1. Postawa - pojecie, konstrukcja, czynniki uzewnętrzniania
Postawa - uwewnętrzniona przez jednostkę, wyuczona skłonność (akt woli przejawiający się w czynach) do reagowania w społecznie określony sposób, szczególnie przez podejmowanie określonych działań w odpowiedzi na oczekiwania społeczne.
Źródłem postaw jest przyjęty światopogląd, rozumiany jako zbiór subiektywnych doświadczeń intelektualnych oraz emocjonalnych, określających relację osoby do rzeczywistości. Postawa ma bezpośrednie odniesienie do władz intelektualnych (świadomość czynu) oraz woli (dobrowolność).
T.Mądrzycki 1977 Postawa to ukształtowana w procesie zaspokajania potrzeb, w określonych warunkach społecznych, względnie trwała organizacja: wiedzy, przekonań uczuć, motywów, pewne formy zachowania i reakcji ekspresywnych podmiotu związana z określonym przedmiotem lub klasą przedmiotów.
Termin „postawa” wprowadzony został do nauk społecznych przez Wiliama I. Thomasa i Floriana Znanieckiego we wstępie do „Chłopa polskiego w Europie i Ameryce” na oznaczenie procesów indywidualnej świadomości, determinujących zarówno aktualne, jak i potencjalne reakcje człowieka wobec świata społecznego. Autorzy ci proponowali, by pojęcie postawy uczynić centralną kategorią teoretyczną psychologii społecznej. Jak rzadko która, propozycja spotkała się z pozytywnym przyjęciem.
Wraz z rozwojem badań następowało coraz większe różnicowanie się samego pojęcia postawy, która mogła oznaczać: cele działania, motywy, przekonania, specjalny przypadek predyspozycji, determinator kierunku działania, reakcje próbne.
Mimo wielości znaczeń przypisywanych pojęciu postawy można wskazać na pewne elementy powtarzające się w większości rozważań teoretycznych i tworzące wspólny rdzeń znaczeniowy tego pojęcia. Postawa jest, po pierwsze, czymś, co zawsze wiąże się z afektywną oceną (pozytywną bądź negatywną) różnego typu obiektów – mogą nimi być ludzie, grupy społeczne, działania, instytucje, obiekty fizyczne lub zdarzenia. „Postawa obojętna” jest więc w zasadzie określeniem wewnętrznie sprzecznym, gdyż „postawa” zakłada jakiś, choćby najbardziej umiarkowany, emocjonalny stosunek do obiektu. Po drugie: emocjonalny stosunek nosi cechę trwałości i choć nastręcza ona pewne problemy operacyjne ze względu na fakt, iż postawy ulegają zmianie, większość badaczy zgodna jest co do tego, że o postawie można mówić jedynie w sytuacji, gdy mamy do czynienia z ocenami względnie trwałymi. Po trzecie: postawa jest zawsze postawą wobec czegoś, nawet jeżeli owo „coś” nie zostało wyspecyfikowane w nazwie pojęcia, jak np. wtedy, gdy mówimy o postawie prospołecznej, czy autorytarnej. Po czwarte: zakłada się, że postawy są nabywane i modyfikowane w procesie uczenia, przy czym istotną rolę odgrywają tu osobiste doświadczenia jednostki. Ze względu na to, że zakres tych doświadczeń jest silnie uwarunkowany położeniem społecznym jednostki, postawy stanowią najczęściej odzwierciedlenie jej pozycji w społeczeństwie.
Rodzaje postaw:
· akceptacji
· odrzucenia - specyficznym rodzajem odrzucenia jest stereotyp i uprzedzenie.
* * *
POSTAWA
1. Definicja: względnie trwały stosunek człowieka do pewnych obiektów materialnych lub niematerialnych
2. Trzy aspekty postawy wg Nowaka: [chyba konstrukcja postawy – M.B.]
A. Intelektualny [poznawczy] -> całość wiedzy trafnej lub nietrafnej
B. Emocjonalny -> całość uczuć wobec obiektu postawy
C. Behawioralny
I. Realne zachowania wobec obiektu postawy
II. Wzory zachowań wobec obiektu postawy [tę koncepcję preferuje dr Sobkowiak!] powstałe w wyniku socjalizacji
· Świadomość czy świadomość połączona z realnymi zachowaniami świadczy o zaistnieniu postawy???
- Nie każde zachowanie jest zgodne z postawą
POSTAWA -> czynniki sytuacyjne -> ZACHOWANIE
LUB
POSTAWA = ZACHOWANIE
· pełna postawa występuje gdy występują wszystkie jej 3 aspekty
· niepełna postawa jest kompilacją aspektów:
- poznawczego i emocjonalnego
- emocjonalnego i behawioralnego
- emocjonalnego
· nie ma postawy, która nie zawierałaby w sobie aspektu emocjonalnego, gdyż jest on składnikiem konstytuującym postawę
3. Cztery drogi kształtowania postawy:
A. Poznawcza -> element postpoznawczy
B. Emocjonalna -> utrwalanie się wiedzy w sposób negatywny lub pozytywny
C. Behawioralna -> nabywana w toku działania
D. Przejmowanie postaw od innych ludzi
4. Czynniki uzewnętrzniania postaw:
A. System postaw – wcześniej ukształtowane w nas postawy
B. Cechy własne postaw
I. Treść – dotyczy obiektu
II. Zakres – liczba obiektów objętych postawą
III. Kierunek – pozytywne lub negatywne uczucia
IV. Intensywność – poziom natężenia emocji
V. Złożoność
VI. Zwartość – zgodność między składnikami postawy
VII. Trwałość – odporność na zmiany
VIII. Miejsce w systemie – centralne lub peryferyjne
a) Centralne: przesądzają o osobowości i sposobie jej manifestacji
b) Peryferyjne: strategia łagodna, ewolucyjna w przeciwieństwie do tej poprzedniej
IX. Skuteczność i emocjonalność
C. Czynniki osobowościowe – percepcja, behawioralne, emocjonalne jednostki
D. Czynnik sytuacyjny – presja tu i teraz
5. Cele kształtowania postaw:
A. Zmiana postawy, czyli budowa nowej w miejsce poprzedniej
B. Modyfikacja postawy
I. Wzmocnienie wszystkich lub wybranych elementów
II. Osłabienie natężenie składników postawy
2. Reguły współpracy
3. Reguły i rodzaje kompromisów
4. Reguły walki niezbrojnej
METODY PODPORZĄDKOWANIA:
v Reguła kontrolowanego otoczenia
- Podporządkowanie sobie bezpośredniego lub pośredniego, jak największej liczby elementów w otoczeniu
- Zwiększenie możliwości sukcesu
5. Metoda wytwarzania sytuacji deprywacyjnych
metoda wytwarzania sytuacji deprywacyjnych (polega na tym, że podmiot władzy albo grozi zablokowaniem dostępu do dóbr materialnych, które zaspokajają biologiczne potrzeby, albo ten dostęp do dóbr zamyka- uniemożliwienie jednostce realizacji pewnych elementarnych potrzeb, oraz wskazanie jej wyjścia z tej sytuacji);
Wytwarzanie sytuacji deprywacyjnych, czyli uniemożliwiających zaspokojenie potrzeb
- Wykorzystanie sytuacji lub stworzenie nowej, w której blokowany jest dostęp do dóbr zaspokajających potrzeby biologiczne
- Człowiek nie musi się poddać, ale próba zdobycia tych dóbr wymaga zwiększonego wysiłku psychicznego i fizycznego, co prowadzi do wyniszczenia
- System sterujący informuje zatem, co należy zrobić, aby uzyskać dostęp do tych dóbr -> PODPORZĄDKOWAĆ SIĘ
- Podporządkowanie się systemowi sterującemu pozwala na pełną swobodę
- Reakcja: ucieczka od zagrożenia, nadzieja na uzyskanie chociaż części dóbr
- Wg Rudniańskiego [20 lat temu]: metoda ta odeszła do lamusa, no chyba że w radykalnych dyktaturach ma możliwość wystąpienia [NP. głód na Ukrainie w latach 30. XX w., Kambodża, walki plemienne w Afryce, była Jugosławia
6. Metoda potęgowania potrzeb nieelementarnych
metoda potęgowania potrzeb nieelementarnych (tu, podmiot władzy upowszechnia w ludziach przekonanie, że miarą wartości człowieka jest stan posiadania i dóbr materialnych, władzy, prestiżu lub wszystkiego razem. Im wyżej jesteś w hierarchii społecznej, tym bardziej jesteś wartościowy (kształtowanie pożądanego przez ludzi wzorca życia). Władza daje do zrozumienia, że posłuszeństwo władzy, zapewni dostęp do tych dóbr, niesie mit, miraż zwiększenia dostępu. Wzmaga pożądanie. Narzędzie – media. Potęgowanie potrzeb nieelementarnych i wskazywanie metod zaspakajania tych potrzeb);
Potęgowanie potrzeb nieelementarnych
- Zaspokojone są już potrzeby pierwotne
- Ośrodki władzy budują przekonanie, że zaspokajanie potrzeb nieelementarnych wyznacza sens życia [o wartości decyduje stan posiadania], stan uzależnienia od tych potrzeb nieelementarnych
- Nie ma takiego systemu, który zaspokoiłby wszystkie potrzeby, zatem zaspokaja te, wobec których posiada zasoby
- Potęguje te potrzeby, które nie są dla systemu groźne; doskonałym wabikiem jest poziom zabezpieczenia materialnego
- Warunkiem jest podporządkowanie się
7. Metoda kanalizacji ideałów
metoda kanalizacji ideałów (Odwoływanie się do systemów wartości jednostek. Ideały wyznawane, są bardzo ważne dla niektórych osób, określają im sens życia i śmierci. Tłumaczą sens życia społecznego w zbiorowościach etnicznych, religijnych. Ukierunkowują intelektualnie naszą aktywność. Metoda kanalizacji ideałów to odwoływanie się do systemów wartości jednostek. „Żeruje ona na wysokich wartościach”, odwołuje się ideałów, które są elementem najwyższego piętra piramidy potrzeb. Myślimy, że realizujemy wzniosłe cele, tymczasem przyczyniamy się do spełnienia interesów ośrodka władzy. Podmiot władzy politycznej stara się utrwalać w ludziach przekonanie, że cele władzy, sposoby realizacji tych celów, wynikają z idealistycznych przesłanek. Ośrodek władzy przedstawia się jako nosiciel, reprezentant tych naszych ideałów, choć wiele wydarzeń może temu przeczyć (np. krucjaty krzyżowe w imię krzewienia wiary chrześcijańskiej, a faktycznie kończyły się łupieniem, dla niektórych były przygodą). Ostatecznie metoda ta skutkuje poza podporządkowaniem, brakiem czy spadkiem zaufania do liderów, podmiotów władzy (jeżeli kilka razy nas zawiodą).);
Kanalizacja ideałów
- Ideały określające wizje życia ziemskiego, ale nie tylko
- Słowne określenia -> żyj tak, abyś zasługiwał na reprezentanta tych wartości oraz sam zasłużył na podziw
- Należy żyć w zgodzie z wysokimi wartościami, które kreuje podmiot sterujący
- Wartości te mają pozycję nadrzędną, więc należy się im podporządkować
- Najbardziej perfidna z metod, gdyż operuje na najważniejszych potrzebach człowieka – IDEE i RELIGIA
- NP. sekty
8. Metoda splotu interesów
(Sens: ośrodek władzy stara się powiązać jak największą ilością zależności ludzi (jednostek, grup społ.) z tymże ośrodkiem władzy. Są 2 warianty jej realizowania:
· Wariant łagodny – Mechanizmy/bodźce tu stosowane mają charakter pozytywny. Wzrasta poczucie lojalności i bezpieczeństwa.
· Wariant ostry – Stosowany gdy ośrodek władzy nie ma zasobów, aby kształtować pozytywne więzi lub gdy ludzie nie chcą się podporządkować. [] Ośrodek władzy szantażuje za pomocą posiadanych na nasz temat niechlubnych informacji. By wariant ten był skuteczny, ośrodek władzy musi posiąść wiedzę, zatem musi mieć instytucje, które zbierają informacje i kontrolują nasze życie. Już samo istnienie takich instytucji wzbudza strach i obawy, paraliżuje. Dlatego podporządkowujemy się (bo potencjał szantażu wynikający ze zgromadzonych informacji jest olbrzymi). Szantaż może dokonywany za pomocą prawdziwych, jak i nieprawdziwych informacji (mogą być spreparowane, lub tylko groźba, że się coś nieprawdziwego na nasz temat rozgłosi);
Splot interesów
- Wspólne cele + system sterujący posiadający zasoby
- System sterowany ma być powiązany z systemem sterującym jak największą liczbą relacji
- „LIGHT”[1] – akcent pada na pozytywne konsekwencje współpracy; wspólnota poglądów; łączność aksjologiczna
- „HARD” – wymuszenie podległości przez zastosowanie różnych gróźb [potęga szantażu]; typowe dla pracy wywiadów
- Trwałość zależności:
§ Faktyczne korzyści utrwalają związki
§ 2 niebezpieczeństwa:
a) Osłabnięcie systemu może spowodować agresję
b) Właściwości negatywne ludzi mogą zostać poznane przez innych [pod znakiem zapytania stoi ich lojalność]
9. Metoda intensyfikacji lęku
(Umożliwia sterowanie i podporządkowywanie sobie jednostek i zwiększanie ich podatności na 3 pierwsze metody. Katalizator, przyśpieszacz wcześniejszych metod.
Lęk – jest irracjonalny. To reakcja na zagrożenie niezidentyfikowane, nieokreślone. Lęk ma każdy, jest naturalnym elementem naszego życia, dzięki niemu przetrwaliśmy tyle tysięcy lat.
Strach – reakcja na zagrożenie skonkretyzowane.
Wyróżnia się 3 poziomy lęku:
· wysoki {Bardzo nieefektywny z punktu widzenia władzy, bo paraliżuje jednostkę, nie działa ona sprawnie, instytucje nie działają. Sprawdza się jedynie na krótki moment. Gdy wprowadzi się wysoki stopień lęku, społeczeństwo może „nie wytrzymać i dojdzie do buntu, ostrej walki”};
· średni {Najkorzystniejszy dla władzy. Jednostki się podporządkowują i są wydajne w działaniach};
· niski {Nie prowadzi do podporządkowania}.
W ramach tej metody oddziałuje się na emocje, a nie na intelekt. Ośrodek władzy steruje lękiem. Albo rozpowszechnia w społeczeństwie/grupie informacje, że gdzieś w państwie została zastosowana przemoc wobec określonej grupy społeczne, a w konsekwencji są ranni, aresztowania, pozbawienia majątku - może to być fakt lub zmyślona wieść. Brak możliwości sprawdzenia, zweryfikowania tych wiadomości (np. jak w stanie wojennym brak komunikacji, czy też nie podawanie wiadomości w mediach), powoduje, że się lękamy by nas to nie spotkało. Takie informacje mają właśnie za zadanie zniechęcić do działań, do sprzeciwu wobec władzy.
Techniki intensyfikacji lęku:
· technika potencjalizacji przemocy (grożenie użyciem, rozgłaszanie różnych wieści, że władza użyje siły).
· technika intensyfikacji lęku wzajemnego (W przypadku środowiska zintegrowanego. Zgodnie ze starożytnym „dziel i rządź”. Opozycję rozczłonkować, rozwalić od wewnątrz, jej potencjał walki się zmniejszy, zmitręży go na wewnętrzne walki).
...
karol_maverick