bojowe, które zostały wprowadzone i uŜyte podczas

I wojny światowej. Są to substancje trujące, skaŜające atmosferę oraz

ziemię, ale wywierające katastrofalne skutki dla organizmów Ŝywych

– w szczególności dla ludzi. Termin gazy bojowe jest o tyle nie ścisły,

gdyŜ obejmuje zarówno gazy i ciecze. W wyniku ich właściwości bojo-

wych moŜna je podzielić na:

– duszące,

– trujące,

– ogólnotrujące,

– draŜniące,

– parzące,

– paralityczno – drgawkowe,

– psychochemiczne.

Historia bioterroryzmu

Pierwsze wzmianki na temat uŜycia broni o charakterze biolo-

gicznym pochodzą z VI w. p.n.e., kiedy Asyryjczycy zatruwali studnie

sporyszem w celu zatrucia Ŝywności swoich wrogów. Mniej więcej w tym

czasie uŜywano równieŜ czarnego ciemiernika, rośliny ozdobnej z rodzi-

ny jaskrowatych o silnych właściwościach przeczyszczających. Dwa wie-

ki później Scytowie uŜyli łuków, których grota strzał wpierw moczyli

w krwi i rozpadających się zwłokach ludzkich. Broń biologiczna była po-

czątkowo prosta, gdyŜ wykorzystywano wszelkie dostępne naturalne

środki do zgładzenia wojsk przeciwnika. Tak zrobili Chińczycy w II

w. p.n.e. rzucając kosze z pszczołami na nieprzyjaciela. Podobnych opi-

sów moŜna odnaleźć wiele.

W wieku XIV kiedy nastąpiło oblęŜenie przez Tatarów Kaffy

(obecnego Krymu), wojska chana DŜani Beka zdziesiątkowane przez

dŜumę przed swoim odwrotem katapultowali do osady ciała zmarłych

na dŜumę. Genueńczycy pogrąŜyli się w zarazie. Obrońcy uciekający

statkami do Genui, Konstantynopola, Wenecji i innych portów Morza

Śródziemnomorskiego spowodowali rozprzestrzenienie się dŜumy

po całej Europie. Efektem tego była pandemia „czarnej śmierci” na kon-

tynencie. Ten sam patogen został uŜyty w 1422 roku w bitwie pod Carol-

stein, gdzie ciała zmarłych na dŜumę Ŝołnierzy wytoczono na szeregi

wojsk nieprzyjacielskich oraz w 1710 roku podczas wojny Rosyjsko-

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: