POMIAR CIŚNIENIA KRWI
-Ciśnienie tętnicze to ciśnienie wywierane przez krew na ścianki tętnic, przy czym rozumie się pod tą nazwą ciśnienia w największych tętnicach, np. w tętnicy ramiennej.
-Jest ono znacznie wyższe, niż ciśnienie krwi wywierane na ścianki żył (które nie ma istotnego klinicznie znaczenia).
-Ciśnienie krwi ulega ustawicznym zmianom zarówno długookresowym (co związane jest z wiekiem, stanem zdrowia itp.), średniookresowym (zależnie od pory doby, aktywności, stanu psychicznego, spożytych używek itp.) jak i krótkookresowym (w obrębie cyklu pracy serca).
-W momencie skurczu serca, kiedy porcja krwi wypychana jest z serca do aorty, w tętnicach panuje najwyższe ciśnienie wynoszące zazwyczaj u zdrowego dorosłego człowieka od ok. 90 do 135 mmHg (zazwyczaj 110-130); w chwili rozkurczu - jest najniższe, np. od ok. 50 do 90 mmHg (zazwyczaj 65-80).
-Dzięki takim właściwościom układu sercowo - naczyniowego wyróżniamy:
-ciśnienie skurczowe i rozkurczowe.
-W niektórych publikacjach można spotkać się z określeniem górne i dolne ciśnienie krwi. Jest to nic innego jak ciśnienie skurczowe (górne) i rozkurczowe (dolne).
-W praktyce medycznej, do oceny stanu zdrowia badanej osoby istotna jest wartość zarówno ciśnienia skurczowego, jak i rozkurczowego.
-RR (lub BP - blood pressure ) = 120/80 mmHg - takie oznaczenie stosuje sie do zapisania wartości ciśnienia krwi u pacjenta z ciśnieniem 120/80.
-Skrót RR oznacza Riva - Rocci (dla uczczenia włoskiego lekarza, który jako pierwszy skonstruował aparat do mierzenia ciśnienia).
Metody pomiaru ciśnienia tętniczego krwi:
− metodę bezpośrednią; jest to inwazyjna metoda, polegająca na umieszczeniu igły lub cewnika w świetle tętnicy i połączeniu ich z kalibrowanym przetwornikiem ciśnienia
− metodę pośrednią; nieinwazyjna, bezkrwawa metoda, polegająca na wywieraniu przez mankiet zmiennego ciśnienia na zewnętrzną ściankę tętnicy tak długo, a dojdzie do zrównania się ciśnienia w mankiecie z ciśnieniem wewnątrz tętnicy.
Pośrednia metoda
• Pośrednia metoda pomiaru ciśnienia tętniczego krwi występuje w dwóch odmianach w zależności od tego, czy pomiar wykonywany jest na podstawie całkowitego zamknięcia tętnicy, czy w czasie ciągłego przepływu krwi przez tętnice.
• Kryterium całkowitego zamknięcia tętnicy polega na napompowaniu mankietu powyżej ciśnienia skurczowego; następnie obniżając stopniowo ciśnienie powietrza w mankiecie staramy się różnymi metodami ustalić moment ponownego przepływu krwi poniżej uciskającego mankietu.
• Możemy tutaj wymienić następujące metody: osłuchowa, palpacyjna, napływowa, pletyzmograficzna, sfigmograficzna, ultradźwiękowa.
• Wszystkimi tymi metodami można oznaczyć ciśnienie skurczowe, natomiast ciśnienie rozkurczowe metoda osłuchową, ultradźwiękową i pletyzmograficzną.
Charakterystyka metody osłuchowej
• Metoda osłuchowa jest standardową, powszechnie stosowaną metodą pośrednią mierzenia ciśnienia krwi.
• Aparat pomiarowy, który nazywa się sfigmomanometrem składa się z manometru, mankietu oraz urządzenia pompującego i upuszczającego powietrze.
W czasie pomiaru RR (BP) wysłuchuje się tzw. tony Korotkowa, można wyróżnić 5 faz:
• I faza - pojawianie się słabych tonów o charakterze stuków, których głośność stopniowo wzrasta w miarę upuszczania powietrza z mankietu,
• II faza - tony przybierają charakter szmeru lub świstu,
• III faza - tony stają się ”chropawe” i ich intensywność wzrasta,
• IV faza - oznacza moment, gdy tony nagle ulegają ściszeniu, stają się miękkie, dmuchające, stłumione,
• V faza - oznacza poziom ciśnienia, przy którym słyszy się ostatni ton, po którym następuje całkowite zniknięcie tonów (cisza).
Ciśnienie skurczowe - odpowiada pierwszemu słyszalnemu tonowi Korotkowa, czyli I fazie.
Ciśnienie rozkurczowe - u dzieci przypada na IV fazę (ściszenie) tonów Korotkowa, a u dorosłych na V fazę (znikniecie) tonów Korotkowa.
W razie słabej słyszalności tonów Korotkowa można wzmocnić ich głośność następująco:
a. po założeniu mankietu pacjent unosi ramię nad głowę, następnie opuszcza je i dopiero wtedy pompujemy mankiet i mierzymy ciśnienie krwi w sposób zwykły.
b. po napompowaniu mankietu pacjent zaciska i otwiera dłoń kilka razy, po czym odbywa się pomiar.
Poprawne wykonywanie pomiaru ciśnienia w oparciu o wysłuchiwanie tonów Korotkowa, powinno przebiegać następująco:
1. Uprzedzenie pacjenta, że w czasie pomiaru odczuje ucisk mankietu napompowanego powietrzem
2. Ułożenie ramienia pacjenta w pozycji poziomej (wygodnie podpartego na poziomie serca, czyli środkowej części mostka)
3. Założenie mankietu w taki sposób, żeby jego środek przypadał na tętnice ramieniową, a wiec po wewnętrznej stronie ramienia. Dolny brzeg mankietu winien znajdować się 1-2 cm powyżej dołu łokciowego
4. Przyłożenie lejka fonendoskopu w miejscu maksymalnego tętnienia tętnicy ramieniowej w zgięciu łokciowym
5. Szybkie napompowanie mankietu
6. Powolne upuszczanie powietrza z mankietu z szybkością 2-3 mmHg/s
7. Oznaczenie ciśnienia skurczowego w momencie wysłuchania dwóch pierwszych następujących bezpośrednio po sobie tonów Korotkowa,
8. Oznaczenie ciśnienia rozkurczowego w momencie ściszenia tonów Korotkowa (IV faza) u dzieci i w momencie zniknięcia tonów Korotkowa (V faza) u dorosłych.
9. Szybkie wypuszczenie powietrza z mankietu przy pełnym otwarciu zaworu
10. Zanotowanie ciśnienia skurczowego i rozkurczowego z zaznaczeniem ramienia na którym dokonano pomiaru.
Dodatkowe zalecenia:
• Pomiar ciśnienia krwi winien być wykonany w ciepłym i cichym pomieszczeniu
• Przed pomiarem pacjent winien wypocząć 3-5 min. w pozycji leżącej, albo siedzącej
• Przerwa pomiędzy pomiarami winna wynosić co najmniej 1-2 minuty, w celu uzyskania całkowitego spływu krwi żylnej
• W przypadku braku V fazy tonów Korotkowa ciśnienie rozkurczowe należy określać na podstawie IV fazy tonów Korotkowa
• Ciśnienie krwi wykazuje indywidualne wahania w zależności od pory dnia, posiłku, niepokoju, napięcia, reakcji obronnej, palenia tytoniu, temperatury, pory roku
• Jeżeli ciśnienie jest wyższe na którejś ręce (różnica powyżej 10mmHg) pomiary ciśnienia wykonuje się na ramieniu wykazującym wyższe ciśnienia.
• W pozostałych przypadkach zazwyczaj mierzy się ciśnienie na ręce niedominującej
Źródła błędów:
• Nie wycentrowanie środka mankietu na tętnicę ramieniową jest przyczyną zawyżenia wyników pomiaru
• Luźne założenie mankietu jest przyczyną wyższych wyników pomiaru
• Uniesienie ramienia z mankietem powyżej poziomu serca obniża wynik pomiaru ciśnienia krwi.
• Obniżenie ramienia poniżej poziomu serca podwyższa wynik pomiaru.
Fakt ten tłumaczy się ciśnieniem hydrostatycznym, albo efektem grawitacji.
• Jeżeli pomiar ciśnienia krwi odbywa się w pozycji leżącej pacjenta, wtedy ramię ułożone wzdłuż klatki piersiowej jest ściśle na poziomie serca i ta pozycja nie wymaga korekty w ułożeniu ramienia
• Gdy pacjent siedzi i opiera ramię na blacie stołu, wtedy ramię powinno znajdować się nieco wyżej niż nadgarstek
• Gdy nie można ułożyć ramienia na poziomie serca, wtedy otrzymany wynik ciśnienia krwi należy skorygować:
-na każdy 1 cm uniesienia ramienia powyżej poz. serca należy do uzyskanego wyniku pomiaru dodać 0.8 mmHg
-na każdy 1 cm obniżenia ramienia poniżej poz. serca należy do uzyskanego wyniku pomiaru odjąć 0.8 mmHg;
• Zimny fonendoskop lub zimne ręce mierzącego powodują podwyższenie wyników pomiaru
• Zbyt silne uciskanie tętnicy lejkiem fonendoskopu sprawia, że tony Korotkowa są słyszalne poniżej ciśnienia rozkurczowego (zaniża ciśnienie rozkurczowe)
• Zbyt wysokie pompowanie mankietu np. do 300 mmHg, wywołuje ból, niepokój pacjenta i podwyższa wyniki pomiaru
• Zbyt szybkie upuszczanie powietrza z mankietu zwłaszcza u chorych z wolną czynnością serca jest przyczyną błędu systematycznego polegającego na zaniżaniu ciśnienia skurczowego i zawyżaniu ciśnienia rozkurczowego
• Zbyt wolne spuszczanie powietrza z mankietu może powodować zastój krwi żylnej w kończynie poniżej mankietu i wzrost ciśnienia rozkurczowego
• Dlatego zaleca się aby powietrze z mankietu upuszczać z szybkością 2 mmHg/s;
Ciśnienie może być zawyżone jeżeli:
- do 30 minut wcześniej wypalono papierosa
- godzinę wcześniej wypito kawę lub napój zawierający kofeinę
- do 3 godzin wcześniej wypito alkohol
- przy wypełnionym pęcherzu moczowym
Ciśnienie może być zaniżone,:
-Gdy pacjent do 2 godzin wcześniej zjadł obfity posiłek
• W przypadku gdy czynność serca jest niemiarowa dokładne oznaczenie ciśnienia nie jest możliwe, ponieważ zarówno rzut skurczowy serca jak i ciśnienie krwi zmieniają się z uderzenia na uderzenie serca
• Jeżeli występują liczne skurcze przedwczesne, albo migotanie przedsionków należy pomiar ciśnienia krwi powtarzać i wyliczyć średnią z co najmniej 3 pomiarów
• Ciśnienie skurczowe wylicza się jako średnia z serii I fazy, a ciśnienie rozkurczowe jako średnia z serii zarejestrowanych IV i V fazy tonów Korotkowa
• Wynik pomiaru ciśnienia krwi w takich przypadkach jest przybliżony
• Zastosowanie u osób otyłych zwykłych mankietów, które w stosunku do ich obwodu ramienia są za małe daje fałszywe wyniki pomiarów (tzw. nadciśnienie mankietowe)
• Dlatego u osób otyłych należy mierzyć obwód ramienia i przestrzegać zasad dobierania mankietów i posługiwać się specjalnym mankietem o długości 35 cm i 42 cm
• Nie poleca się u osób otyłych mierzyć ciśnienia krwi na przedramieniu, ponieważ otrzymuje się wyniki ciśnienia rozkurczowego fałszywie wysokie;
• U chorych w stanie wstrząsu tętnienie tętnicy ramieniowej jest zmniejszone lub nieobecne, a tony Korotkowa słabo słyszalne lub niesłyszalne
• Dlatego oznaczenie ciśnienia krwi chorych we wstrząsie metoda osłuchową często jest niemożliwe lub jego wartości są znacznie zaniżone
• Do oznaczania ciśnienia krwi we wstrząsie, należy używać metody ultradźwiękowej, oscylometrycznej, sfigmooscylograficznej lub bezpośredniej
CIŚNIENIE W TRAKCIE WYSIŁKU
• W trakcie dynamicznego wysiłku ciśnienie skurczowe - rośnie proporcjonalnie do obciążenia, a rozkurczowe nie zmienia się lub może o 20% wzrosnąć lub nieznacznie (o 10%) spaść - taka jest prawidłowa reakcja.
• W trakcie statycznego (izometrycznego) wysiłku – zarówno ciśnienie skurczowe, jak i rozkurczowe rośnie.
W chorobach układu krążenia w trakcie wysiłku nieprawidłowa reakcja to:
• Podwyższone ciśnienie – zarówno skurczowe jak i rozkurczowe
• Obniżone – brak wzrostu lub spadek ciśnienia skurczowego
• W niewydolności serca – spadek ciśnienia
Ciśnienie po wysiłku
• U zdrowych osób po zakończeniu wysiłku ciśnienie tętnicze opada do wartości niższych niż przed podjęciem wysiłku.
• Z kolei tym okresie czasu u pacjentów z miażdżycą, chorobą niedokrwienną serca może dojść do przejściowego niedotlenienia mięśnia sercowego na skutek spadku ciśnienia perfuzji.
• Podwyższone ciśnienie utrzymuje się przez dłuższy czas po zakończeniu wysiłku
TĘTNO
• Tętnem nazywamy faliste odkształcenie tętnicy podczas skurczu serca.
• Skurcz komór serca powoduje powstanie tzw. fali tętna w tętnicach.
• Częstością tętna nazywamy ilość uderzeń serca na minutę.
• U dorosłych ilość uderzeń na minutę wynosi ok. 60-80.
• U dzieci: 90-140/minutę.
POMIAR TĘTNA
• Dokonuje się go na tętnicach powierzchniowych, najczęściej tętnicy promieniowej, choć także na innych tętnicach dostępnych badaniu palpacyjnemu –tętnicy szyjnej zewnętrznej, ramiennej, udowej, podkolanowej, skroniowej i grzbietowej stopy.
• Technika badania sprowadza się do uciśnięcia tętnicy w miejscu, w którym leży bezpośrednio pod skórą czubkami dwóch palców.
• Do badania tętna nie stosuje się kciuka, ponieważ w ten sposób można pomylić tętno badanego z własnym.
W czasie mierzenia pulsu zwraca się uwagę na cechy tętna, którymi są:-częstotliwość (ilość wyczuwanych uderzeń w ciągu minuty), której wartości prawidłowe zależą głównie od wieku.
• W czasie badania na uwadze należy mieć, że nie powinno się badać tętna po wysiłku fizycznym (jeśli interesuje nas tętno spoczynkowe, po dużym wysiłku fizycznym częstotliwość może nawet przekraczać 200 uderzeń/min.) lub w stanie przeżyć emocjonalnych. Tętno może być częste lub rzadkie.
• Przeciętna częstotliwość tętna waha się w zależności od wieku i wynosi około:
• u płodu: 110-150/min
• u niemowląt: 130/min
• u dzieci: 100/min
• u młodzieży: 85/min
• u dorosłych: 70/min
• u ludzi starszych: 90/min
Nazewnictwo
-miarowość – tętno jest miarowe (pulsus regularis) jeśli wszystkie uderzenia wykazują jednakową siłę, a odstępy między nimi są jednakowe, w przeciwnym razie mówimy o tętnie niemiarowym (pulsus irregularis);
-wypełnienie – określa wysokość fali tętna i zależy od wypełnienia tętnicy krwią, co z kolei zależy od rzutu serca. Tętno może być wysokie (duże) (pulsus altus, pulsus magnus), małe (niskie, pulsus parvus), nitkowate, równe (pulsus equalis), nierówne i dziwaczne (pulsus paradoxus);
-napięcie – cecha tętna będąca wyrazem ciśnienia tętniczego. Tętno może być twarde (pulsus durus), miękkie (pulsus mollis) bądź dwubitne (dwubitne - tętno z dwoma wierzchołkami w części skurczowej związane z różnymi zaburzeniami pracy zastawki aortalnej).
-chybkość – zależy od szybkości wypełniania się tętnicy i zapadania jej światła w okresie jednego cyklu serca. Zależy od prędkości przepływu krwi i podatności ściany tętnic. Tętno może być chybkie (pulsus celer) lub leniwe (pulsus tardus).
Patologia
• tętno dwubitne. tętno dykrotyczne, ...
Anusia-fizjo88