OM.doc

Organizacje międzynarodowe:

STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE: stosunki między państwami suwerennymi.

SUWERENNOŚĆ: samodzielne decydowanie na temat swojego terytorium w aspekcie zewnętrznym i wewnętrznym

GLOBALIZACJA: zjawisko współzależności i zależności wzajemnej  ograniczające suwerenność zewnętrzną – decyzje są podejmowane ponad państwami.

Podejścia do OM:

1.      REALIZM: to polityka siły, Realpolitik, zdobywanie, utrzymywanie władzy przez państwo przy pomocy siły:

®    twardej – siły militarnej

®    miękkiej – siły gospodarczej, wartości i innowacyjności.

·         Realizm historycznie:

ü      Starożytność – Tukidydes pisał, że silny może robić co chce, a słaby to co mu się każe. Ponadto doświadczenia Ateńskiego Związku Morskiego pokazują, że dopóki można sojusze nie będą przestrzegane, gdyż sojusz to poczucie fałszywego bezpieczeństwa.

ü      Machiavelli – kiedy ktoś prosi wielkiego sąsiada o pomoc to jego siły są tak samo skuteczne jak siły najemników.

ü      Hobbes – Bellum omnia contra omnes – stan natury to wojna każdego z każdym. Zmienić to może dopiero powstanie światowego rządu, który będzie zdolny do wymuszania posłuchu.

ü      Clausewitz – wojna to kontynuacja polityki innymi środkami – siła militarna jest w stanie zapewnić bezpieczeństwo.

·         Realizm obecnie:

ü      najistotniejszymi aktorami polityki są państwa,

ü      państwo jest podmiotem jednolitym i racjonalnym bo mówi jednym głosem, jest w stanie określić cele i metody ich realizacji,

ü      SM mają charakter konfliktowy,

ü      równowaga sił – to stan, w którym konflikt nie wywołuje szkód,

ü      akcent jest kładziony na politykę twardą,

ü      ekonomia znajduje się na drugim planie,

ü      współcześnie czasem i ekonomię zalicza się do hard politics,

ü      istnieje hierarchia pomiędzy państwami odnośnie ich siły,

ü      nie ma jednego podmiotu sprawującego władzę, co najwyżej są hegemoni,

ü      struktury w systemie międzynarodowym są tworzone aby realizować zamierzone cele,

ü      kładzie się akcent na działania jednostronne, np. teorie gier – dylemat więźnia:

W momencie gdy nie wiemy jak się zachowa druga strona – racjonalnie jest przyznać się do winy. Okazuje się więc, że racjonalne zachowanie nie zawsze jest skuteczne.

·         Realizm a OM:

ü      OM odzwierciedlają stosunki pomiędzy państwami,

ü      OM są tworzone dla osiągania celów własnych,

ü      najczęściej to hegemon tworzy OM, ponosi koszty jej działania – wtedy pozycja OM zależy od działań hegemona,

ü      organizacje tworzy się więc raczej na poziomie low politics,

ü      OM służą utrzymywaniu dominacji podmiotów najsilniejszych.

·         Wady ujęcia:

ü      rozmycie pojęć – różne środowiska różnie postrzegają siłę, interes narodowy, itd.,

ü      nie można na tej podstawie stworzyć systemu normatywnego.

2.      LIBERALIZM: SM nie opierają się tylko na konflikcie, ale także na współpracy.

·         Liberalizm historycznie:

ü      Grocjusz – tworzenie się normatywnych więzi między państwami leży w interesie tych państw, ponieważ stosunki są oparte na zasadzie wzajemności,

ü      Lock – stan natury nie jest wojną,

ü      Smith & Riccardo – teoria kosztów komparatywnych – opiera się na wymianie handlowej, gdyż handel jest naturalną skłonnością ludzi. Należy skupić się na produkcji towarów, w których ma się relatywną przewagę.

ü      Kant – projekt wiecznego pokoju, państwa powinny tworzyć federację – rząd światowy w ramach którego mogłyby rozwiązywać problemy.

·         Liberalizm obecnie:

ü      aktorami SM są państwa i inne podmioty,

ü      państwo nie koniecznie jest podmiotem jednolitym i racjonalnym, możliwa jest różna percepcja celów,

ü      SM mają złożoną naturę – akcentowanie interesu nie musi oznaczać konfliktu, może dążyć do współpracy,

ü      im większa współzależność między podmiotami, tym większa skłonność do współpracy,

ü      nie ma podziału na hard i low politics – są natomiast sprawy istotne i mniej istotne,

ü      zmniejszenie znaczenia siły militarnej,

ü      zbliżanie się społeczeństw do siebie,

ü      państwa to części pewnej całości.

·         Liberalizm a OM:

ü      OM to związki między państwami, organizacje pozarządowe, ruchy spontaniczne, korporacje wielonarodowe – czyli zgromadzenia jednostek realizujących wspólne cele,

ü      Funkcjonalizm:

®    OM są tworzone dlatego, że istnieje potrzeba ich tworzenia – problemy mogą być rozwiązywane przez współpracę

®    współpraca w dziedzinach mniej istotnych budzi zaufanie, i powoduje współpracę w dziedzinach bardziej istotnych – spill-over,

®    istnieje potrzeba instytucjonalizacji.

ü      Instytucjonalizm:

®    rola OM rośnie wówczas gdy słabnie rola hegemona,

®    zaletą OM jest przepływ informacji i redukcja kosztów transakcji,

®    przełamanie dylematu więźnia – to już nie jest sytuacja o sumie zerowej, a will win situation.

·         Rola OM:

ü      Przezwyciężenie dylematu więźnia, tj. unilateralizmu,

ü      promocja dobrobytu i pomyślności gospodarczej – znoszenie barier w handlu, wzmocnienie zaufania,

ü      zachowania partnerów są przewidywalne,

ü      rozwój wspólnych wartości i norm postępowania w ramach OM,

ü      forum dyskusji,

ü      OM pomagają ofiarom wielkiej polityki – prześladowanym, i uchodźcom.

·         Wady:

ü      podejście idealistyczne i naiwne,

ü      próba sztucznego przełamania państwowości.

3.      INSTYTUCJONALIM: to podejście strukturalistyczne,

-        patrzy na formalną strukturę organizacji – nie analizuje procesów decyzji, tylko kształt OM,

-        patrzy także na strukturę biurokratyczną,

·         Analiza instytucjonalna:

ü      rozpoczyna się od statutu OM, traktat = statut = UM powołująca OM,

ü      UM determinuje charakter OM,

ü      statut to spojrzenie na formę – jakie organy maja jakie kompetencje i w jaki sposób je realizuje,

ü      Instytucje – to zespół norm określających sposób współpracy między państwami, zazwyczaj w sposób sformalizowany (wyjątek: GATT’47).

·         Analiza biurokracji:

ü      hierarchia biurokratyczna,

ü      znaczenie ma to, czy osoba jest urzędnikiem ponadnarodowym czy międzyrządowym.

·         Modyfikacje:

ü      Neofunkcjonalizm: dotyczy szerszego spojrzenia – patrzy też na rozwój OM,

ü      Neoinstytucjonalizm: skupia się na relacjach między państwami a OM.

·         Rodzaje instytucjonalizmu:

ü      Liberalny: dlaczego możliwa jest współpraca nawet w dziedzinach, w których interesy państw SA przeciwstawne?

®    OM mogą wpłynąć na sposób postrzegania korzyści – tam gdzie organy OM stworzą wrażenie korzyści, tam będzie odbywać się współpraca,

®    stworzenie OM zwiększa liczbę transakcji i intensywność współpracy,

®    OM obniżają koszty transakcji,

®    OM mogą sprzyjać połączeniu różnych sfer współpracy,

®    OM umożliwiają kontrole nad przestrzeganiem reguł.

®    KRYTYKA à Mearshimer wskazuje, że twórcy tej koncepcji nie doceniają czynnika rywalizacji – państwa dążą do max. swoich zysków i max. strat przeciwnika.

ü      Zbiorowe bezpieczeństwo: siła jest elementem kluczowym, ważna jest jej alokacji,

®    OM służą zarządzaniu siłą, przede wszystkim militarną- tylko one to mogą czynić w sposób skuteczny – np. Koncert Europejski po 1815 r., LN, ONZ

®    OM mogą odnieść sukces w dziedzinie peace- keeping na poziomie zapobiegania konfliktów lokalnych.

®    KRYTYKA: państwa współpracują jednak także w dziedzinach poza użyciem siły.

ü      Teoria krytyczna: dąży do uzyskania ściślejszej współpracy między państwami i wieczystego pokoju,

®    głównym czynnikiem kształtowania się społeczeństwa są idee,

®    idee są w stanie zmienić świat,

®    trzeba przejść od systemu międzynarodowego do społeczeństwa światowego,

®    OM służą zmianie myślenia o SM,

®    OM dążą do budowania ładu światowego,

®    OM powinny być elementem ładu konstytucyjnego dla całego społeczeństwa światowego,

®    KYTYKA: ładu światowego nie ma, dlaczego jedne idee mają być podstawą dla społeczeństwa światowego, a inne nie?

·         Spór Mearshimera z Koeahen’em i Martin:

ü      W czasopiśmie „Bezpieczeństwo narodowe” analizował instytucje pod kątem bezpieczeństwa – doszedł do wniosku, że OM są podstawowym czynnikiem stabilności i służą zabezpieczeniu przed wojną i jej zapobieganiu. Co więcej instytucjonalizm dostrzega wpływ OM na zachowanie państw członkowskich.

ü      Odpowiedzią był artykuł R. Koeahane’a i Lisy Marin w „The promis of instytution theory”- tak naprawdę to podejście instytucjonalne może być także realistyczne – może posłużyć do realizacji własnych celów. Państwa mają skłonność do współpracy tylko wtedy kiedy z tego korzystają – podstawową zasadą współpracy jest reguła wzajemności na zasadzie Give & Take.

...