SPOSOBY ROZUMIENIA POJĘCIA „WYCHOWANIE”
A. W języku opinii publicznej, gdy mówimy o wychowaniu, najczęściej odnosimy się do jakiegoś „systemu” lub całości struktur, instytucji, procesów społecznych… W ten sposób mówimy o:
à wychowaniu zróżnicowanym przestrzennie i kulturowo (wych. europejskie, azjatyckie, amerykańskie, chrześcijańskie, buddyjskie, wychowanie miejskie i wiejskie itp.)
à wychowaniu zróżnicowanym historycznie (wych. starożytne, średniowieczne, komunistyczne, ponowoczesne itp.)
à wychowaniu realizowanym przez różne instytucje lub w różnych sytuacjach (wych. rodzinne, szkolne, kościelne, podwórkowe, wych. na ulicy, w grupach rówieśniczych, w grupach nieformalnych, w chwilach zabawy, w czasie wolnym, przez lekturę czasopism, książek, komiksów, na dyskotekach, w kinie, teatrze, w pubach, przez radio, telewizję, Internet, sport itp.)
à wychowaniu zróżnicowanym przez sposoby postępowania, struktury, zasady stosowane (wych. prywatne i publiczne, wych. świeckie i wyznaniowe, scentralizowane i zdecentralizowane)
B. Wychowanie rozumiane jako oddziaływanie wychowawców – „wywierających wpływ”
(definicja prakseologiczna wg S. Kunowskiego)
à ważne jest tu przede wszystkim działanie wychowawców, wpływanie na wychowanków i urabianie ich
à wychowanie jako interwencja wychowawcza, która obecnie nie sprowadza się tylko do intencjonalnej/nieintencjonalnej działalności i obecności „tradycyjnych wychowawców” (wychowawców, nauczycieli, duszpasterzy itp.); obok nich coraz większego znaczenia nabierają grupy, bohater (bohaterzy) komiksu, gry komputerowej, filmu, gwiazdy kina lub piosenki, charyzmatyczni przywódcy ruchów (np. o charakterze sekty), mistrzowie sportu itd.
C. Wychowanie rozumiane jako proces rozwoju osobowego (wzrostu)
(definicja ewolucyjna wg S. Kunowskiego)
à np. I. Doughton; „Wychowanie jest procesem rozwoju, który zachodzi w indywidualnej jednostce jako rezultat jej działalności w środowisku i jej reakcji na to środowisko.”
à definicje te mają zazwyczaj charakter pajdocentryczny- przedstawianie dziecka w centrum rozwoju i przez zwrócenie uwagi na jego swobodny wzrost i dojrzewanie
à obok przyswojenia sobie norm i wartości społecznych, podkreśla się dzisiaj aspekt aktywny i kreatywny jednostki – wychowanek nabiera coraz większego znaczenia jako aktywny twórca swojego wychowania
D. Wychowanie rozumiane jako relacja interpersonalna między wychowawcą i wychowankiem
à coraz częściej są one widziane w swojej złożoności jako wypadkowe struktur kulturowych, społecznych, ekonomicznych, politycznych, religijnych (psychicznych), które w różny sposób je warunkują.
E. Wychowanie pojmowane jako efekt (rezultat)
à „Działanie, które zmierza do wywołania i rozwinięcia w dziecku pewnej liczby stanów fizycznych, umysłowych i moralnych, jakich domagają się od niego i społeczeństwo polityczne jako całość i środowisko specjalne, do którego jest ono szczególnie przeznaczone /…/” (E. Durkheim)
à obecnie dąży się do wieloaspektowego wymiaru wychowania jako pewnej (podstawowej) właściwości człowieka, określanej mianem człowieczeństwa; poza sferą duchową, intelektualną i pamięcią, uwzględnia się wrażliwość, zmysłowość, cielesność, społeczność, polityczność, aktywność manualną i techniczną, na rzecz globalnej (holistycznej) edukacji osoby, wpisaną w konkretną historyczną egzystencję wspólnotową
WYCHOWANIE TO:
G Dynamiczny złożony układ oddziaływań społecznych
G Społecznie uznawany system działania pokoleń starszych na dorastające dla przygotowania według określonego ideału nowego człowieka do przyszłego życia
G Działania zmierzające do trwałej modyfikacji, ukształtowania lub rozwinięcia dyspozycji wolicjonalno-emocjonalnych w osobowości jednostki./H. Muszyński/
G System działań zmierzających do określonych rezultatów wychowawczych
G Proces zdobywania przez jednostkę doświadczeń
G Proces wrastania jednostki w społeczną świadomość gatunku/ J. Dewey/
G „Dorastanie” do zadań lub „rozwijanie podmiotu” za sprawą jego uczestnictwa w świecie
NAUKI PEDAGOGICZNE
Klasyfikacja wg Teresy Hejnickiej-Bezwińskiej
1. Według kryterium metodologicznego (stopnia ogólności)
à Pedagogika ogólna
à Pedagogiki szczegółowe
2. Według celów czynności wychowawczych
à Dydaktyka
à Teoria wychowania
3. Według kryterium wieku
à Pedagogika przedszkolna
à Pedagogika młodszego wieku szkolnego
à Pedagogika szkolna
à Pedagogika dorosłych – andragogika
4. Według kryterium rodzaju działalności
à Pedagogika obronna
à Pedagogika rekreacji
à Pedagogika działalności kulturowej
à Pedagogika sportu
à Pedagogika opiekuńcza
à Pedagogika pracy
à Pedagogika czasu wolnego
à Pedagogika zdrowia
5. Według rodzajów defektów rozwojowych i dewiacji
à Pedagogika resocjalizacyjna
à Pedagogika rewalidacyjna
à Oligofrenopedagogika – (upośledzenie umysłowe)
à Surdopedagogika – (niedorozwój słuchu, głuchota)
à Tyflopedagogika – (wady wzroku, niewidomi)
6. Według podejmowanych problemów badawczych
à Politologia oświaty
à Pedagogika społeczna
à Pedagogika kształcenia zawodowego
à Pedagogika specjalna
à Pedagogika porównawcza
à Pedagogika systemów oświatowych
à Pedeutologia i inne.
2. Według kryterium metodologicznego (stopnia ogólności)
3. Według celów czynności wychowawczych
4. Według kryterium wieku
5. Według kryterium rodzaju działalności
6. Według rodzajów defektów rozwojowych i dewiacji
à ...
Kaacha91