Czynniki zakłócające rozwój płodu
Ø zaburzenia rozwoju wewnątrzłonowego to inaczej malformacje rozwojowe
Ø większość wad wrodzonych powstaje w okresie zapłodnienia lub organogenezy
Ø w okresie rozwoju płodowego mogą powstać jedynie drobne wady morfologiczne, defekty fizjologiczne i zaburzenia funkcjonalne
Ø zaburzeniami rozwoju okresu embrionalnego zajmuje się teratologia, czyli nauka o potwornościach (łac. tera – potwór)
Ø zasady działania teratogenów (1977 rok):
1) wpływ teratogenów zależy od składu genetycznego organizmu narażonego na czynnik zaburzający rozwój;
2) wpływ teratogenów zależy od stadium rozwojowego (wieku) organizmu w momencie zetknięcia z tym czynnikiem oraz wielkości natężenia czynnika;
3) wpływ teratogenu może być specyficzny, wybiórczy wobec różnych struktur (np. określony lek działa tylko na kończyny);
4) odmiany teratologiczne mogą powodować śmierć, opóźniać rozwój, deformować struktury, zaburzać funkcje czy zachowania;
5) sposób przedostania się teratogenów do embrionów, płodów jest zróżnicowany (ciało, krew, błony łożyska).
Ø w zależności od okresu rozwoju, w którym zadziałał szkodliwy czynnik, wyróżnia się:
ü gameto i genopatie – zaburzenia komórek rozrodczych, zaburzenia chromosomów i mutacje genów, najczęściej w ogóle nie pozwalają na zapłodnienie;
ü blastopatie – rzadkie zaburzenia podziałów komórki jajowej, najczęściej prowadzą do samoistnego poronienia;
ü embriopatie – powstają między 15 a 75 dniem od poczęcia, powodują liczne wady wrodzone wywołane niedorozwojem różnych struktur zarodka;
ü fetopatie – powstają po ósmym tygodniu ciąży, są skutkiem zakażeń wirusowych, prowadzą do chorób, zaburzają rozwój ośrodkowego układu nerwowego, mogą powodować padaczkę lub dziecięce porażenie mózgowe.
ALKOHOL powoduje: embriopatię alkoholową, zaburzenia rozwoju głowy, opóźnienie umysłowe, przedwczesny poród lub poronienie, niską wagę urodzeniową, opóźnienie wzrostu, uszkodzenia mózgu, wady nerek, serca, problemy ze wzrokiem i słuchem, ADHD, FAS
Ø FAS – płodowy zespół alkoholowy:
§ Dzieci z FAS są znacznie mniejsze od innych maluchów, mają także mniejsze główki;
§ Wolniej przybierają na wadze;
§ Mogą mieć zniekształcenia twarzy: małe, szeroko rozstawione oczka, opadające powieki, zdeformowane uszy, źle rozwiniętą żuchwę i wiele innych wad;
§ Wady wzroku, słuchu, nerek, serca, wątroby;
§ Problemy z mówieniem, np. jąkanie się, bełkot;
§ Wady układu kostno-mięśniowego;
§ Nadwrażliwość na dźwięk, dotyk
§ Nadpobudliwość;
§ Skłonność do niekontrolowanych napadów gniewu;
§ Impulsywność (nie myślą o konsekwencjach swego działania);
§ Problemy z myśleniem przyczynowo-skutkowym i pojęciem abstrakcji;
§ Problemy z pamięcią;
§ Skłonności do popadania w depresję;
§ Niedostosowanie społeczne i dobrowolne izolowanie się;
§ Skłonność do uzależnień
Ø wymienione problemy nie znikają wraz z wiekiem.
PAPIEROSY: powodują zahamowanie rozwoju płodu, wcześniactwo, niedotlenienie płodu, wady ułożenia łożyska lub jego odklejenie się, niską masę urodzeniową dziecka (co z kolei jest przyczyną wielu chorób dziecięcych, a także śmierci przed, w trakcie lub krótko po porodzie), a także zatrucie płodu tlenkiem węgla. Kiedy matka pali, dziecko jest podduszane, a jego serce bije szybciej niż powinno.
NARKOTYKI: powodują zaburzenia oddychania, objawy głodu narkotycznego po urodzeniu, niedorozwój płodu, przedwczesny poród, niedotlenienie, zapalenie błon płodowych, obumarcie płodu,
Ø amfetamina zagraża rozwojowi serca i układu żółciowego płodu, może spowodować odklejenie się łożyska, dzieci matek, które brały amfetaminę rodzą się mniejsze i słabsze i są bardziej narażone na choroby układu krążenia i ważnych narządów, przypuszczalnie narkotyk ten wpływa także na rozszczep podniebienia u dziecka.
Ø kokaina powoduje niedotlenienie, przedwczesny poród, niską masę urodzeniową, wady genetyczne dróg moczowych, serca, twarzy, kończyn i jelit, wzrost ciśnienia krwi u płodu (które może spowodować krwawienia mózgowe), zwiększa również ryzyko odklejenia się łożyska oraz przedwczesnego porodu.
Ø heroina może spowodować poronienie, odklejenie się łożyska, zaburzenia oddychania, wady wrodzone, a nawet obumarcie płodu.
Ø marihuana wpływa negatywnie na rozwój mózgu płodu, powoduje niedorozwój, przedwczesny poród, ma zły wpływ na funkcje łożyska, może spowodować gwałtowny, przedłużony lub zahamowany poród.
KOFEINA nie należy do tej samej grupy środków szkodliwych, co narkotyki, nikotyna i alkohol, nie ma więc kategorycznego zakazu jej spożywania, a jedynie ograniczenia. Kawa powoduje wzrost ciśnienia krwi u płodu, co w efekcie uszkadza narządy wewnętrzne i naczynia krwionośne. U płodu występuje również zmniejszenie stężenia magnezu i wapnia w organizmie, dziecko jest stale pobudzone, mogą u niego wystąpić zaburzenia pracy serca. Kofeina jest obecna nie tylko w kawie, ale także w herbacie, coli, cukierkach kawowych.
WITAMINY I MIKROELEMENTY: to związki organiczne niezbędne do zachowania zdrowia i prawidłowego przebiegu wszystkich procesów metabolicznych. Niedobór lub brak poszczególnych witamin może powodować zaburzenia fizjologiczne (utrata homeostazy), czyli hipowitaminozy (niedobór witamin w organizmie) lub awitaminozy (zupełny brak witamin).
Ø niedobór jodu: słabszy rozwój umysłowy dziecka
Ø cynk: poronienie, wady wrodzone (zrośnięcie palców dłoni i stóp, niedorozwój narządów płciowych, zespół Downa, autyzm)
Ø wapń: wady budowy układu kostnego i zębów
Ø kwas foliowy: poważne wady układu nerwowego płodu, bezmózgowie, rozszczep kręgosłupa, wargi, podniebienia, wady serca
Ø witamina C: przedwczesny poród
Ø witamina D: zaburzenia w rozwoju układu nerwowego
Ø żelazo: przedwczesny poród, niska masa urodzeniowa, niedotlenienie
Ø magnez: zbyt mały i powolny przyrost masy płodu, przedwczesny poród
Ø nadmiar witaminy A: zniekształcenia głowy, centralnego układu nerwowego, uszu, serca, poronienia
Ø magnez: niskie ciśnienie
Ø witamina C: wady płodu
Ø witamina D: zwiększony poziom wapnia we krwi
LEKI:
Ø przeciwzakrzepowe mogą powodować odklejenia się łożyska i krwotoki u płodu
Ø przeciwtarczycowe powodują wole
Ø barbiturany stosowane przy padaczce i bezsenności mogą skutkować objawami uzależnienia po porodzie
Ø kortykosterydy mogą powodować rozszczep podniebienia
Ø stosowanie insuliny skutkuje niskim poziomem cukru we krwi
Ø antybiotyk streptomycyna może powodować głuchotę
Ø tetracykliny powodują przebarwienie zębów
Ø aspiryna stosowana często działa poronnie, zaburza oddychanie noworodka
Ø DES – lek przeciwporonny powoduje zaburzenia rozwoju narządów płciowych
Ø stosowanie streptomycyny skutkuje uszkodzeniami słuchu
Ø thalidomid powoduje niedorozwój kończyn i przekształcenia zębów
CHOROBY:
Ø cukrzyca nasila wzrost częstości występowania wad wrodzonych
Ø niedożywienie skutkuje zahamowaniem rozwoju płodu i przedwczesnym porodem
Ø fenyloketonuria opóźnia rozwój głowy i mózgu, a także rozwój umysłowy
Ø AIDS powoduje brak odporności i deformacje rozwojowe
Ø kiła jest przyczyną ślepoty, głuchoty, poronień, zaburzeń, opóźnień rozwojowych, siodełkowatego nosa
Ø różyczka przebyta w pierwszych tygodniach ciąży jest przyczyną opóźnionego rozwoju psychoruchowego i emocjonalnego, może powodować małogłowie, głuchotę lub niedosłuch, jaskrę, zaćmę, wady serca i szkieletu
Ø toksoplazmoza opóźnia rozwój mózgu i powoduje zaburzenia umysłowe
INNE:
Ø ołów, rtęć mogą być przyczyną anemii, poronienia, zaburzeń rozwoju mózgu i głowy
Ø wykładziny z PCV niekiedy powodują zahamowanie rozwoju
Ø promieniowanie powoduje zmiany genetyczne, nowotwory (np. białaczkę), zaburzenia rozwoju głowy i ciała, poronienia
kwiatuszek91_1991