Styl religijny i biblijny.rtf

1

Dr Dorota Zdunkiewicz-Jedynak,  Stylistyka - wykład

Styl religijny i jego gatunki. Styl biblijny

LITERATURA

·                      Bajerowa I., J. Puzynina,  hasło język religijny, w: Encyklopedia Katolicka,, t.VI, Lublin 1993

·                      Bajerowa I., Swoistość języka religijnego i niektóre problemy jego skuteczności, Łódzkie Studia Teologiczne 1994 nr 3

·                      Bieńkowska D., Polski styl biblijny , Łódż 2002

·                      Grzegorczykowa R., O specyficznych funkcjach wypowiedzi religijnych, Etnolingwistyka 2001 (XIII)

·                      T. Jelonek, Próba klasyfikacji biblijnych gatunków literackich, Plonia Sacra1998  (XX)m nr 2/46

·                      Kołakowski L., O wypowiadaniu niewypowiadalnego: język i sacrum, w: J. Bartmiński, R. Grzegorczykowa (red.), Język a kultura, t. IV, Wrocław 1991

·                      Makuchowska M., O statusie języka religijnego, w: S. Gajda (red.), Systematyzacja pojęć w stylistyce, Opole 1992

·                      Makuchowska M., Styl religijny, w: S.Gajda (red.), Przewodnik po stylistyce polskiej, Opole 1992

·                      Makuchowska M., Miejsce języka religijnego w typologii współczesnych odmian polszczyzny, w: Z. Adamek, S. Koziara (red.), Od Biblii Wujka do współczesnego języka religijnego. Z okazji 400-lecia wydania Biblii ks. Wujka, Tarnów 1999

·                      Pałucka I., Czy istnieje język religijny?, Język Polski 2000 (LXXX)

·                      Sambor J., Magiczne i religijne (chrześcijańskie) akty mowy, w: S. Gajda, H. Sobeczko (red.), Człowiek- dzieło – sacrum,  Opole 1998

·                      Stachowiak L., hasło: Biblijny styl w: Encyklopedia katolicka , t.2, Lublin 1985

·                      Wierzbicka A., Co mówi Jezus? Objaśnienia przypowieści ewangelicznych w słowach prostych i uniwersalnych, Warszawa 2002

Wypowiedź religijna to wypowiedź, której celem nadrzędnym jest :

·         kontaktowanie człowieka ze światem nadprzyrodzonym

·         opis ludzkiej wizji tego świata

·         sformułowanie odnośnego systemu wartości i nakazów moralnych

Język religijny:

Węższe rozumienie - język tekstów objawionych, katechetycznych, kaznodziejskich i modlitewnych

Szersze rozumienie - język tekstów  teologii, religioznawstwa, historii i psychologii religii

   I. Badania nad językiem religijnym

·         Schyłek  XX w. - wzrost zainteresowania teoretyków języka rolą  języka w życiu religijnym: I. Bajerowa, M. Karpluk, J. Puzynina, M. Wojtak, M. Makuchowska, S. Koziara,  M. Kamińska, E. Umińska-Tytoń, G. Habrajska, B. Matuszczyk   i in.

·         Aspekt diachroniczny

Ø             opis genetyczny słownictwa religijnego (M. Karpluk) 

·         Aspekt synchroniczny

Ø       analiza  semantyczna wybranych wyrazów   w obrębie  terminologii chrześcijańskiej (różnorodne  metodologie, np. analiza składnikowa, założenia językoznawstwa kognitywnego, pragmatyki)  -(A. Wierzbickiej „Co mówi Jezus? Objaśnienie przypowieści ewangelicznych w słowach  prostych i uniwersalnych”)

Ø       badania języka Biblii, jej przekładów – przedmiotem opisu -  specyfika leksykalna i gramatyczna (D. Bieńkowska)

II. Styl biblijny – kolebka polskiego języka religijnego

Styl biblijny – reprezentowany w S. i N. Testamencie, występujący także w niektórych utworach piśmiennictwa świeckiego, których autorzy stosują stylizację biblijną, chcąc nadać im podniosły charakter.

Autorzy Biblii i czas jej powstawania

·       Biblia  - pisana przez okres ponad tysiąca stu lat przez ponad pięćdziesięciu autorów i około stu redaktorów tekstu.

Stary Testament

·       najstarsze fragmenty Biblii - niektóre części Pięcioksiąg - z ok. X wieku przed Chrystusem.

·       najmłodsze teksty ST  - I w p.n.e.

·       w tworzeniu Starego Testamentu, trwającym przez okres 900 lat, brało udział około 40 autorów

Nowy Testament

·       około 50 roku (List do tesaloniczan, pisany podczas  I podróży misyjnej św. Pawła Apostoła)

·       około 102 (Apokalipsa św. Jana)

·       11 autorów i kilku redaktorów tekstu

Rozwój kanonu biblijnego

·       Nie istnieje jeden kanon biblijny - różnice dotyczą ST. Katolicki kanon biblijny tworzył się przez cztery wieki - był rozeznawany przez Kościół w trakcie dyskusji apologetycznych.

·       II i III wieku - polemiki związane z używanym kanonem Starego Testamentu

·       IV w.- uznano kanoniczność ksiąg deuterokanonicznych -  synod w Hipponie, 3 sobór w Kartaginie 

·       najbardziej  kategoryczne orzeczenia w sprawie kanonu  - XVI w. Sobór Trydencki w reakcji na Reformację, która przyjęła kanon hebrajski (niekonsekwentnie - kolejność ksiąg jak w Septuagincie)

·       jako natchnione i kanoniczne pisma ST Kościół katolicki przyjął 46 Ksiąg zawartych w Septuagincie; zostały one umieszczone w łacińskim przekładzie Biblii z IV wieku Wulgacie (św. Hieronim)  

Księgi deuterokanoniczne

·       nie zachowały się w języku hebrajskim, wykluczone z kanonu hebrajskiego przez rabinistycznych uczonych zebranych w latach    90-95 w Jamni - w trosce o ortodoksję judaizmu, zagrożonego m.in. szybkim rozwojem chrześcijaństwa, używającego Septuaginty

·       z wyjątkiem księgi Syracha – napisane w języku hebrajskim lub aramejskim, jednak oryginalne wersje językowe zaginęły i w IV w. dysponowano tylko ich greckimi przekładami z okresu między III a I wiekiem p.n.e. (Septuaginta)

7 ksiąg w całości oraz kilka fragmentów:

1 i 2 Księga Machabejska

Księga Mądrości

Księga Syracha (Eklezjastyk)

Księga Tobiasza

Księga Judyty

Księga Barucha

z księgi Daniela: modlitwa Azariasza (Dn 3,24-90) i dwa ostatnie rozdziały (Dn 13-14)

fragmenty Księgi Estery w języku greckim

fragmenty Księgi Jeremiasza i Hioba

Kanon ksiąg NT

Zawartość kanonu Nowego Testamentu -  jednoznaczna: wszystkie kościoły chrześcijańskie zgodne - tworzy go 27 ksiąg 

·       cztery Ewangelie

·       Dzieje Apostolskie św. Łukasza Ewangelisty

·       Listy Apostolskie (21 ksiąg)

·       Księga Apokalipsy św. Jana (zwana Księgą Objawienia)

Kanon ST katolicki a protestancki

·       Kościoły protestanckie - węższy kanon hebrajski, jednak w układzie ksiąg takim, jak w Septuagincie

·       Księgi deuterokanoniczne protestanci nazywają apokryfami

·       Protestanckie wydania Biblii są pozbawione ksiąg deuterokanonicznych

Najwcześniejsze kopie

·       najstarszy manuskrypt Nowego Testamentu – sprzed 125 r.- fragment Ewangelii Jana (J 18,31-33,37), odnaleziony na terenie Egiptu na papirusie (Papirus Rylandsa)

·       najstarszy kompletny tekst Nowego Testamentu (wraz ze Starym Testamentem w układzie ksiąg identycznym z katolicką Biblią) - Kodeks Synajski datowany na około 325 rok

·       zwoje z Qumran - kopie wszystkich ksiąg (także ksiąg deuterokanonicznych) Starego Testamentu, z wyjątkiem Księgi Estery - koniec II wieku p.n.e

1. Starożytne przekłady Biblii

Septuaginta 

Peszitta

Wulgata

Targumy