EKONOMIKA UE – prof. Jarosław Kundera
WYKŁAD 1 08.10.2003 r.
Definicje integracyjne:
1) ekonomiczne – liberalizacja, znoszenie przeszkód (swobody), połączenie struktur gospodarczych i stworzenie jednolitego organizmu gospodarczego; integracja ma przynieść korzyści krajom, które podjęły się integracji;
2) prawnopolityczne – integracja oznacza ograniczenie suwerenności narodowej i przeniesienie jej na organ ponadnarodowy;
3) socjologiczne – rola człowieka w integracji i jej wpływ na jego świadomość, poczucie tolerancji itp.
Bariery utworzenia Jednolitego Rynku Europejskiego (oraz propozycje ich zniesienia zawarte w programie Białej Księgi):
a) administracyjne – kontrole graniczne (około 2 tysiące punktów celnych); celnicy wymagali całego pliku dokumentów, kontrolowali pojazd itp., co utrudniało handel wewnętrzny w UE; w celu zlikwidowania tej bariery w programie Białej Księgi zaproponowano swobodę ruchu towarów i swobodę ruchu osób;
b) techniczne – kraje członkowskie nakładały różnorodne standardy (normy prawne) określające wymogi, jakie musi spełniać produkt aby został dopuszczony do swobodnej sprzedaży (standardy chronią np. środowisko naturalne); np. Philips produkował 7 typów telewizorów na poszczególne rynki; w Białej Księdze zaproponowano ujednolicenie standardów;
zakupy publiczne utrudniają swobodną konkurencję i swobodę wymiany towarów
c) fiskalne (podatkowe) – wprowadzono system francuski, czyli podatek VAT.
Program Białej Księgi realizowano od 1988 do 1992 roku ale nie wprowadzono wszystkich dyrektyw i jego realizacja trwa do dnia dzisiejszego.
WYKŁAD 2 15.10.2003 r.
Pojęcie integracji w języku ekonomicznym było używane dla oznaczenia procesów mikroekonomicznych, takich jak łączenie się przedsiębiorstw (fuzje małych przedsiębiorstw) a nie do tłumaczenia państw i gospodarek (w tym sensie zaczęto je używać dopiero później). W potocznym ujęciu „integracja” oznacza istnienie, łączenie, scalanie.
Początkowo słowo „integracja” było używane w odniesieniu do procesu dezintegracji gospodarki europejskiej (według Sfeninson’a).
SFENINSON (Szwed) – autor „Dezintegracja gospodarki europejskiej” – pojęcie dezintegracji stosował do określenia stanu gospodarki po wojnie. Największe państwa europejskie - metropolie (np. Francja, Holandia, Wielka Brytania) miały własne systemy kolonialne. Wielka Brytania miała Brytyjską Wspólnotę Narodów – COMMONWELLS, do której należały m.in. Indie, Kanada, Nowa Zelandia i Austria oraz RPA.
COMMONWELLS – to pewien system integracji, gdyż łączył metropolie z terytoriami zależnymi; w jego ramach istniały swobody celne; oparty był na jednej walucie – FUNT SZTERLING; dlatego też Wielka Brytania nie była zainteresowana współpracą z Europą.
Kraje europejskie sprzedawały towary przemysłowe a kupowały towary rolnicze po bardzo niskich cenach.
Niemcy po Traktacie Wersalskim były osłabione i szukały swojej strefy wpływów – w konsekwencji rozpoczęły wojnę celną z Polską.
Dlaczego okres powojenny Sfeninson określa mianem DEZINTEGRACJI?
è po pierwsze dlatego, że największe kraje współpracowały głównie ze swoimi koloniami;
è po drugie – w Europie panowała polityka protekcyjna.
Sfeninson obliczył, że w latach 1919-1939 handel między krajami europejskimi wzrósł tylko o 10% a produkcja przemysłowa podniosła się z kolei aż o 20%.
Wniosek: rynki krajów europejskich wzajemnie się na siebie nakładały.
W styczniu 1944 roku w USA powołano zespół pod przywództwem Charles’a Inglenbergera; zespół ten miał stworzyć plan powojennej odbudowy Europy. Amerykanie planowali pomoc ekonomiczną dla Europy w formie bezzwrotnych darów (dotacji) – Plan Marshalla ale obawiano się, że dary te mogą zostać zmarnotrawione i zespół podjął się pracy nad opracowaniem planu jak najlepszego wykorzystania tych środków. Według Planu Marshalla pomoc ta nie może być udzielana każdemu państwu z osobna lecz wszystkim razem, zalecali tym samym integrację gospodarczą krajów europejskich.
Grupa ta stwierdziła, że zniszczenia wojenne są niczym w porównaniu ze zniszczeniem więzów ekonomicznej współpracy między poszczególnymi krajami europejskimi.
Na bazie tego raportu w 1945 roku powstało EWG.
1. EKONOMICZNE
2. POLITYCZNE
3. SOCJOLOGICZNE
Rajmond ARON – według niego dwie gospodarki można uznać za w wysokim stopniu zintegrowane, kiedy transakcje pomiędzy dwoma jednostkami, każda z innej gospodarki, przypominają dokładnie transakcje między dwoma jednostkami w tej samej gospodarce.
Oznacza to, że integracja to taki stan, kiedy jednostki z krajów europejskich są niczym nieskrępowane w prowadzeniu transakcji biznesowych; spełnione są więc cztery wolności na arenie rynku europejskiego.
A więc integracja ekonomiczna polega na tym, że konsumenci mogą kupować towary na najtańszych rynkach (np. we Włoszech są najtańsze buty), czyli integracja daje:
- wolność zakupu i wolność sprzedaży,
- swobodę wymiany usług (np. można wyjechać w celach zdrowotnych lub pobrania pożyczki),
- pełną swobodę inwestowania (z krajów o wysokich oszczędnościach do krajów o niskich oszczędnościach),
- swobodę przepływu osób, w tym pracowników – czyli swoboda przepływu z kraju o wysokiej stopie bezrobocia do krajów o niższej stopie bezrobocia i wyższych płacach.
Willem RÖPKE – według niego integracja to pewien stan rzeczy, który umożliwia stosunki handlowe pomiędzy różnymi gospodarkami równie swobodnie i równie korzystnie, jak te, które istnieją wewnątrz gospodarki narodowej.
Punktem odniesienia była dla niego cała gospodarka światowa; uważał, że nie należy tworzyć gospodarki regionalnej. Wzorował się na wieku XIX, w którym panowała polityka liberalna a więc względna.
Uważał, że utworzenia EWG może mieć niekorzystny wpływ dla krajów trzecich i że EWG może powstać tylko pod warunkiem, że będzie ono prowadzić politykę liberalną w stosunku do krajów trzecich i że nie zintegruje całej gospodarki światowej.
Bella BALASSA – według niego integracja to proces i stan rzeczy, gdzie:
- rozumiana jako proces integracja gospodarcza obejmuje środki przeznaczone do zniesienia dyskryminacji podmiotów gospodarczych ze względu na ich przynależność do różnych państw;
- rozumiana jako stan oznacza brak występowania między gospodarkami narodowymi różnych przejawów dyskryminacji (przy założeniu, że dyskryminacja hamuje współpracę gospodarczą między krajami).
Willem MOLLE – integracja gospodarcza to stopniowa eliminacja granic ekonomicznych między krajami, składająca się z trzech etapów:
I – liberalizacja obrotu towarowego
II – zniesienie przeszkód w zakresie przepływu czynników produkcji (kapitału, siły roboczej i technologii)
III – koordynacja pomiędzy partnerami polityki ekonomicznej, zarówno jeśli chodzi o poszczególne sektory gospodarcze jak i o politykę walutową (np. system kursów walutowych).
Włodzimierz SIWIŃSKI – autor „Kapitalizm wielonarodowy. Przesłanki i bariery integracji gospodarczej”.
Według niego integracja gospodarcza to układ powiązań gospodarczych pomiędzy krajami umożliwiający ich maksymalny rozwój gospodarczy i społeczny, przy założeniu, że każdy z krajów osiąga dzięki tym powiązaniom wyższy poziom rozwoju.
Integracja to proces zmuszający do optymalizacji struktury międzynarodowych stosunków ekonomicznych; ma on na myśli układ wzajemnej wymiany towarów i usług oraz przepływów czynników produkcji, przy którym optymalnie wykorzystuje się posiadane zasoby czynników. Ma nastąpić nowa lokalizacja czynników produkcji, która ma przynieść wzrost gospodarczy.
KAMECKI – integracja to wytworzenie się w oparciu o wykształconą jednolitą strukturę ekonomiczną pewnego organizmu gospodarczego obejmującego grupę krajów organizmu, który - ze względu na wysoki stopień wewnętrznych powiązań i osiągniętą w wyniku tego wewnętrzną spoistość ekonomiczną – wyodrębnia się w widoczny sposób z całokształtu gospodarki światowej.
Kamecki podzielił typy integracji na integrację krajów:
1) kapitalistycznych,
2) socjalistycznych,
3) rozwijających się.
MAKAC - proces szerokich przeobrażeń i dostosowań w strukturze ekonomicznej integrujących się elementów, np. grupy krajów, zachodzący zarówno wewnątrz każdego z nich, jak i między nimi, scalający te elementy i kształtujący jednolitą, tzn. wewnętrzną komplementarną i spójną a zatem przeobrażoną jakościowo nową strukturę ekonomiczna całego obszaru.
ROBSON – uważał, że pojęcie ekonomicznej integracji dotyczy zasadniczo efektywnego użycia zasobów w aspekcie ich przestrzennej alokacji.
Warunkami koniecznymi do osiągnięcia integracji są:
1) wolność przepływu towarów, usług i czynników produkcji,
2) brak dyskryminacji,
3) środki i instytucje, które gwarantują, że rynki krajów członkowskich wykreują prawidłowe sygnały zwiększające efektywność wykorzystania zasobów na integrującym się obszarze.
Wszystkie porozumienia integracyjne mają charakteryzować się trzema cechami:
1) zniesieniem w pewnych dziedzinach dyskryminacji między partnerami,
2) utrzymaniem dyskryminacji wobec krajów pozostających poza ugrupowaniem,
3) zawarciem porozumienia, które ma charakter ostateczny, tzn. trwale ogranicza użycie przez kraje członkowskie pewnych instrumentów ich polityki ekonomicznej.
Boris BYÉ – (czyt. Bie) – integrować to nie znaczy dodawać; w trakcie integracji poszczególne jednostki ekonomiczne, tj. przedsiębiorstwa, gałęzie produkcji, regiony gospodarcze, dostosowują się wzajemnie do siebie lecz aby w procesie integracji doszło do takich przemian i dostosowań strukturalnych to wzajemny obrót gospodarczy danej grupy krajów musi być duży w stosunku do wielkości produkcji.
Kris (lub Fric) MACHLUP – „Teoria integracji międzynarodowej”; jeśli podział pracy uznamy za istotny składnik definicji integracji gospodarczej to będzie to zgodne z intencjami większości użytkowników tego terminu. Twierdzi on, że idea pełnej integracji implikuje rzeczywiste wykorzystanie wszystkich potencjalnych możliwości efektywnego podziału pracy.
TEAME – (podobnie jak Machlup) -integracja gospodarcza to połączenie różnych rynków narodowych przez zniesienie dyskryminacji i stworzenie między nimi podziału pracy.
Rynki są w pełni (doskonale) zintegrowane w warunkach jednej ceny na ten sam produkt w poszczególnych krajach; jeżeli jest ta sama stopa procentowa na pożyczki to rynek kapitałowy jest w pełni zintegrowany; jeśli usługi dentystyczne są w tej samej cenie to rynek usług jest doskonale zintegrowany, to samo tyczy się rynku pracy jeśli chodzi o płace.
Reasumując: DEFINICJA OGÓLNA: proces integracji międzynarodowej to proces znoszenia dyskryminacji podmiotów gospodarczych należących do różnych państw narodowych, który to:
- przyniesie zwiększony przepływ towarów i czynników produkcji,
- zwiększy podział pracy między poszczególnymi gospodarkami,
- dostosuje ich struktury ekonomiczne tak, że w efekcie powstanie jedna gospodarka.
Termin „integracja gospodarcza” jest stosowany jako pojęcie ekonomii pozytywnej ale zawiera również elementy ekonomii normatywnej i w tym znaczeniu zaleca się proces dezintegracji.
STREETEN – uważa, że integracja nie powinna być definiowana poprzez jej środki lecz za pomocą celów, do których zmierza. Zintegrowane społeczeństwo występuje wtedy, gdy wszyscy członkowie tego społeczeństwa są traktowani jednakowo.
Integracja ekonomiczna oznacza równość ekonomiczną w rozumieniu równych szans, tak jak integracja polityczna oznacza te same prawa polityczne i integracja prawna – równość wobec prawa (obowiązuje przy tym zasada: no discrimination ze względu na obywatelstwo).
INTEGRACJA EKONOMICZNA = RÓWNOŚĆ SZANS
MARSHALL – integracja gospodarcza odpowiada idei solidaryzmu; zespół zintegrowany ma miejsce wtedy, gdy więzy solidarności istniejące pomiędzy tymi elementami są takie, że pełna swoboda handlu nie szkodzi nikomu i jest korzystna dla wszystkich. Tak więc integracja zakłada istnienie pewnej proporcjonalności korzyści - kiedy z rozwoju jedynych korzystają inni i żadna strona tego procesu nie może prześcignąć innej i dominować nad nią. Jest procesem dynamicznym, który dokonuje się poprzez wiele adaptacji wewnętrznych, zmian struktury.
LINBERGER – wprowadził podział integracji na pozytywną i negatywną:
Negatywna integracja – jest używana dla tych aspektów integracji, które obejmują zniesienie dyskryminacji na drodze liberalizacji.
Pozytywna integracja – polega na modyfikacji istniejących instrumentów i instytucji narodowych i tworzeniu instytucji ponadnarodowych w celu efektywniejszego działania rynku i osiągnięcia szerszych celów politycznych.
Linbergen definiuje zatem integrację jako „tworzenie najbardziej pożądanej struktury międzynarodowej gospodarki” usuwającej sztuczne przeszkody do optymalnego działania i świadomie wprowadzającej wszystkie pożądane elementy koordynacji czy unifikacji.
STOHLER i SANNWALD – wyróżniają dwie metody integracji: instytucjonalną i funkcjonalną.
Metoda instytucjonalna – integracja osiągana jest przez środki administracyjne, które obejmują koordynację i unifikację polityki ekonomicznej i w tym sensie postępy integracji mogą dokonywać się przez stałe działania administracyjne. Metoda ta zmierza do utworzenia unii ekonomicznej, w której funkcje koordynacji polityki ekonomicznej zostają przekazane na rzecz organu nadrzędnego wobec rządów krajów członkowskich.
Metoda funkcjonalna – wychodzi z założenia, że kompletna integracja ekonomiczna między partnerami występuje wówczas gdy wolna konkurencja przeważa na wszystkich ich rynkach towarów i czynników produkcji. Dokonuje się ona przez liberalizację środków protekcyjnych hamujących wolną wymianę i utworzenie wolnego rynku, w którym prawa popytu i podaży mogą efektywniej działać bez ograniczeń ze strony administracyjnej interwencji.
WYKŁAD 3 22.10.2003 r.
Znaczenie czynnika politycznego w procesie integracji
Integracja oznacza ograniczenie suwerenności narodowej poszczególnych krajów i przeniesienie jej na rzecz ponadnarodowej organizacji. W związku z tym mierzy się postępy integracyjne w ten sposób, że im bardziej zmniejszy się suwerenność narodową i im bardziej zwiększy się suwerenność organizacji ponadnarodowych, tym bardziej proces integracyjny jest zaawansowany.
Ideałem jest przekształcenie państw narodowych (czyli suwerennych) w państwo federacyjne.
Modelem federalizmu w Europie są USA, które odbierane są jako element docelowy procesu integracji → państwa europejskie zmniejszą swoje znaczenie, przekształcą się w coś w rodzaju Stanów, natomiast rząd europejski przekształci się i przejmie funkcję władzy państwa ponadnarodowego (w chwili obecnej jest to proces bardzo odległy o ile w ogóle możliwy).
Szwajcaria jest także przykładem docelowego etapu integracji europejskiej.
Niemcy kładą nacisk na rolę czynników politycznych.
Najbardziej sceptyczni do integracji politycznej są Anglicy, gdyż chcą oni jedynie integracji opartej na czysto gospodarczej współpracy i nie chcą tworzenia organizacji, które przejmą ich suwerenność.
SCHERTENBERG - integrację można osiągnąć tylko w ścisłej symbiozie czynników ekonomicznych i politycznych. Zdaniem Schertenberg’a nie powinno się w ogóle przeceniać trwałości i spójności integracji bazującej na czysto gospodarczych pobudkach, albowiem rozpada się ona przy zmianie gospodarczych przesłanek, albo ...
annamaria6696