OCHRONA PRZED HAŁASEM
PAKIET INFORMACYJNO – EDUKACYJNY DLA
NAUCZYCIELI
Program Edukacji Ekologicznej m. st. Warszawy
dla Dzieci w Wieku Przedszkolnym i Wczesnoszkolnym
Wiadomości teoretyczne
Środowisko, w którym żyjemy oceniamy zmysłami. Jednym z nich jest słuch. Ucho ludzkie reaguje na zmiany ciśnień wywołane falą dźwiękową w powietrzu, wodzie i innych ośrodkach. Zmiany ciśnienia dochodzące z otoczenia, rejestrowane słuchem, nazywa się dźwiękami.
1. Co to jest hałas?
Prawie zawsze i wszędzie coś się słyszy. Wołanie kukułki, szelest suchych liści, dźwięk fletu, szemranie strumienia wody, szum odkurzacza, krzyk kibiców piłkarskich, warkot silnika i wiele jeszcze innych dźwięków dociera do naszych uszu. Jesteśmy otoczeni rozmaitymi szmerami, dźwiękami i odgłosami. Szmery, odgłosy i dźwięki, ale również huk nazywamy zjawiskami akustycznymi. Mogą być one odczuwane jako przyjemne, ale mogą być dla nas uciążliwe, mogą przeszkadzać albo nawet przestraszyć. Wówczas nazywamy je hałasem.
Hałasem przyjęto nazywać każdy dźwięk, który w danych warunkach jest odczuwany
jako niepożądany, nieprzyjemny, dokuczliwy, a nawet szkodliwy, niezależnie od jego
parametrów fizycznych. Tak więc stopień uciążliwości hałasu zależy nie tylko od jakości dźwięku, ale również od nastawienia odbiorcy, tak więc:
· każdy hałas jest dźwiękiem i jednocześnie nie każdy dźwięk jest hałasem,
· ten sam dźwięk przez jedną osobę może być oceniany jako przyjemny i pożądany, a przez inną osobę jako uciążliwy i szkodliwy, a więc jako hałas
Można powiedzieć, że hałas praktycznie towarzyszy każdej działalności człowieka.
Powszechność występowania hałasu powoduje wiele negatywnych skutków, szczególnie dla jakości życia i zdrowia człowieka. Samo życie podyktowało więc konieczność ochrony środowiska przed hałasem, gdyż przez wielu mieszkańców odczuwany jest on jako jeden z najbardziej istotnych i dokuczliwych zanieczyszczeń środowiska. Stykamy się z nim w dzień i w nocy, zarówno w domu, jak i w miejscu pracy.
2. Podział hałasu i jego pomiar
Z uwagi na rodzaj źródła, hałas występujący w środowisku możemy podzielić na:
· hałas komunalny (w pomieszczeniach mieszkalnych, budynkach użyteczności publicznej i terenach wypoczynkowych),
· komunikacyjny (pochodzący od środków transportu) i przemysłowy.
Stopień uciążliwości hałasu zależy od jego poziomu, pory i częstotliwości
występowania oraz czasu trwania. Szczególnie niebezpieczny jest hałas o wysokim poziomie, który może być powodem chwilowego lub trwałego przesunięcia progu słyszenia, a także negatywnego wpływu na układ krążenia i system psychofizjologiczny człowieka. Dominującym źródłem hałasu w środowisku miejskim jest ruch drogowy, a lokalnie także ruch kolejowy lub lotniczy. O wielkości poziomu hałasu z tego źródła decydują: hałas pojazdów, natężenie ruchu, udział taboru ciężkiego w natężeniu ruchu pojazdów kołowych, prędkość pojazdów, ich stan techniczny oraz stan nawierzchni dróg i torowisk. Poziom hałasu, siłę głosu można zmierzyć specjalnymi przyrządami - fonometrami. Głośność dźwięku mierzy się w belach lub dziesiętnych częściach bela, czyli decybelach(dB). Dźwięk 2 dB jest dziesięć razy głośniejszy niż dźwięk 1 dB.
Decybele Tabela głośności
10-20 szum liści
30 tykanie zegara
40 cicho nastawione radio
50-60 normalna rozmowa
70 głośna rozmowa
80 kosiarka do trawnika
80-90 ruchliwa ulica
100 młot pneumatyczny
110 motocykl bez tłumika
120 głośna muzyka
140 samolot odrzutowy
170 rakieta kosmiczna
3. Zjawiska związane z hałasem
W powietrzu o temperaturze 20o C dźwięk rozchodzi się z prędkością ok. 344 m/s; w czystej wodzie osiąga prędkość 1500 m/s, a w dobrej stali – 600 m/s. Dlatego np. szybciej i lepiej słychać warkot silnika motorówki pod wodą niż w powietrzu.
4. Wpływ hałasu na życie i zdrowie człowieka w mieście
Hałas rujnuje nie tylko nasz słuch. Atakuje cały system nerwowy niekorzystnie wpływając na psychikę człowieka. Wywołuje zdenerwowanie, napięcie, zmęczenie, bezsenność, bóle głowy, i inne niekorzystne objawy jak wzrost ciśnienia krwi, zaburzenia pracy serca. Ma więc wpływ na życie psychiczne, sprawność umysłową, efektywność i jakość pracy.
Długotrwałe działanie hałasu na człowieka o poziomie powyżej 85 dB powoduje narastanie zjawiska uszkodzenia słuchu. Dźwięki o wysokich poziomach, na skutek mechanicznych oddziaływań, powodują w organie słuchu chwilowe przesunięcia progu słyszenia.
Przesunięcie to jest równoznaczne z odwracalnym osłabieniem słuchu i po pewnym czasie przebywania we względnej ciszy zjawisko to może ustąpić, o ile ekspozycja na nadmierny hałas nie trwała długo. Takie sytuacje są w charakterystyczne dla miejsc pracy, przede wszystkim w przemyśle i transporcie. Należy jednak zauważyć, ze efekty oddziaływania hałasu na miejscu pracy mogą być wzmocnione przez warunki akustyczne w miejscu wypoczynku. Jeśli człowiek wraca do cichego domu ma szansę zregenerowania organu słuchu.
W celu ochrony ludności, a co się z tym wiąże środowiska, przed nadmiernym hałasem ustalono dopuszczalne normy poziomu hałasu zarówno na stanowiskach pracy, przenikającego do pomieszczeń mieszkalnych, jak i w środowisku. Co drugi statystyczny mieszkaniec Polski narażony jest na niekorzystne oddziaływanie hałasu. Znaczny % powierzchni dużych miast stanowią obszary zakłócane hałasem o
poziomie większym od 66 dB. Tymczasem norma natężenia hałasu waha się w granicach 40-60 dB w ciągu dnia i 30-50 dB nocą. Powinniśmy uświadomić sobie, że już hałas o natężeniu 70 dB wywołuje różne zaburzenia w organizmie człowieka, a hałas dochodzący do100, a nawet 120 dB w niektórych działach fabrycznych nie jest rzadkością - staje się oczywiste, że taki poziom hałasu możemy już traktować jako czynnik zagrażający zdrowiu ludności. Najbardziej narażonymi na nadmiar decybeli są tereny: wzdłuż drogowych tras komunikacyjnych (68 dB), wzdłuż linii kolejowych (70 dB), w otoczeniu dużych obiektów przemysłowych i komunikacyjnych (60-70 dB), w pobliżu lotnisk cywilnych (ponad 80 dB), ulice dużych miast (70 dB), niektóre hale fabryczne, kuźnie, tłocznie, rejony pracy wierteł i młotów pneumatycznych (100-120 dB). Najmniej problemów w województwie występuje natomiast w rejonach o niskim
stopniu uprzemysłowienia i słabo rozwiniętej sieci dróg. Na terenie Warszawy podstawowym źródłem hałasu jest ruch uliczny (hałas powodowany przez samochody i tramwaje). Szacuje się, że natężenie ruchu drogowego w ostatnich latach wzrosło o ponad 50%, z tym wiąże się wzrost odnotowywanych poziomów hałasu w środowisku. W Warszawie liczba pojazdów na 1000 mieszkańców osiągnęła wielkość ponad 500 i nadal rośnie. Coraz większy obszar i liczba ludności narażone są na uciążliwości powodowane hałasem ulicznym. Przy czym obserwuje się tendencję zahamowania wzrostu poziomów dźwięku w centralnych częściach miasta (ruch zaczyna tam przekraczać przepustowość ulic). Natomiast niepokojące jest zjawisko bardzo szybkiego przyrostu terenów, które dotychczas były spokojne (z dobrym stanem klimatu akustycznego), a obecnie są „zawłaszczane” przez intensywny ruch samochodowy ze wszystkimi ujemnymi konsekwencjami tego faktu. Niepokojący jest również fakt, że czas narażenia na hałas wydłuża się, szczególnie w porze nocnej.
Prowadzone w ostatnich latach badania hałasu, w ramach monitorowania hałasu w
środowisku, dotyczyły głównie hałasu drogowego i miały na celu identyfikację obszarów szczególnego zagrożenia hałasem, wg kryterium zaproponowanego przez Instytut Ochrony Środowiska, tzn. tych terenów, gdzie równoważny poziom hałasu, określany przy fasadzie budynku przekracza 70 - 75 dB.
5. Sposoby ochrony przed hałasem
W związku ze znacznym pogorszeniem się klimatu akustycznego w Warszawie warto
uświadomić sobie, że każdy z nas może mieć wpływ na obniżenie poziomu hałasu w swoim otoczeniu.
Co można zrobić?:
· Dokonywać częstych przeglądów technicznych pojazdów.
· Częściej korzystać z roweru.
· Dbać o pasy zadrzewień (wysokie drzewa działają także jako doskonała zapora przeciw miejskiemu hałasowi; dźwiękochłonność niektórych drzew liściastych, na przykład alei lipowych, topolowych bądź klonowych, jest o wiele skuteczniejsza niż mur ceglany czy beton) i trawniki, które wyciszają hałas o kilka, a nawet kilkanaście decybeli.
· Świadomie użytkować urządzenia emitujące dźwięki (radio, telewizor, magnetofon
· Montować ekrany akustyczne przy trasach szybkiego ruchu.
· Montować dźwiękoszczelne okna.
6. Instrukcja dla nauczyciela:
Obszar „Ochrona przed hałasem” został podzielony na cztery główne tematy:
· „W królestwie dźwięków. Gdzie mieszka Cisza?”
· „Skąd dochodzi ten dźwięk?”
· „Nie hałasuj, bo uszy puchną!”
· „Poszukiwany hałas. Co mogą zrobić dzieci w walce z hałasem?”
Każdy z tematów zawiera cel główny oraz propozycje działań – zabaw, doświadczeń,
obserwacji sprzyjających ich realizacji. Wszystkie proponowane zajęcia zostały
sprawdzone w praktyce z grupą dzieci w wieku przedszkolnym lub wczesnoszkolnym.
Większość ćwiczeń jest przeznaczona do realizacji zarówno z dziećmi w wieku
przedszkolnym jak i wczesnoszkolnym. Tam, gdzie ćwiczenie przeznaczone jest raczej dla dzieci starszych istnieje odpowiednia adnotacja. Proponowane tematy zajęć i ćwiczenia nauczyciel może ułożyć według własnej koncepcji, odpowiedniej dla grupy, z którą aktualnie pracuje. Przy kolejnych tematach zajęć nie podano ich czasu. Zależeć on będzie bowiem od wielu czynników: wieku dzieci, składu grupy, jej liczebności oraz warunków zewnętrznych, np.: odległość od parku, pora roku. Materiały potrzebne do zajęć wypisywane są przy propozycjach ćwiczeń, doświadczeń i zabaw.
7.Tematyka zajęć
TEMAT PIERWSZY: „W królestwie dźwięków. Gdzie mieszka cisza?”
Cel: Kształcenie umiejętności wyróżniania dźwięków w otoczeniu, nazywania i określania
ich natężenia.
Realizacja:
1. Wyprawa do lasu – spacer po zaimprowizowanym lesie, słuchanie śpiewu ptaków. Wymiana odczuć i doznań
Ćwiczenie możemy przeprowadzić w cichym, zadrzewionym zakątku ogrodu
przedszkolnego, bądź szkolnego lub przygotować odpowiedni wystrój w sali.
Dla dzieci młodszych można zorganizować zabawę w formie opowieści ruchowej.
„Wyruszamy na wycieczkę do lasu. Odpowiednio się ubieramy, niech każde z was zbierze potrzebne na wyciecze rzeczy oraz pojazd, którym na nią pojedzie (dzieci samoistnie będą wydawać dźwięki właściwe dla różnych środków lokomocji).Wyjeżdżamy z miasta, skręcamy w polną drogę, gdzie po obu stronach kłaniają nam się łany zboża, a czerwone maki machają nam swoimi płatkami. Wysoko nad nami słychać śpiew skowronka, ale niektóre pojazdy jadą jednak zbyt głośno i nie wszyscy słyszą jego głos. Dobrze, że dojeżdżamy do parkingu.
Wszyscy mogą zostawić swoje pojazdy. Dalej idziemy pieszo. Kiedy dochodzimy do brzegu lasu pora na odpoczynek. (Dzieci siadają lub kładą się zamkniętymi oczami i słuchają wiersza „Siądź przy leśnej drodze...”. Możemy wiersz mówić na tle nagranych odgłosów lasu). Wchodzimy do lasu i próbujemy odszukać dźwięki, o których słyszeliśmy w ...
aryt1