Religijność w różnorodności odmiennych stanów świadomości
Religijność różni się pod względem:
· motywów
· emocji
· doświadczania jej w zwyczajnych/odmiennych stanach świadomości
Odmienne stany świadomości mogą pojawiać się spontanicznie lub można je wywołać świadomie.
odmienny stan świadomości to procesy poznawcze i emocjonalne, które ze względu na takie funkcje jak:
· bycie przytomnym,
· poczucie własnej tożsamości (świadomość „JA”),
· obraz własnego ciała,
· poczucie czasu
odbiegają od prawidłowego bycia świadomym. Przykładami jest śnienie na jawie, marzenia senne czy doświadczenia z pogranicza śmierci (np. światełko w tunelu)
Z czego składa się podświadomość: model fenomenologiczno – psychiatryczny psychopatologii „Ja” Scharfettera – Świadomość „ja” z pięcioma elementami:
· witalność ja
· Aktywność ja
· spójność ja
· granice ja
· tożsamość ja
Najważniejsze do wyjaśnienia wytworzenia religijnych doświadczeń są:
· Aktywność Ja: zdolność i poczucie tego, że samemu jest się nośnikiem i inicjatorem swoich spostrzeżeń, myśli, emocji, impulsów i czynności.
· Granice Ja: doświadczenie bycia indywidualnością w stosunku do innych rzeczywistości. Bycie sobą. Może się to zmienić pod wpływem narkotyków, alkoholu, medytacji czy chorób psychicznych. W tym ostatnim może to być izolacja zupełna lub pozytywne poczucie zjednoczenia.
Doświadczenia objawienia i opętania.
Doświadczenia objawienia: które w sposób komunikatywny są przeżywane jako oznajmienie czegoś
Doświadczenia opętania – takie, które są odbierane jako dręczące z wyraźnie natrętnym wpływie kogoś obcego.
Doświadczenia objawienia, wizje i czynności przy udziale medium
Doświadczenia objawienia pojawiają się jako coś czego nie potrafi ona uzyskać ani odkryć przez własna refleksję, ale przekazano im to z „zewnątrz”. dzielimy je na:
AD 1.
Z psychologicznego punktu widzenia zmniejszenie aktywności ja w połączeniu z teorią neodysocjacji (nie było w tekście ale chodzi o jakąś psychoanalityczna koncepcję) procesy nieświadome mogą przebiegać racjonalnie i w momentach osłabienia aktywności „ja” mogą prowadzić do inspiracji. Takie osłabienie powoduje na przykład hipnoza. Wtedy centralny system kontroli ogranicza swoją aktywność i badanie rzeczywistości pozwalając podsystemowi w sposób niezależny (w sposób dysocjacyjny, jakby to była odrębna osobowość) przetwarzać informacje (myśleć) i osiągać cele. Wg psychologii długie stany takiego ograniczenia aktywności ja są uznawane za chorobę, natomiast te krótkie są wyjątkowe z perspektywy objawień
AD 2.
Wizje i głosy w perspektywie psychologicznej nazywane są pseudohalucynacjami/halucynacjami i odnoszą się nie tylko jako zjawiska patologiczne.
W psychiatrii i psych. klinicznej halucynacja to przeżycie, które nie został wzbudzone przez zewnętrzny bodziec zmysłowy, ale odpierane są tak intensywnie jak percepcja zmysłowa. Ich źródło odbierane jest spoza własnej aktywności psychicznej. źródło myśli i wyobrażeń jest oddzielone od świadomego ja i przypisane czemuś innemu, obcemu.
halucynacje słuchowe mają określone nasilenie i mogą być związane z:
· pragnieniami stającymi się głośnymi
· pseudohalucynacjami, w których słyszy się niezależne głosy, które odbiera się jako takie, które są związany z przeżyciami jednostki, która ich doświadcza.
· halucynacjami słuchowymi, w których głosy wydają się rzeczywiste i pochodzące z zewnątrz.
halucynacje wzrokowe:
· żywe wyobrażenia
· Śnienie na jawie (w sposób aktywny sterowane jeszcze przez ja)
· pseudohalucynacja (jak wyżej, autor nie wykazuje jakiejkolwiek różnicy!)
· halucynacje wzrokowe – przeżywane jako realna percepcja zmysłowa
Halucynacje mogą być związane z zaburzeniami neurotycznymi i i psychotycznymi. Szukając patologicznego charakteru nie rozpoznaje się treści halucynacji ale objawy z nią związane. Gdy ktoś przyznaje się do wizji i towarzyszy temu zachowanie elastyczne do sytuacji, zgodne z rzeczywistością ta należy traktować je jako niepatologiczne.
To czy halucynacje są związane z zaburzeniem czy nie zależne jest od:
· przepracowania myśli i uczuć (np. żałoba po kimś)
· przyczyny psychiczne
· kontekst światopoglądowy (osoby różnych kultur i wyznań mogą mieć inne treści swoich halucynacji)
Wizje mogą pojawiać się spontanicznie gdzie ważne jest emocjonalne pobudzenie oraz lub być wywołane świadomie. takie wizje są bardziej kompleksowe pod względem treści.
Spontaniczne i emocjonalne
Także depresja i poczucie opuszczenia mogą zostać pokonane za pomocą wizji i głosów w których człowiek wierzący pociesza się obecnością czegoś ponadnaturalnego. Zaliczają się tu też epizody wizji osób przepracowujących rozstanie lub żałobę po kimś. Nieświadome pragnienie kontaktu daje wrażenie że to wyobrażenie jest prawdziwe.
Wywołane przez samego siebie i kompleksowe
odznaczają się tym, że mogą być wywołane bezpośrednio przez osobę ich doświadczającą, a w swojej treści mogą one być bardzo złożone i obszerne. służą zazwyczaj poszukiwaniu duchowemu niż radzeniu sobie z problemami. cechuje je:
· doświadczenia objawienia zostały wyuczone. Chodzi o umiejętnośc wsłuchania się we własny głos wewnętrzny i rozpoczyna się od uciążliwego słuchania siebie a potem werbalizowania uzyskanej w ten sposób treści. Dzieli się na takie transie (po wyjściu z niego nie pamięta co widział) albo pełna świadomość.
· Gdy chwila odpowiada wymaganiom wspólnoty – np. doświadczanie w ściśle określonych porad
· treść – odpowiada horyzontowi wiedzy, nastawieniu światopoglądowemu i kulturowemu medium.
· inspiracje wizjonerskie mogą być prawdziwe lub fałszywe, etyczne lub egoistyczne
Doświadczenia z pogranicza śmierci
Przeżyło je od 10 do 50% ludzi które otarły się o śmierć, ale zostały reanimowane. są one zarówno pozytywne jak i negatywne. Najczęstsze to:
· uczucie nieopisanego pokoju, silnego szczęścia
· doświadczenia bycia poza ciałem
· wkroczenie w ciemność lub tunel
· oglądanie pewnego niezwykle pięknego światła
· wkroczenie w to światło
· retrospektywa swojego życia
doświadczane wyobrażenia są w dużym stopniu zależne od kultury i nastawienia do religii. Są jednak elementy ponadkulturowo podobne, niezależne od okoliczności: choroby, wypadku, samobójstwa, znieczulenia ogólnego.
Hipoteza tych podobieństw związana jest z neurofizjologią:
· silny stres związany z sytuacją bliskiej śmierci
· niedostateczny dopływ tlenu (hipoksja)
· opróżnienie zbiorników neuroprzekaźników
· zmiany w układzie limbicznym, płatach skroniowych i korze wzrokowej
Przeżycia pozytywne doświadczeń z pogranicza śmierci wskazują na dążenie dfo pełnego ufności światła, lecz nie są dowodem życia po śmierci, gdyż występują one nie po śmierci lecz przed nią.
Czynności automatyczne
W wizjach i głosach treść staje się bezpośrednio świadoma przez ich przeżycie, natomiast w czynnościach automatycznych treść ta utrwala się najpierw w mimowolnych, odczuwalnych jako kontrolowanych przez obcą, zewnętrzną siłę, ruchach ręki, odczytywanych dopiero później.
· pismo automatyczne: siada się przy stole i odczekuje jakiś czas aż ręka zacznie sama z siebie cos pisać lub rysować.
· automatyczne wskazywanie liter – koncentracja na łatwo przesuwalnym przedmiocie, którego lekko dotykają koniuszkiem palców aż poczują że zewnętrzna siła będzie przesuwać ich rękę ku określonym literom alfabetu.
interpretacja spirytystyczna – zgodnie z nią duch prowadzi rękę przez oddziaływanie telepatyczne lub inne. Psychologia głębi wyjaśnia to w aspekcie automaty zmów psychicznych czy czynności motoryczno – komunikatywnych, w których na świadomie postawione pytania udziela się odpowiedzi w nieświadomy sposób. niektóre praktyki spirytystyczne mogą mieć charakter projekcji wewnętrznym pragnień i lęków, które wypierają w innych formach. zainteresowania takie głównie sprowadzają się do:
· kontaktu z ukochaną osobą zmarłą
· radzenie sobie z lękiem i niepewnością
· doświadczenie siebie w eksperymentach z nieznanymi siłami
Glosolalia
czyli mówienie językami. wyraża się tylko głoskami, które przez słuchaczy nie może być uporządkowane jakiemuś znanemu językowi. osoby posługujące się glosolalią używają indywidualnego zasobu głosek, wypowiadając się na różne tematy przy pomocy podobnych wymienialnych głosek, tak ze nie można sporządzić listy głosek o tym samym znaczeniu i nie można określić porządku zdania oraz składni.
Psychologiczne rozumienie glosolalii:
można odkryć to spontanicznie lub się wyuczyć, biorąc pod uwagę wzorce i zachetę ze strony grupy charyzmatycznej. może ona zaistnieć nie tylko w transie. osoby mogą rozpoczynać je o określonej porze, dopasowując siłę głosu do warunków i słuchaczy. mimo że odbierają swoje mówienie jako mimowolne. Badania psychologicznie nie stwierdziły dominującej cechy osobowości u osób mówiących językami ani żadnego specyficznego oddziaływania które mogłoby przyczynić się do tego zjawiska.
Doświadczenia opętania
Występują niedobrowolnie i odbierane są negatywnie jako bycie opanowanym przez obcą, złą siłę. różnią się od stanów transowych, które wywołuje się czasami umyślnie. Osoba odczuwa w stanie opętania że jest ograniczona w swojej wolności przez jakąś inną siłę, poddana przymusowi i kierowana przez nią.
DSM IV i ICD 10 przyporządkowują stany opętania kategorii zaburzeń dysocjacyjnych, zwracając uwagę na urojenia osób© chorujących na schizofrenię dysocjacyjne zaburzenia tożsamości i stany transowe. Pfeifer pokazuje że bycie opętanym może występować w różnych formach przekonań – od założenia, że przyczyną mogą być złe duchy i przewartościowywanie mocy tych duchów aż po charakter urojenia. Stad osoby chore psychicznie mogę interpretować swoje zaburzenia w ramach wyobrażeń ich wiary.
Opętanie w ramach zaburzenia psychologicznego:
Schizofrenia
osoby takie mówią czasem o poczuciu bycia skrępowanym i kierowanym przez złe moce. Mogą oni to co diabelskie, przypisywać odczuwanym przez nie impulsom agresywnym. Przypisać im obce źródło.
Depresje
Brak radości wiary i zainteresowania religią uważają za oznakę wpływu demonicznego.
Ataki paniki i zaburzenia obsesyjno – kompulsywne
w obrębie zaburzeń lękowych interpretuje się ataki paniki jako napaści jakiejś złej mocy. Podobnie dzieje się z myślami obsesyjnymi o treściach niemoralnych. Przypisywanie ich opętaniu pomaga tu walczyć z poczuciem winy.
Dysocjacyjne zaburzenia osobowości
dysocjacyjne zaburzenie osobowości cechuje obecność dwu lub większej liczby tożsamości albo stanów osobowości, przejmujących kontrolę nad zachowaniami osoby. Osobowości o niemoralnych impulsach przypisywać je będą wpływom demonicznym.
Histrioniczne zaburzenia osobowości
niestabilność emocjonalna i w relacjach międzyosobowych może być rozumiana w środowisku wierzącym jako wpływy siły duchów (głównie opinie moherów :P ) Także osoby o tendencji do skupiania na sobie uwagi posługują się ideą opętania by stanąć w centrum uwagi.
Zaburzenia przystosowania
Przeciwności odnośnie myśli i działania mogą zostać przypisane diabłu. Stanowi to próbę radzenia sobie i wołania o pomoc.
Obrzędy egzorcyzmów z perspektywy psychologicznej mogą zaszkodzić, szczególnie u osób chorych psychicznie. mogą utwierdzać się oni w swoich przekonaniach, wywołać lęki, urojenia. Wzmocni to przekonanie o ponadnaturalnej przyczynie problemu. W terapii takich osób, jak katolików warto się odnieść do idei religii, że „Bóg pomoże przez to przejść”.
Możliwości wpływu demonicznego nie da się udowodnić, ani go wykluczyć. Nie ma też objawów, które świadczyłyby o jego wystąpieniu.
Stygmatyzacja
Stygmatyzacją nazywa się spontaniczne wystąpienie ran, odnosi się to głównie do religii rzymsko-katolickiej. Z perspektywy psychologicznej można to wytłumaczyć krwawieniem typu psychogennego, samookaleczeniem lub obrzękiem skóry. Wrażliwe osoby mogą spowodować zmianę skórną przez autosugestię (np. przez sugestię).
Mistyczne przeżycia zjednoczenia:
definicje:
James: doświadczenie mistyczne to zjawisko uniwersalne, przekraczające zakres światopoglądu i cechuje się:
· niewyrażalnością
· wglądem istotowym
· nietrwałością ( 1h 2 h itp.)
· biernością podmiotu
Stace – posługując się argumentami fenomenologicznymi wskazywał on na twardy rdzeń takiego doznania i dwa podtypy mistycyzmu:
· ekstrawertywny – przeżywa się jedność w różnorodności spostrzeganych obiektów, które podczas takiego doznania są zauważalne
· introwertywna – pomija się wszystkie rzeczy zewnętrzne, związane z transcendencją i wyłączeniem własnego „ja”
cechami wspólnymi obydwu typów mistycyzmu jest poczucie obiektywności i realności, pozytywny nastrój szczęścia, uczucie pokoju, spełnienie. Wg Stace trudno odróżnić doświadczenia mistyczne ekstrawertywne (opierające się na zmysłowej percepcji) od normalnej wiary np. w stworzenie świata przez Boga. Natomiast doświadczenie jedności należy do wspólnego rdzenia wszystkich przeżyć mistycznych.
Pochłaniające uwagę „jedno” (rdzeń) stace uznał za centralną cechę przeżyć mistycznych wobec którego inne SA cechami peryferyjnymi.
Skala mistycyzmu. (nie będę jej przepisywał, ot takie narzędzie do badania mistycyzmu stworzone przez Hooda). Zawiera ona 8 cech i dla każdej przyporządkował po dwie odpowiedzi – dwie pozytywne i dwie negatywne. Cały kwestionariusz ma zatem 32 itemy.
Minusem tej skali jest nierozróżnianie między mistycznymi przeżyciami zjednoczenia a tymi związanymi z doznaniem nowej perspektywy postrzegania rzeczywistości (takie uczucie pozytywnego zadziwienia).
Wspólny rdzeń przeżyć mistycznych:
Rdzeń takiego przeżycia tworzy jedność lub zjednoczenie, które występuje w odmiennym stanie świadomości. Odwołując się do tego co było wcześniej można powiedzieć że to przeżycie jako inspiracja/intuicja (objawienie) lub zatracenie granic indywidualności (przekraczanie granic między swoim ja a otoczeniem).
Psychologiczne próby wyjaśnienia zatracenia granic:
psychiatria – związana psychotyczną utratą „ja”. Przykładem mogą być epizody schizofreniczne.
Psychoanaliza – regresja do narcyzmu dziecięcego kiedy to „ja” dziecka mieści w sobie wszystko. Podobnie myśli Lewin, który uważa doświadczenia mistyczne za próbę zaprzeczania stracie lub lękowi przez regresją do uczucia „całości i rozkoszy przy piersi matki” (ale to jest głupie).
hipotezy neurofizjologiczne – wyjaśnienie tych przeżyć poprzez zmiany aktywności fal mózgowych czy obszarów mózgu. Wg niektórych badań np. podczas fazy głębokiego zjednoczenia drastycznie słabło ukrwienie górnej części płata skroniowego. w ten sposób zmieniała się aktywność mózgu w polu odpowiadającym za orientację przestrzenną i odróżnienie naszego ciała od świata zewnętrznego – brak poczucia przestrzeni.
charakter inspiracyjny – już nie działam lecz jedynie transcendentne
TU POLECAM SOBIE PRZECZYTAĆ STRONY OD 263 do 269 bo ja tego nie jarzę
Różnorodność przeżyć mistycznych.
uspsychologia07