Makroekonomia koncentruje się na funkcjonowaniu gospodarki jako całości.
Przedmiotem badań makroekonomicznych są zmienne agregatowe, a przede wszystkim globalny poziom produkcji i dochodu, poziom zatrudnienia i bezrobocia, poziom popytu globalnego oraz poziom cen i tempo inflacji.
Analizy makroekonomiczne powinny spełniać dwie funkcje:
- poznawczą – wyjaśnienie kształtowania się współzależności w przebiegu procesów gospodarczych, zrozumienie ich przyczyn i konsekwencji,
- aplikacyjną – na podstawie wiedzy o przebiegu procesów gospodarczych pozwala formułować pewne wskazówki pod adresem polityki gospodarczej, określić sposoby oddziaływania na przebieg procesów gospodarczych.
Równowaga gospodarcza to stan gospodarki, w którym zachowana jest równowaga globalnego popytu i globalnej podaży na wszystkich rynkach: dóbr i usług oraz czynników wytwórczych, a także w wymianie z zagranicą – jest równoczesne występowanie równowagi wewnętrznej i zewnętrznej. Osiągnięcie i utrzymanie równowagi gospodarczej jest bardzo trudne, z uwagi na ogromną liczbę czynników, które oddziałują na popyt i podaż na każdym z rynków, wytrącając je stale z ukształtowanego stanu równowagi.
Równowaga pieniężna to stan, w którym wielkość zapotrzebowania na realne zasoby pieniądza (popyt na pieniądz) równa jest wielkości zaoferowanej (podaży pieniądza).
Na rynku pieniężnym panuje równowaga, jeżeli stopa procentowa wyznaczona jest przez punkt przecięcia krzywych popytu i podaży pieniądza.
W gospodarce zgłaszany jest popyt na pieniądz, czyli na zasób pieniądza jakiego ludzie potrzebują, aby móc robić zakupy, dokonywać niezbędnych płatności. Z drugiej strony bank centralny kraju określa podaż pieniądza. Mamy więc dwie strony rynku, czyli popytową i podażową, które możemy połączyć, aby otrzymać obraz całego rynku pieniężnego. Podaż pieniądza jest stała i nie zależy od wysokości stopy procentowej, gdyż wyznaczana jest decyzją banku centralnego. Definiując podaż pieniądza, mówimy, że tworzą ją gotówka i depozyty bankowe. Depozyty umożliwiają kreowanie pieniądza przez banki.
Wzrost gospodarczy to przyrost realnego produktu narodowego brutto, czyli powiększanie się zdolności danego kraju do produkcji dóbr i usług zaspokajających potrzeby. Głównymi czynnikami wzrostu gospodarczego są: inwestycje (powiększanie kapitału rzeczowego), postęp techniczny i doskonalenie zdolności ludzkich. Syntetycznym miernikiem wzrostu gospodarczego jest poziom i tempo wzrostu produktu narodowego brutto przypadającego na 1 mieszkańca.
Wzrost gospodarczy następuje wtedy, gdy gospodarka dysponuje większymi zasobami czynników produkcyjnych, lub lepszymi technologiami, czyli sposobami lepszego wykorzystania posiadanych czynników. Wzrost gospodarczy zależy od tempa zdobywania nowych zasobów i rozwijania nowych technologii. Obydwa te czynniki zależą od dzisiejszych decyzji produkcyjnych, czyli od sposobów bieżącego wykorzystania zasobów. Należy w tym miejscu przypomnieć rozróżnienie na dobra kapitałowe i konsumpcyjne:
Dobra kapitałowe: są to produkty wykorzystywane do produkcji innych dóbr i usług.
Dobra konsumpcyjne: są to produkty, które są konsumowane bezpośrednio a nie zatrudniane do produkcji w dalszym ciągu.
Inwestowanie na bieżąco, zwiększanie konsumpcji jest to wzrost gospodarczy. Społeczeństwo może zwiększać tempo wzrostu gospodarczego zwiększając stosunek produkowanych dóbr kapitałowych do konsumpcyjnych, promując w ten sposób inwestowanie. Również postęp technologiczny jest czynnikiem przyśpieszającym wzrost gospodarczy. Ogólnie mówiąc zwiększanie środków przeznaczonych na badania naukowe, czyli zwiększanie i ulepszanie produkcji i dóbr kapitałowych i konsumpcyjnych powoduje wzrost gospodarczy.
Inflacja jest to proces wzrostu poziomu cen, powodujący niekontrolowane i nie akceptowane społecznie zmiany proporcji podziału dochodu narodowego. We współczesnej gospodarce światowej występuje ona powszechnie, choć z różnym nasileniem w poszczególnych krajach. Stopień nasilenia inflacji określa stopa inflacji, wyrażająca w procentach wzrost poziomu cen w badanym okresie w stosunku do okresu przyjętego przez ustawę.
Stopa inflacji jest to procentowy przyrost przeciętnego poziomu cen dóbr i usług w ciągu roku. Miernikiem inflacji jest najczęściej wskaźnik cen detalicznych (WCD), który wyraża wzrost ogólnego poziomu cen jakie gospodarstwa domowe płacą za dobra i usługi.
Bezrobocie jest to zjawisko gospodarcze polegające na tym, że pewna część ludzi zdolnych do pracy i poszukujących jej nie znajduje zatrudnienia.
Jego miarą jest stopa bezrobocia, będąca relacją liczby zarejestrowanych bezrobotnych do zasobu siły roboczej lub do liczby ludności w wieku produkcyjnym (16-65 lat mężczyźni i 16-60 lat kobiety).
Siła robocza jest to liczba osób pracujących lub poszukujących pracy.
Pewien poziom bezrobocia (3-4%) jest w gospodarce nieunikniony, a nawet konieczny (umożliwia dostosowanie struktury produkcji do zmieniających się potrzeb). Nadmierne bezrobocie jest jednak zjawiskiem niekorzystnym.
Cykl koniunkturalny przejawia się wahaniami produkcji i zatrudnienia wokół krótkookresowego trendu. W procesie wzrostu gospodarczego aktywność gospodarcza ulega na przemian nasileniom i załamaniom. Cykl gospodarczy to inaczej okres pomiędzy jednym a drugim załamaniem. Składa się on z czterech faz:
- kryzysu (recesji) – produkcja i ceny spadają, rośnie bezrobocie,
- depresji(dna) – stabilizacja produkcji i cen na niskim poziomie, wysokie bezrobocie,
- ożywienia – wzrost produkcji i cen, spadek bezrobocia,
- rozkwitu (szczytu, boomu) – stabilizacja produkcji i cen na wysokim poziomie, pełne zatrudnienie.
Jeśli chcemy dowiedzieć się w jakim tempie rozwijała się gospodarka to pomijamy skrajne wartości osiągane przez wielkość produkcji w trakcie przebiegu cyklu koniunkturalnego, w ten sposób otrzymujemy trend (trend pokazuje ścieżkę wzrostu gospodarki i jest on stale rosnąc, gdyż zwiększa się potencjał produkcyjny gospodarki).
Gospodarka jest skomplikowanym organizmem jeśli więc zmieni się w niej jedna wielkość to pociąga za sobą kaskadę zmian innych wielkości. Zmiany te składają się na proces dostosowawczy do nowych warunków. I oczywiście tym zmianom wielkości produkcji oraz zatrudnienia towarzyszą zmiany poziomu cen, płac, stopy procentowej, kursów papierów wartościowych, konsumpcji i oszczędności.
Są następujące cykle koniunkturalne:
- cykl Juglera: określany mianem cyklu klasycznego;
- cykl Kitchina: czyli cykl określany mianem cyklu mniejszego;
- cykl Kondratiewa: cykl długi;
Cykl koniunkturalny może trwać od kilku miesięcy do kilku lat, przy czym skala produkcji, cen i bezrobocia może być zróżnicowana. Państwo może podejmować pewne działania na rzecz złagodzenia wahań koniunkturalnych i łagodzenia ich skutków. Noszą one nazwę interwencjonizmu państwowego. Za przyczynę występowania cykli koniunkturalnych uznaje się wahania w działalności inwestycyjnej przedsiębiorstw.
Stopa wzrostu r=(Ñ Db /Db-1 )*100%
Db- przyrost w danym roku dochodu
Db-1 dochod w poprzednim roku
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA WZROST GOSP:
A)przyspieszające
-czynniki bespośrednie:nakład pracy ludzkiej
a)wielkosc zatrudnienia >zwiekszenie rozmiarow zatrudnienia>czynnik o charakterze ekstensywnym(generuje koszty)
b)wydajnosc pracy>czynnik intensywny nie generuje kosztów
r=Z*W Z-zatrudnienie W-wydajnosc pracy
-czynniki posrednie
a)czynnik inwestycyjny
b)czynnik pozainwestycyjny
Formuła Kołeckiego
r=J/D*1/m+U-a
U->wsp usprawnien organizacyjno-technicznych
a->wsp zużycia środków trwałych(maszyn, urządzeń)
J/D*1/m->czynnik inwestycyjny
U-a->cz.pozainwestycyjny
1/m-> wsp inwestysji
-bariera surowcowa
-bariera energetyczna
-bariera transportowa
-bariera odpowiednich kwalifikacji pracowników
-bariera handlu zagranicznego(gdy dochod z eksportu nie starcza na pokrycie kosztów z importu)
-bariera ekologiczna
ROZWOJ GOSPODARCZY
Rozwój zrównoważony Rodzaje aspektów decydujacych o rozwoju zróznicowanym-ekonomiczny –ekologiczny –społeczny } gwarantuja poprawe jakości życia w społeczeństwie
ZASADY rozwoju zrównoważonego:
1)respektowanie rozwojuzrównoważonego –integralność 3 systemów – powinnien to być proces długotrwały stabilny
2)integralnosc środowiska
3)zasada kooperacji różnych podmiotów
4)z.ekonomizacji w ochronie środowiska
z.wspólnej odpowiedzialności
uwzglednianie wymogów ochrony środowiska
5)z.prewencji
6)z.reagowania na istniejace zagrozenia ekologiczne
7)z.partycypacji publicznej
8)z.regionalizacji polityki ekologicznej
9)z.praworządności
10)z.miedzypokoleniowej sprawiedliwosci ekologicznej
11)z.subsydialności społeczności lokalne biora w tym gl udzial
Schemat ten służy do obliczania dochodu narodowego.
a) dochody i wydatki konsumpcyjne:
- gospodarstwa domowe dostarczają przedsiębiorstwom czynniki produkcji, otrzymują dochody od przedsiębiorstw w postaci płac, zysków oraz renty, wydają te dochody na dobra i usługi wytwarzane przez przedsiębiorstwa,
- przedsiębiorstwa wykorzystują czynniki produkcji do wytwarzania dóbr i usług, płacą gospodarstwom domowym za wykorzystane czynniki produkcji, sprzedają dobra i usługi.
Bardzo wyraźnie rysują się dwie sfery:
- przepływ czynników produkcji,
- przepływy pieniężne między tymi podmiotami.
Poziom aktywności gospodarczej możemy mierzyć:
- wartością wytworzonych dóbr i usług,
- poziomem dochodów czynników produkcji,
- wartością wydatków na dobra i usługi.
b) Inwestycje to powstanie nowego aparatu wytwórczego, budynków, zapasów na potrzeby przyszłej produkcji lub sprzedaży.
c) Oszczędności to część dochodów w danym czasie, która nie została przeznaczona na cele konsumpcyjne.
d) podatki: · bezpośrednie nakładane na dochody (są to podatki od płac, zysków, odsetek i czynszów), · pośrednie (podatek od wartości dodanej – VAT), · specjalne (akcyza).
e) wydatki budżetowe: · płace urzędników państwowych, policjantów i żołnierzy, · zakup maszyn urządzeń, np. zakup samolotów, czołgów, itp., · nakłady inwestycyjne na budowę dróg, szpitali, szkół, obiektów użyteczności publicznej, itp.
f) transfery – emerytury, renty, zasiłki dla bezrobotnych, dopłaty do linii kolejowych przynoszących straty, dotacje do inwestycji, itp.
g) eksport to te dobra, które zostały wytworzone w danym kraju, a następnie sprzedane za granicą.
h) import to te dobra, które zostały wytworzone za granicą i są kupowane w celu zaspokojenia potrzeb gospodarki krajowej.
Produkt krajowy brutto (PKB) to suma dóbr i usług wytworzona przez czynniki produkcji znajdujące się na terytorium danego kraju baz względu na to, kto jest właścicielem tych czynników wytwórczych.
Pkb=O+W
O – oszczędności
W – wydatki konsumpcyjne
Produkt krajowy brutto liczony w cenach rynkowych jest to suma produkcji dóbr i usług wytworzonych w danym kraju łącznie z podatkami nałożonymi na te dobra.
Pkb=O+W+G
G – podatki nałożone na dobra i usługi wytworzone w danym kraju
Produkt krajowy brutto liczony w cenach czynników produkcji jest to suma dóbr i usług wytworzonych w danym kraju pomniejszona o wielkość podatków pośrednich (Tp).
Pkb=O+W+G-Tp
Uwzględniając eksport i import należy dodać wartość eksportu netto (NEx)
NEx=Eksport – Import
Odejmując wielkość amortyzacji maszyn, urządzeń oraz dóbr kapitałowych otrzymamy wielkość produktu narodowego netto, czyli dochód narodowy
DN=O+W+G+NEx-Tp-A
DN – dochód narodowy
A – amortyzacja
Pojęcie to możemy zdefiniować w dwojaki sposób:
a) na podstawie dochodów uzyskanych z czynników produkcji:
Produkt narodowy brutto jest to suma wszystkich dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju niezależnie od tego, gdzie znajdują się czynniki wytwórcze będące ich własnością.
b) na podstawie kategorii produktu krajowego brutto:
Produkt narodowy brutto to produkt krajowy brutto, którego wielkość została skorygowana o wielkość przepływu zysków z zagranicą.
Produkt narodowy brutto można liczyć w ujęciu nominalnym lub realnym. W ujęciu nominalnym mierzy się go w cenach nominalnych, natomiast w ujęciu realnym w cenach stałych.
DEFLATOR PNB – wskażnik pozwalający skorygować rachunek makroekonomiczny o % inflacji jaka występuje w gospodarce. Def PNB=(PNB w cenach bieżących / PNB w cenach stałych)*100%
PKB=C+J C-konsumcjie I-inwestycje
PKB-A=PKN A- Amortzacja
Amortyzacja- zużycie kapitału trwałego jest miara szybkości wartości zmiejszenia się wartości istniejacego zasobu kapitałuw danym okresie bedacy wynikiem jegofizycznego lub ekonomicznego zużycia.
Dochód narodowy jest wielkością ekonomiczną w gospodarce, przy pomocy której można określić jej stan. Wzrost dochodu narodowego oznacza przejawianie się korzystnych tendencji w gospodarce i jej rozwój. Odwrotne tendencje recesyjne znajdują swój wyraz w zahamowaniu tempa wzrostu, a następnie spadku dochodu narodowego.
SPOSOBY MIERZENIA
Wartość dodana – jest wartością produkcji firmy pomniejszoną o wartość zużytych czynników produkcji.
Dochód narodowy jest równy wydatkom całkowitym ponoszonym w gospodarce i wartości produktu narodowego. Mamy więc trzy sposoby mierzenia dochodu narodowego:
a. jako sumę wartości dodanej wszystkich produktów końcowych wytworzonych w gospodarce w danym okresie, na ogół w roku, jest to produkt narodowy;
b. jako sumę wydatków poniesionych przez wszystkie podmioty gospodarujące w tej gospodarce w danym okresie;
c. jako sumy wszystkich postaci dochodów (płac, rent, odsetek, zysków) gospodarstw domowych – jest to dochód narodowy.
- ustalenie właściwych proporcji między poszczególnymi składnikami dochodu takimi jak: konsumpcja, inwestycje, zyski, płace i podatki;
- porównanie dochodu narodowego z innymi krajami;
- porównanie zmian wielkości z roku na rok, dokonywanych w celu zmierzenia sukcesów lub niepowodzeń naszej gospodarki;
Popyt globalny w badanej przez nas gospodarce to suma wydatków podmiotów gospodarujących (gospodarstw domowych i przedsiębiorstw) na zakup dóbr i usług.
Gospodarstwa domowe przeznaczają swoje dochody na zakup dóbr i usług konsumpcyjnych. Natomiast przedsiębiorstwa dokonują zakupów inwestycyjnych. Popyt globalny składa się z dwóch części, a mianowicie popytu konsumpcyjnego i popytu inwestycyjnego. Używając symboli strukturę popytu globalnego można przedstawić następująco:
AD = C + I
gdzie: AD – popyt globalny; C – popyt konsumpcyjny; I – popyt inwestycyjny.
Popyt konsumpcyjny. Najważniejszym czynnikiem wyznaczającym poziom wydatków konsumpcyjnych jest dochód dyspozycyjny (po uwzględnieniu podatków bezpośrednich i ewentualnych transferów otrzymywanych od państwa). Obserwacja struktury wydatków gospodarstw domowych pozwala jednoznacznie stwierdzić, że rodziny o niskim poziomie dochodu gros wydatków przeznaczają na zakup dóbr pierwszego rzędu (żywność, mieszkanie). Natomiast rodziny zamożne, osiągające wysokie dochody nie tylko bezwzględnie, ale również procentowo, mniejszą część dochodów przeznaczają na dobra konsumpcyjne, a większą na oszczędności.
Pomiędzy dochodem do dyspozycji, a wydatkami na konsumpcję występują zależności funkcyjne. Możemy nakreślić teraz pojęcie funkcji konsumpcji:
Funkcja konsumpcji wyraża związek pomiędzy zamierzoną wielkością konsumpcji a dochodem do dyspozycji. Pozwala ona określić poziom zamierzonej konsumpcji przy każdej wielkości dochodu.
Symbolicznie możemy ją zapisać w następujący sposób:
a) C = a + b * Yd
gdzie: C – wydatki na konsumpcję; a – wielkość konsumpcji niezależna od dochodu; b – współczynnik skłonności do konsumpcji; Yd – dochód dyspozycyjny konsumentów.
Parametr „a” jest to popyt autonomiczny, a więc taki popyt, który jest niezależny od wielkości dochodu.
Przyjmijmy założenie, że w Polsce oszacowano, iż współczynnik „a” osiągnął wielkość 8 bln zł. Oznacza to, że gospodarstwa domowe przeznaczą na konsumpcję tę sumę nawet w przypadku, gdyby w tym czasie nie otrzymały żadnych dochodów. Finansowanie autonomicznych wydatków konsumpcyjnych może pochodzić z dwóch źródeł, a mianowicie:
a) Zamożne gospodarstwa domowe mogą przeznaczyć środki na wydatki konsumpcyjne ze zgromadzonych wcześniej zasobów majątkowych (zasoby te mogą być zebrane np. w postaci akcji, obligacji, dóbr trwałego użytku itp.);
b) Natomiast ubogie gospodarstwa domowe, które nie dysponują zgromadzonymi wcześniej zasobami majątkowymi, finansują swój popyt autonomiczny z zaciągniętych pożyczek i kredytów.
Drugim parametrem funkcji konsumpcji jest współczynnik „b”, który wstępnie określony został mianem współczynnika skłonności do konsumpcji. Przy jego pomocy możemy odpowiedzieć na pytanie, ile ludzie chcieliby wydać na konsumpcję z dochodu, który by otrzymali dodatkowo.
Parametr „b” funkcji konsumpcji określa się mianem krańcowej skłonności do konsumpcji (KSK) i definiuje się go w sposób następujący:
Krańcowa skłonność do konsumpcji (KSK) jest to wielkość dodatkowej konsumpcji wynikającej ze zwiększenia dochodu o jednostkę.
W polityce gospodarczej znajomość krańcowej skłonności do konsumpcji ma duże znaczenie. Pozwala bowiem odpowiedzieć, z dużą dozą prawdopodobieństwa, na co przeznaczą ludzie dodatkowe dochody i w jakiej proporcji wydadzą je na dobra konsumpcyjne, a ile zaoszczędzą.
Oszczędności możemy określić jako część dochodu, której gospodarstwa domowe nie wydały na bieżącą konsumpcję.
Z tego określenie wynika, że pomiędzy dochodem a oszczędnościami istnieje funkcjonalna zależność, którą możemy określić jako funkcję oszczędności. Możemy ją bezpośrednio wyprowadzić z funkcji konsumpcyjnej.
Podobnie jak funkcja konsumpcji, tak i funkcja oszczędności ma liniowy charakter. Jeżeli popyt autonomiczny „a” i był finansowany ze wcześniej zgromadzonych zasobów (oszczędności), to o taką wielkość oszczędności zostaną zmniejszone.
...
Kaacha91