PODMIOT
Funkcja podmiotu
· Ma funkcję reprezentowania wartości przestrzennych, poddawanych w zdaniu uczasowieniu.
· Z. Klemensiewicz- Podmiot jest znakiem przedmiotu, wiec „kogoś” czy „czegoś”, czemu świadomość mówiącego przyznaje z postawy sądzącej przestrzenny byt, dający charakteryzować jakąś cechę trwającą w czasie”.
· W podmiocie znajduje reprezentację przedmiotowy składnik omawianej rzeczywistości.
· To nadrzędnik związku orzekającym, którego upodrzędnieniem jest osobowa forma czasownika (domyślna, dopuszczalna, istniejąca).
Części mowy mogące pełnić rolę podmiot
· Rzeczownik- Chłopiec czyta.
· Zaimek- A ty co robisz najlepszego?
· Przymiotnik- Bufetowy głośno chrapał.
· Liczebnik- Wybiła dwunasta.
· Przysłówek- Wczoraj było fajniejsze niż dziś.
· Bezokolicznik- Czytać jest przyjemnie -> można zamienić rzeczownik- czytanie.
· Rolę podmiotu może pełnić każda części mowy (a nawet forma lub część wyraz czy jakikolwiek znak), jeśli są interpretowane w planie wyrazowym, a nie rzeczowym, czyli jako typ formy gramatycznej, a nie jej znaczenie:
· Spójnik- I jest spójnikiem.
· Przyimek- Nad jest przyimkiem.
· Modulant- Na pewno jest modulantem.
· Pisa- to temat czasu przeszłego.
· Q jest literą łacińską.
· Poszedł był to forma czasu zaprzeszłego.
· √ to znak pierwiastkowania.
· Składnik jedno lub wielowyrazowy.
· Szereg składników- Ojciec i matka poszli do sklepu (zgoda realno-znaczeniowa -> przy podmiocie szeregowym lub towarzyszącym, Ojciec z matką poszedł do sklepu- inaczej liczba pojedyncza tylko w rz. abstrakcyjnych żeńskich).
· Całe wypowiedzenie- Ogary poszły w las to pierwsze zdanie Popiołów Żeromskiego.
· Nierozerwalne skupienie wyrazowe- Dużo znajomych wyjechało.
Forma podmiotu
· Mianownik.
· Dopełniacz:
F Przy czasownikach oznaczających brak, ubywanie, przybywanie- Czasu ubywa, pieniędzy brakuje.
F Przy zaprzeczonym istnieniu- Janka nie ma.
F Przy ograniczeniu podmiotu do domniemanej jego części- Jest tu zapasów na rok.
F Przy stosunkach ilościowych- Pięciu ludzi poszło.
F Dopełniacz stosujemy przy liczebnikach głównych od pięciu w górę oraz liczebnikach zbiorowych. Przy liczebnikach 2-4 rzeczowniki męskoosobowe występują w mianowniku (dwie kobiety rozmawiały, trzy ręczniki się suszyły, cztery wróble ćwierkały) a męskoosobowe tworzą formy oboczne (dwaj kolejarze pojechali lub dwu kolejarzy pojechało, trzech studentów śpiewało lub trzej studenci śpiewali, czterej podróżni rozmawiali lub czterech podróżnych rozmawiało).
· Celownik- Po co tobie leźć do Spolicowa?
· Nadrzędnik- Bo z mężczyznami jest jak z dziećmi.
· W pewnych konstrukcjach zleksykalizowanych w wyrażeniu przyimkowym- Z Adama jest niezły numer.
Typy struktury gramatycznej podmiotu
Podmiot może stanowić:
· Pojedynczy wyraz, np. Matka podała mu garnek.
· Szereg wyrazów czy wyrażeń- podmiot szeregowy, np. Konie, ludzie, armaty, orły dniem i nocą płyną.
· Nierozerwalne skupienie rzeczownika z określnikiem, np. Mnóstwo polnych koników pryskało mi spod nóg.
· Anaforyczny zaimek to:
F Może nawiązywać do indywidualnego desygnatu lub do sytuacji, o której była mowa w wypowiedzeniu poprzednim, np. O wojnie nie będę ci opowiadał. To naprawdę nie jest ciekawe.
F Może mieć charakter zbiorczy, gdy odsyła do szeregu szczegółów przedstawionych w wypowiedzeniu poprzednim lub tym samym, np. Wielki wojownik, wielki święty, nałożnica królewska, ale o znaczeniu historycznym, to rodzinę wprowadza. (podmiotem zaimek to z całym poprzedzającym go szeregiem).
· Dowolna jednostka językowa interpretowana w planie wyrazowym- w wyrazach nie bierze się pod uwagę ich wartości semantycznej, tzw. desygnatów, lecz ich funkcję jako kategorii formalnej w planie wyrazowym (Dom jest to budynek przeznaczony na mieszkania.- plan rzeczowy. Wyraz dom jest rzeczownikiem.- plan wyrazowy).
Stopień wyrażania subiektu
Subiekt- osoba, rzecz lub pojęcie reprezentowane w wypowiedzeniu przez podmiot, desygnat wyrazu stanowiącego podmiot.
Stopnie wyrażania subiektu:
· Oznaczony dowolną jednostką językową.
· Konotowany przez końcówkę osobową czasownika w 1 i 2 os. l. poj. i mn., np. Skąd wziąłeś resztę?
· Domyślny z poprzedniego wypowiedzenia, orzeczenie w 3 os. l. poj. i mn.
· Subiektu brak- zjawiska przyrody, zjawiska fizjologiczne, orzeczenie zakończone na –no, -to, czasowniki odnoszące się do ogólnych prawd, przy rzeczownikach będących ośrodkiem predykacji, np. Za oknem zaczęło się błyskać. Przewidziało ci się. Pachniało miodem. Herbatę słodzi się. Żal mi umierać.
sol4321