Organizacje międzynarodowe:
STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE: stosunki między państwami suwerennymi.
SUWERENNOŚĆ: samodzielne decydowanie na temat swojego terytorium w aspekcie zewnętrznym i wewnętrznym
GLOBALIZACJA: zjawisko współzależności i zależności wzajemnej ograniczające suwerenność zewnętrzną – decyzje są podejmowane ponad państwami.
Podejścia do OM:
1. REALIZM: to polityka siły, Realpolitik, zdobywanie, utrzymywanie władzy przez państwo przy pomocy siły:
® twardej – siły militarnej
® miękkiej – siły gospodarczej, wartości i innowacyjności.
· Realizm historycznie:
ü Starożytność – Tukidydes pisał, że silny może robić co chce, a słaby to co mu się każe. Ponadto doświadczenia Ateńskiego Związku Morskiego pokazują, że dopóki można sojusze nie będą przestrzegane, gdyż sojusz to poczucie fałszywego bezpieczeństwa.
ü Machiavelli – kiedy ktoś prosi wielkiego sąsiada o pomoc to jego siły są tak samo skuteczne jak siły najemników.
ü Hobbes – Bellum omnia contra omnes – stan natury to wojna każdego z każdym. Zmienić to może dopiero powstanie światowego rządu, który będzie zdolny do wymuszania posłuchu.
ü Clausewitz – wojna to kontynuacja polityki innymi środkami – siła militarna jest w stanie zapewnić bezpieczeństwo.
· Realizm obecnie:
ü najistotniejszymi aktorami polityki są państwa,
ü państwo jest podmiotem jednolitym i racjonalnym bo mówi jednym głosem, jest w stanie określić cele i metody ich realizacji,
ü SM mają charakter konfliktowy,
ü równowaga sił – to stan, w którym konflikt nie wywołuje szkód,
ü akcent jest kładziony na politykę twardą,
ü ekonomia znajduje się na drugim planie,
ü współcześnie czasem i ekonomię zalicza się do hard politics,
ü istnieje hierarchia pomiędzy państwami odnośnie ich siły,
ü nie ma jednego podmiotu sprawującego władzę, co najwyżej są hegemoni,
ü struktury w systemie międzynarodowym są tworzone aby realizować zamierzone cele,
ü kładzie się akcent na działania jednostronne, np. teorie gier – dylemat więźnia:
x\y
przyznaje się do winy
milczy
-6/-6
0/-10
-10/0
-2/-2
W momencie gdy nie wiemy jak się zachowa druga strona – racjonalnie jest przyznać się do winy. Okazuje się więc, że racjonalne zachowanie nie zawsze jest skuteczne.
· Realizm a OM:
ü OM odzwierciedlają stosunki pomiędzy państwami,
ü OM są tworzone dla osiągania celów własnych,
ü najczęściej to hegemon tworzy OM, ponosi koszty jej działania – wtedy pozycja OM zależy od działań hegemona,
ü organizacje tworzy się więc raczej na poziomie low politics,
ü OM służą utrzymywaniu dominacji podmiotów najsilniejszych.
· Wady ujęcia:
ü rozmycie pojęć – różne środowiska różnie postrzegają siłę, interes narodowy, itd.,
ü nie można na tej podstawie stworzyć systemu normatywnego.
2. LIBERALIZM: SM nie opierają się tylko na konflikcie, ale także na współpracy.
· Liberalizm historycznie:
ü Grocjusz – tworzenie się normatywnych więzi między państwami leży w interesie tych państw, ponieważ stosunki są oparte na zasadzie wzajemności,
ü Lock – stan natury nie jest wojną,
ü Smith & Riccardo – teoria kosztów komparatywnych – opiera się na wymianie handlowej, gdyż handel jest naturalną skłonnością ludzi. Należy skupić się na produkcji towarów, w których ma się relatywną przewagę.
ü Kant – projekt wiecznego pokoju, państwa powinny tworzyć federację – rząd światowy w ramach którego mogłyby rozwiązywać problemy.
· Liberalizm obecnie:
ü aktorami SM są państwa i inne podmioty,
ü państwo nie koniecznie jest podmiotem jednolitym i racjonalnym, możliwa jest różna percepcja celów,
ü SM mają złożoną naturę – akcentowanie interesu nie musi oznaczać konfliktu, może dążyć do współpracy,
ü im większa współzależność między podmiotami, tym większa skłonność do współpracy,
ü nie ma podziału na hard i low politics – są natomiast sprawy istotne i mniej istotne,
ü zmniejszenie znaczenia siły militarnej,
ü zbliżanie się społeczeństw do siebie,
ü państwa to części pewnej całości.
· Liberalizm a OM:
ü OM to związki między państwami, organizacje pozarządowe, ruchy spontaniczne, korporacje wielonarodowe – czyli zgromadzenia jednostek realizujących wspólne cele,
ü Funkcjonalizm:
® OM są tworzone dlatego, że istnieje potrzeba ich tworzenia – problemy mogą być rozwiązywane przez współpracę
® współpraca w dziedzinach mniej istotnych budzi zaufanie, i powoduje współpracę w dziedzinach bardziej istotnych – spill-over,
® istnieje potrzeba instytucjonalizacji.
ü Instytucjonalizm:
® rola OM rośnie wówczas gdy słabnie rola hegemona,
® zaletą OM jest przepływ informacji i redukcja kosztów transakcji,
® przełamanie dylematu więźnia – to już nie jest sytuacja o sumie zerowej, a will win situation.
· Rola OM:
ü Przezwyciężenie dylematu więźnia, tj. unilateralizmu,
ü promocja dobrobytu i pomyślności gospodarczej – znoszenie barier w handlu, wzmocnienie zaufania,
ü zachowania partnerów są przewidywalne,
ü rozwój wspólnych wartości i norm postępowania w ramach OM,
ü forum dyskusji,
ü OM pomagają ofiarom wielkiej polityki – prześladowanym, i uchodźcom.
· Wady:
ü podejście idealistyczne i naiwne,
ü próba sztucznego przełamania państwowości.
3. INSTYTUCJONALIM: to podejście strukturalistyczne,
- patrzy na formalną strukturę organizacji – nie analizuje procesów decyzji, tylko kształt OM,
- patrzy także na strukturę biurokratyczną,
· Analiza instytucjonalna:
ü rozpoczyna się od statutu OM, traktat = statut = UM powołująca OM,
ü UM determinuje charakter OM,
ü statut to spojrzenie na formę – jakie organy maja jakie kompetencje i w jaki sposób je realizuje,
ü Instytucje – to zespół norm określających sposób współpracy między państwami, zazwyczaj w sposób sformalizowany (wyjątek: GATT’47).
· Analiza biurokracji:
ü hierarchia biurokratyczna,
ü znaczenie ma to, czy osoba jest urzędnikiem ponadnarodowym czy międzyrządowym.
· Modyfikacje:
ü Neofunkcjonalizm: dotyczy szerszego spojrzenia – patrzy też na rozwój OM,
ü Neoinstytucjonalizm: skupia się na relacjach między państwami a OM.
· Rodzaje instytucjonalizmu:
ü Liberalny: dlaczego możliwa jest współpraca nawet w dziedzinach, w których interesy państw SA przeciwstawne?
® OM mogą wpłynąć na sposób postrzegania korzyści – tam gdzie organy OM stworzą wrażenie korzyści, tam będzie odbywać się współpraca,
® stworzenie OM zwiększa liczbę transakcji i intensywność współpracy,
® OM obniżają koszty transakcji,
® OM mogą sprzyjać połączeniu różnych sfer współpracy,
® OM umożliwiają kontrole nad przestrzeganiem reguł.
® KRYTYKA à Mearshimer wskazuje, że twórcy tej koncepcji nie doceniają czynnika rywalizacji – państwa dążą do max. swoich zysków i max. strat przeciwnika.
ü Zbiorowe bezpieczeństwo: siła jest elementem kluczowym, ważna jest jej alokacji,
® OM służą zarządzaniu siłą, przede wszystkim militarną- tylko one to mogą czynić w sposób skuteczny – np. Koncert Europejski po 1815 r., LN, ONZ
® OM mogą odnieść sukces w dziedzinie peace- keeping na poziomie zapobiegania konfliktów lokalnych.
® KRYTYKA: państwa współpracują jednak także w dziedzinach poza użyciem siły.
ü Teoria krytyczna: dąży do uzyskania ściślejszej współpracy między państwami i wieczystego pokoju,
® głównym czynnikiem kształtowania się społeczeństwa są idee,
® idee są w stanie zmienić świat,
® trzeba przejść od systemu międzynarodowego do społeczeństwa światowego,
® OM służą zmianie myślenia o SM,
® OM dążą do budowania ładu światowego,
® OM powinny być elementem ładu konstytucyjnego dla całego społeczeństwa światowego,
® KYTYKA: ładu światowego nie ma, dlaczego jedne idee mają być podstawą dla społeczeństwa światowego, a inne nie?
· Spór Mearshimera z Koeahen’em i Martin:
ü W czasopiśmie „Bezpieczeństwo narodowe” analizował instytucje pod kątem bezpieczeństwa – doszedł do wniosku, że OM są podstawowym czynnikiem stabilności i służą zabezpieczeniu przed wojną i jej zapobieganiu. Co więcej instytucjonalizm dostrzega wpływ OM na zachowanie państw członkowskich.
ü Odpowiedzią był artykuł R. Koeahane’a i Lisy Marin w „The promis of instytution theory”- tak naprawdę to podejście instytucjonalne może być także realistyczne – może posłużyć do realizacji własnych celów. Państwa mają skłonność do współpracy tylko wtedy kiedy z tego korzystają – podstawową zasadą współpracy jest reguła wzajemności na zasadzie Give & Take.
...
henioka