www.student.e-tools.pl
Wykłady z filozofii
Zajęcia: 1000 – 1115 doc. W. Mackiewicz
Będzie egzamin pisemny – 5 pytań i na 3 trzeba odpowiedzieć.
Literatura:
- Platon „Obrona Sokratesa”
- Platon „Państwo” – księga VII, ew.II
- Rene Descartes (Kartezjusz) „Medytacje o pierwszej filozofii” - medytacja I i II
- J. Kant „Uzasadnienie metafizyki moralności” – hasło „imperatyw kategoryczny” wg indeksu rzeczowego.
- W. F. Nietzsche „Tako rzecze Zaratustra” – „Wolność bytu ludzkiego” w antologii pt. „filozofia egzystencjalna” z wyboru L. Połakowskiego i k. Pomiana
Literatura uzupełniająca:
- Tatarkiewicz „Historia filozofii”
- A. Miś „Filozofia współczesna – główne nurty”
- A. Mackiewicz „Filozofia współczesna w zarysie”
- A. Mackiewicz „Człowiek miarą wszechrzeczy”
FILOZOFIA – dziedzina wiedzy, w obrębie której rodzą się nieustanne wątpliwości i pytania – jest myśleniem krytycznym, nie opartym na wierze, przyjmowaniu poglądów itp.
- jest metanauką, czyli nauką wyższego rzędu; nauka naukach, syntetyzuje osiągnięcia w innych dziedzinach, nie zajmuje się przedmiotami konkretnymi.
FILOZOFOWAĆ – nie znaczy podważać wszystko
FILOZOFOWANIE – wątpienie, odrzucanie prób przeniesienia do kultury stanowiska dogmatycznego, skąd wiemy, że to jest to?
Nie ma spraw ostatecznych w kulturze, która się nieustannie przeistacza.
Wniosek filozoficzny – teza, która dociera do granic ludzkiej wiedzy na dany temat i do podstaw.
FILOZOFIA nie jest religijnym nastawieniem do świata; RELGIA jest oparta na dogmatach. FILOZOFIA nie określa granic myślenia – jest wiedzą o całości bytu.
Rzeczywistości doświadczamy w sposób fragmentaryczny.
FILOZOFIA – to nauka oparta na doświadczeniu rozumowym – nie empirycznym.
Właściwości każdego istnienia:
- cechy atrybutywne – cechy istotne, bez których podmiot przestaje być sobą
- cechy akcydentalne – cechy przypadkowe, dalszego rzędu.
Umiejętność uchwycenia pewnych cech atrybutowych jest pewną cechą mądrościową.
Filozofia nie ma ściśle określonego przedmiotu badań, uczy jak uchwycić to, co jest istotne. Nie można bezkrytycznie przyjmować rzeczywistości.
Paradygmat naukowy – model badania naukowego.
Mądrość – wyciąganie odpowiednich wniosków z pewnych przesłanek. Nie musi znać mądry człowiek faktów, ani skończyć wielu fakultetów.
FILOZOFIA – jest najwyższą samowiedzą kultury.
Podział filozofii:
- ontologia – teoria bytu – bada granice świata, jego strony zewnętrzne itd.
- epistemologia – nauka o poznawaniu – o granicy i źródłach ludzkiego poznania
- logika – nauka o warunkach poprawnego myślenia i wnioskowania
- metodologia naukowa – kryteria poprawnej konstrukcji wiedzy
- estetyka – nauka o pięknie (co wolno kreować, jaki to ma związek ze sztuką)
- etyka – nauka o zachowaniu, moralności (manifestacja wartości, które się pielęgnuje)
- nauki przyrodnicze
- nauki humanistyczne – np. antropologia humanistyczna (doc. W. Mackiewicz)
Ewolucja filozofii:
- antyk – wiedza o wszystkim i jeden człowiek doskonale orientujący się we wszystkich dziedzinach – VI w. pne – VI w. ne
- średniowiecze - VI w. ne - XIV w. ne
- nowożytność - XIV w. ne – do dziś – obecnie wyróżnia się dwa nurty: arystotelejski (empiryczny) i tomaszowski (spirytualistyczny). Kultura hellenistyczna – przed Aleksandrem Macedończykiem, dziedziczna kultura starożytnej Grecji.
Pojęcia:
- materializm – wszelka rzeczywistość składa się z materii fizycznej, a wszelkie inne zjawiska wywodzą się z tej materii; materia bez zjawisk psychologicznych może istnieć, ale materia psychologiczna nie może istnieć bez fizycznej
- spirytualizm – idea, duch przeistacza się w materię
- empiryzm – sposób poznawania świata poprzez doświadczenie fizyczne i struktury zmysłowe, umożliwiają nam poznawanie struktury materialistycznej świata
- racjonalizm – niezawodna władza poznawcza skupiona jest w rozumie, empiryzm wg racjonalistów dowodzi jedynie zjawiska pozorne, refleksja teoretyczna wyzbyta wątpliwości jest źródłem wiedzy pewnej.
- idealizm – nie ma materii, wszystko, co wydaje się nam materialne jest karmą wysoko zorganizowanego ducha, wiedza o świecie istnieje w formie doskonałej
Filozofia – docieranie do prawdy, coraz wnikliwsze poszukiwanie istoty rzeczy, ale nie jest dotarciem do istoty rzeczy; jest nieustającym procesem wątpienia, poszukiwaniem sedna sprawy; przedmiotem jej badania jest cała istniejąca rzeczywistość
Wiedzą abstrakcyjną pełniącą funkcję regulacyjną jest intelekt na drodze empirycznej; drugi pogląd głosi, że najpełniejszą wiedzą jest wiedza intelektualna, która daje pełny obraz świata.
Zd. filozoficzne – jest efektem kolejnego wysiłku docierania do istoty, jest ciągiem nieskończonym, nie toleruje dogmatów, tez itd. Filozofia zrodziła się tam, gdzie człowiek zaczął się zastanawiać, jaki jest naprawdę. Filozofia może być prawdziwa, bądź fałszywa. Rodzi się z niepokoju, z pytań, które dręczą ludzką osobowość.
Starożytni Grecy – nie znali granic, kupcy, podróżni, lekarze, żeglarze, wojownicy – poznawali różne kultury i zadawali pytania, jaki model życia jest ważny, ich – czy poznany.
IV w. p.n.e. Platon, pierwsze zapiski o Atlantydzie.
Poprzednicy Sokratesa zajmowali się przyrodą, światem zewnętrznym:
Tales z Miletu (VIII w. pne) – główną substancją, z której wszystko powstaje i do czego powraca – jest woda, bo jej jest najwięcej i z niej się wszystko wywodzi, bo może być płynem, gazem lub ciałem stałym – (naiwna) filozofia przyrody; wg niego pierwszą osnową bytu jest popiół, po spaleniu różnych rzeczy zostaje popiół – wywnioskował on z tego, że życie jest tam, gdzie jest woda.
Heraklit z Efazu (540-480 pne) – ogień umożliwia istnienie, to on warunkuje istnienie – gdzie nie ma ciepła zanika wszelkie istnienie, wszelkie życie (brak stałości). Świat, podobnie jak ogień, jest ciągle ruchomy, pulsujący, zmienny. Ludzie są inni teraz, a inni byli pół godziny temu. Wszystko podlega transformacji.
W filozofii nie ma stwierdzeń raz na zawsze niepodważalnych. Heraklit zapoczątkował proces rozwoju człowieka w ciągu naszych zmian, nieustające zmiany otoczenia a wraz z nim człowieka.
Demokryt z Abdery (430-370 pne) – przeciwstawił się on tezie o powszechnej zmianie - proces rozkładu całości na części zawsze można kontynuować, nie istnieje koniec, proces rozpadu jest skończony; ten nierozkładalny element nazwał atomem (jest twórcą atomistycznej struktury świata). Nie ma dowolności ruchu atomów, zachowują się one w sposób konieczny. Wszystko jest na swoim miejscu w świecie przyrody. Nie ma przypadków dlatego, że wszystko składa się z atomów, które krążą po określonych torach.
Wg niego porządkiem i ładem, które obserwujemy, rządzi zasada sprzeczności i wzajemnego uzupełniania się, np. cos jest piękne, bo znamy brzydotę; jest dzień albo noc.
Teza ogólna – zasada determinizmu – nie ma skutku bez przyczyny. Wszystko, co się dzieje, dzieje się za sprawą określoności – determinizm przyrodniczy. Fizyczny stan, w którym się znajdujemy wynika z sytuacji poprzedniej.
„Temu, kto wskaże mi konkretną przyczynę konkretnego zjawiska oddam połowę państwa perskiego” Demokryt.
„Może się zdarzyć tylko tyle, ile może się znaleźć”
„Skutek jest uwarunkowany wcześniejszym stanem rzeczy”
Reguła determinizmu – bezwarunkowy łańcuch zdarzeń, umożliwia przewidywanie przyszłości lub rozpatrywanie (wytłumaczenie) przeszłości.
Tam, gdzie wkracza niewiedza, wkracza pseudonauka. Prawie wszystko co robimy wynika z naszej niewiedzy.
- determinizm fatalistyczny – żyjące pokolenie jest uzależnione od wcześniejszych stanów rzeczy
- determinizm finalistyczny – mówi, ze najpierw skutek, a potem przyczyna
Człowiek nie jest wolny, jeżeli wolność to robienie czegokolwiek. Człowiek jest wolny, ale tylko w obrębie pewnych konieczności. Wolność polega na skutecznym realizowaniu założonego celu. Nasza świadomość jest wyrazem naszej wolności. Z drugiej strony jednak myśl również można zniewolić.
Według Demokryta ruch atomów i zmiana następuje dzięki temu, że w rzeczywistości istnieją pierwiastki przeciwne, siły przeciwne, które sprawiają, że pierwiastki poruszają się.
Dialektyka – metoda dochodzenia do prawdy:
- metoda poznawcza
- zasada istnienia świata
jeżeli góral sobie z kumplami popije i puści ich samych, to każdy idzie „wężykiem”; natomiast jeśli wezmą się pod boki – to idą prosto – walka przeciwieństw – jedność
Dochodzenie do prawdy:
- metoda wynikania: 3<6, 6<7 →3<7
- metoda negacji – osoba uczciwa bądź nieuczciwa, student – osoba inteligentna ale leniwa
Protagoras – doszedł do wniosku, że nie ma rzeczy stałych; to człowiek decyduje o tym, czy fakty są takie, a nie inne. Człowiek jest miarą wszechrzeczy, czyli nośnikiem wartości jest człowiek, a nie rzeczywistość. Kulturę tworzy człowiek a nie przyroda, dlatego ma on prawo do własnych racji.
Sofiści – nauczyciele mądrości (sofiści zakładali, że człowiek jest miarą wszystkiego co istnieje i co nie istieje, sam w sobie świat jest neutralny, człowiek buduje świat według swojej koncepcji, choć nie ma jednego, ściśle określonego planu świata). Sofisci uczyli, jak wykorzystywać wieloznaczność słów do udowodnienia własnych sądów. Sofiści operowali słowem i uczyli Ateńczyków dyskutować.
Fataliści – ludzie biernie poddający się dziejom świata
Pustka – jak ma istnieć coś, czego nie ma, nie może istnieć nic, istnieć może tylko coś.
Rozbiór krzesła – elementy nie są całością. Całość – to nie tylko elementy fizyczne, ale ich specyficzny układ, jego funkcja.
Wiedza, do której dochodzimy wysiłkiem umysłowym jest bardziej pewna niż zdobyta intuicyjnie.
Strzała o dł. 1 m puszczona z łuku nie jest w ruchu – przylega ona do przestrzeni o dł. 1 m, ruch jest pozorny. Obraz w kinie to nieruchome klatki na filmie – złudzenie, ruch można rozłożyć na statyczne odcinki (elementy).
Umiejętność przekonywania nie polega na tym, że ktoś ma rację, polega natomiast na pokonywaniu przeciwników.
Teokracja – rządy kapłanów, demokracja – rządy ludu.
Erystyka – sztuka skutecznego przekonywania. Poprzez manipulację słowną można udowodnić każdą tezę.
Ekleci – uczniowie pitagorajczyków (Zenon z Eklei) – najważniejsze jest myślenie logiczne, a nie empiryczne poznawanie świata, uważali, że istnieje rzeczywistość doskonała, nieruchoma. Stwierdzili oni niedoskonałość zmysłów, a co za tym idzie – niedoskonałość doświaczenia empirycznego. Ponadto Ekleci skrytykowali sofistów za to, że ich szkoła prowadzi do chaosu.
Zenon z Eklei (490-430 pne) – wskazał kilka paradoksów płynących z koncepcji ruchu. Ruch jest możliwy, kiedy nie ma nic. Zastanawiali się więc, czy istnieje próżnia, ale doszli do wniosku, że jej być nie może, bo zawsze jest coś nawet gdy tego nie widzimy. Bronił on jedności i niezmiennosci bytu.
Sokrates (470 – 399 p.n.e.): wzrastał w środowisku sofistów. Niczego nie napisał. Przeciwstawiał się Protagorasowi. Jak ekleci, doszedł do wniosku, że istnieją pewne struktury doskonałe. Za kazdym pojęciem i słowem kryje się jednoznacza treść. Jeśli do niej dojdziemy, nie będzie między nami nieporozumień. Człowiek jest mądry jeśli rozumie język, którym się posługuje. Jeżeli się prawidłowo rozumie pojęcie, nie powinno się go uzywać opatrznie, ani błędnie postępować.
Uważał, że należy walczyć z wieloznacznością pojęć, jaką ludzie posługują się. Polemizował z sofistami. Stosował techniki utarczek słownych. Chciał ostrzec ludzi przed sofistami. Nie kierował się nakazami, paradygmatami, ale dążył do prawdy, do istoty sprawy (prawda kole w oczy). Uważał, że tylko bezpośredni kontakt z rozmówcą ma zapewnić drogę do wiedzy. Zaczepiał on ludzi autorytetu i zadawał im prowokacyjne pytania. Ponieważ jednak Sokrates potrafił tak poprowadzić dyskusję, by „zapędzic w kozi róg rozmówcę” – zniechęcił ludzi do siebie. Nie widząc związku pytań z prawdą wytoczono jemu proces i skazano go na śmierć. Sokrates nie prosił o litość, by nie zakwestionować swojej życiowej misji.
„To człowiek decyduje co jest dla niego ważne”
Indywidualizm rzeczowy (człowiek ma prawo zabierania głosu i decydowania). Wystąpił przeciwko relatywizmowi kulturowemu.
Sokratesowi postawiono 2 zarzuty:
- niewiary w bogów (powazny, groziło sankcjami administracyjnymi; nasmiewanie się z bogów było równe zdradzie stanu, zarzut ten postawiono mu ponieważ śmiał się z demokracji, że ludzie nie mający pojęcia o sprawach, mają decydować)
- psucie młodzieży
Przed sądem Sokrates powiedział, że jest najlepszym Ateńczykiem. Sokrates nie wycofał swoich poglądów, nie prosił o łaskę, mógł być zesłany na wyspę, ale on nie chciał przeczyć samemu sobie, a nie bał się śmierci, wiedział, ze „człowiek w chwili urodzenia zaczyna umierać”.
Organizm – pewna całość, która ulega zmianie.
Pitagorejczycy opracowali doskonały obraz relacji ilościowych świata. Uznawanie stosunków ilościowych za istotę świata. Symbolika liczb jako wyraz odwiecznego porządku przyrody.
Platon (427 – 341 p.n.e.) – przejął metodę badań swojego nauczyciela Sokratesa, jest głównym źródłem wiedzy o Sokratesie, spisywał dialogi. Miał w Atenach pierwszą regularną Szkołę Filozoficzną im. Akademosa (stąd akademia). Jego uczniowie, zamiast siedzieć w ławkach, chodzili po ogrodzie i rozmawiali. Żywe słowo miało być instrumentem do poszukiwania p...
wlochaty6666