Uchwała SN - I KZP 4/06
Izba: Izba Karna
Sygnatura: I KZP 4/06
Typ: Uchwała SN
Opis: Orzecznictwo Sądu Najwyższego-Izba Karna i Wojskowa 2006/6/54
Data wydania: 2006-05-23
UCHWAŁA Z DNIA 23 MAJA 2006 R.
I KZP 4/06
1. Informacje dotyczące czynności bankowej, które - z mocy art. 104
ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r.
Nr 72, poz. 665 ze zm.) - bank, osoby w nim zatrudnione oraz osoby, za
których pośrednictwem bank wykonuje czynności bankowe, są obowiązane
zachować w dyskrecji jako informacje stanowiące tajemnicę bankową,
obejmują również informacje co do zabezpieczenia wierzytelności banku
związanej z czynnością bankową, w tym dane personalne osoby składają-
cej takie zabezpieczenie albo mającej je złożyć.
2. Z wyłączeniem sytuacji przewidzianej w art. 104 ust. 3 zd. 2 prawa
bankowego, bank nie może udzielić Policji informacji stanowiących tajem-
nicę bankową na użytek postępowania w sprawach o wykroczenie.
Przewodniczący: sędzia SN W. Kozielewicz.
Sędziowie SN: T. Grzegorczyk, W. Płóciennik (sprawozdawca).
Prokurator Prokuratury Krajowej: B. Mik.
Sąd Najwyższy w sprawie Anny M., po rozpoznaniu przedstawionego
na podstawie art. 441 § 1 k.p.k. przez Sąd Okręgowy w P., postanowie-
niem z dnia 24 stycznia 2006 r., zagadnienia prawnego wymagającego za-
sadniczej wykładni ustawy:
,,Czy dane personalne (imię, nazwisko, miejsce zamieszkania) osoby,
która użytkuje samochód stanowiący - w wyniku zawarcia umowy prze-
właszczenia tegoż pojazdu będącej zabezpieczeniem udzielonego kredytu
osobie, której oddano pojazd w bezpłatne używanie - własność banku są
objęte tajemnicą bankową w rozumieniu art. 104 ust. 1 ustawy z dnia 29
sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (t.j. Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze
zm.) a jeśli tak to, czy podstawę do żądania przez Policję udostępnienia
takich danych, w związku z prowadzeniem postępowania w sprawie o wy-
kroczenie, może stanowić przepis art. 78 ust. 4 ustawy z dnia 20 czerwca
1997 r. - Prawo o ruchu drogowym (t.j. Dz. U. z 2005 r. Nr 108, poz. 908
ze zm.)"
u c h w a l i ł udzielić odpowiedzi jak wyżej.
U Z A S A D N I E N I E
Przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozpoznania zagadnienie
prawne wyłoniło się w następującym układzie procesowym.
W związku z prowadzonym postępowaniem w sprawie o wykroczenie
drogowe zaistniałe w dniu 14 października 2004 r., Komenda Powiatowa
Policji w Ś. skierowała w dniu 3 lutego 2005 r. pismo do Powszechnej Kasy
Oszczędnościowej w N., w którym domagała się podania danych osobo-
wych użytkownika samochodu o numerze rejestracyjnym (...). Odpowiada-
jąc na to pismo Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski S.A. Oddział
Centrum Restrukturyzacji i Windykacji Zamiejscowy Wydział ds. Detalicz-
nych w S. stwierdził w dniu 11 lutego 2005 r., że żądane informacje stano-
wią tajemnicę bankową, a ich udzielenie Policji w trybie art. 105 ust. 2 lit. l
prawa bankowego nie jest możliwe, bowiem prowadzone postępowanie
dotyczy wykroczenia a nie przestępstwa. W kolejnym piśmie z dnia 16 lu-
tego 2005 r., adresowanym do wskazanej placówki bankowej, Komendant
Powiatowy Policji w Ś. wyraził pogląd, że uprawnienie Policji do żądania od
banku udzielenia wskazanych wcześniej informacji wynika z przepisów
ustawy z dnia 6 lutego 1990 r. o Policji oraz przepisów ustawy z dnia 20
czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym, a nadto znajduje wsparcie w
regulacjach zawartych w art. 104 i 105 prawa bankowego. W omawianym
piśmie zawarte zostało także pouczenie, że zaniechanie udzielenia żąda-
nych informacji pociągnie za sobą odpowiedzialność za wykroczenie z art.
65 k.w. Działająca w imieniu banku Naczelnik Wydziału w S. Anna M., w
piśmie z dnia 24 lutego 2005 r. podtrzymała wyrażone wcześniej stanowi-
sko. Dodała przy tym, że w świetle przepisów prawa bankowego tajemnica
bankowa rozciąga się także na dane osobowe kredytobiorcy. Zauważyła
również, że podpisanie umowy przewłaszczenia pojazdu na zabezpiecze-
nie w związku z ustanawianiem zabezpieczeń udzielonego kredytu, na mo-
cy której kredytobiorca otrzymuje przewłaszczony pojazd w bezpłatne użyt-
kowanie, co miało miejsce w rozważanej sprawie, wiąże się z kredytem
udzielanym przez bank. Podniosła także, że art. 105 prawa bankowego jest
przepisem szczególnym w stosunku do art. 78 ust. 4 prawa o ruchu drogo-
wym. Ze względu na to, że Anna M., słuchana w dniu 18 kwietnia 2005 r.
jako osoba podejrzana o popełnienie wykroczenia, ponownie odmówiła
udzielenia Policji żądanych przez nią informacji, Komendant Powiatowy Po-
licji w Ś. skierował do sądu wniosek o ukaranie obwinionej za popełnienie
wykroczenia z art. 65 § 2 k.w. w zw. z art. 78 ust. 4 prawa o ruchu drogo-
wym.
Wyrokiem nakazowym z dnia 8 sierpnia 2005 r., Sąd Rejonowy w P.
uznał Annę M. za winną tego, że: ,,w dniu 18 kwietnia 2005 r. około godziny
11.50 w pomieszczeniach PKO BP S.A. w miejscowości S. jako uprawnio-
ny pracownik PKOBP S.A. w S., który jest właścicielem samochodu marki
Fiat (...) wbrew obowiązkowi nie wskazała, kto jest użytkownikiem tego po-
jazdu", tj. wykroczenia z art. 65 § 2 k.w. w zw. z art. 78 ust. 4 ustawy Prawo
o ruchu drogowym i na podstawie art. 65 § 1 k.w. wymierzył jej 300 zł
grzywny. W dniu 25 sierpnia 2005 r. obwiniona wniosła sprzeciw od po-
wyższego wyroku wskazując w jego uzasadnieniu, że w związku z tym, że
pojazd został przewłaszczony na bank jako zabezpieczenie kredytu kon-
sumpcyjnego, nie było podstaw prawnych do udzielenia Policji informacji
dotyczących danych osobowych użytkownika tego pojazdu, w związku z
prowadzeniem postępowania w sprawie o wykroczenie. W następstwie
wniesionego sprzeciwu sprawa skierowana została na posiedzenie, na któ-
rym Sąd Rejonowy w P. postanowieniem z dnia 7 listopada 2005 r., umo-
rzył postępowanie, powołując się na przepis art. 5 § 1 pkt 2 k.p.s.w. W uza-
sadnieniu swojego orzeczenia sąd podzielił stanowisko obwinionej wskazu-
jąc, że żądane przez Policję informacje były objęte tajemnicą bankową,
bowiem wiązały się z czynnością bankową, zaś przepis art. 105 ust. 1 pkt 2
lit. l prawa bankowego nie zezwala na ujawnianie takich informacji w
związku z postępowaniem w sprawie o wykroczenie. Orzeczenie to zostało
zaskarżone w drodze zażalenia przez Komendanta Powiatowego Policji w
Ś., który - powołując się na pismo Generalnego Inspektora Nadzoru Ban-
kowego z dnia 21 kwietnia 2005 r. - wyraził pogląd, że dane osobowe
użytkownika pojazdu będącego własnością banku, nie są chronione tajem-
nicą bankową, zatem w sprawie nie zaistniała negatywna przesłanka pro-
cesowa. Rozpoznając to zażalenie Sąd Okręgowy w P. postanowieniem z
dnia 24 stycznia 2006 r., sformułował opisane na wstępie zagadnienie
prawne, które przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia. W
uzasadnieniu swojego orzeczenia Sąd Okręgowy wskazał, że w świetle
treści art. 5 ust. 1 pkt prawa bankowego udzielenie przez bank osobie fi-
zycznej kredytu jest czynnością bankową w rozumieniu ustawy, zatem in-
formacje dotyczące osoby, z którą bank zawiera umowę kredytową, objęte
są tajemnicą bankową. Według sądu, poza sporem powinno być również
to, że zawarcie przez udzielający kredytu bank z kredytobiorcą umowy
przewłaszczenia rzeczy ruchomych w celu zabezpieczenia spłaty kredytu,
z oddaniem owej rzeczy kredytobiorcy w bezpłatne używanie, wiąże się
ściśle z czynnością bankową, jaką jest udzielenie kredytu. W konsekwencji
udzielenie Policji informacji o danych osobowych użytkownika takiej rzeczy
stanowiłoby naruszenie tajemnicy bankowej, zwłaszcza, że zgodnie z art.
105 ust. 1 pkt 2 lit. l prawa bankowego, bank ma obowiązek udzielenia in-
formacji stanowiącej tajemnicę bankową na żądanie Policji tylko, jeżeli jest
to konieczne dla skutecznego zapobieżenia przestępstwom, ich wykrycia
albo ustalenia sprawców i uzyskania dowodów. Wątpliwości sądu odnośnie
trafności interpretacji przywołanych przepisów wiążą się ze stanowiskiem
Generalnego Inspektoratu Nadzoru Bankowego zawartym w piśmie z dnia
21 kwietnia 2005 r., skierowanym do Biura Taktyki Zwalczania Przestęp-
czości Komendy Głównej Policji. W piśmie tym wyrażono pogląd, że:
,,Zgodnie z treścią art. 104 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo
bankowe (...), przedmiotowo tajemnica bankowa chroni wszystkie informa-
cje dotyczące czynności bankowej, uzyskane w czasie negocjacji, w trakcie
zawierania i realizacji umowy, na podstawie której bank te czynności wyko-
nuje. Podkreślić jednak należy, że specyficzną cechą tajemnicy bankowej,
odróżniającą ją od innych tego typu instytucji jest to, że o tym, czy dane
informacje objęte są tajemnicą bankową niejednokrotnie przesądzają oko-
liczności, w których następuje przetwarzanie tych informacji. Z całokształtu
przepisów regulujących instytucję tajemnicy bankowej nie można więc
wnioskować, że niezależnie od charakteru zdarzenia lub czynności pozo-
stającej w jakimkolwiek związku z informacją dotyczącą czynności banko-
wej, odwołanie się do tajemnicy bankowej zawsze stanowić będzie gwa-
rancję ochrony tych informacji. Tym samym bank nie może odwoływać się
do przepisów o tajemnicy bankowej bez uwzględnienia charakteru zdarze-
nia związanego z czynnością bankową." Z dalszych wywodów zawartych w
omawianym piśmie wynika, że jego autor uważa, iż w przypadku prze-
właszczenia na bank samochodu tytułem zabezpieczenia udzielonego kre-
dytu, bank może przekazać policji dane dotyczące użytkownika pojazdu,
przy czym informacja nie może dotyczyć czynności bankowej, na podsta-
wie której bank stał się właścicielem pojazdu, a jedynie tego, kto jest jego
użytkownikiem. Według Generalnego Inspektoratu Nadzoru Bankowego,
bank udzielając Policji informacji o danych osobowych użytkownika nie na-
rusza tajemnicy bankowej, bowiem w tych okolicznościach tajemnicą objęta
byłaby także informacja o tym, że bank jest właścicielem pojazdu. Dostrze-
gając niedostatki zaprezentowanej argumentacji Sąd Okręgowy uznał jed-
nak, że nie może być ona pominięta także ze względów celowościowych.
Restrykcyjne pojmowanie tajemnicy bankowej mogłoby bowiem doprowa-
dzić do bezkarności sprawców wykroczeń drogowych ze względu na od-
mowę podania Policji przez bank danych osobowych użytkowników prze-
właszczonych pojazdów. Inna wątpliwość leżąca u podstaw sformułowane-
go przez sąd zagadnienia prawnego wiąże się z relacją między przepisami
prawa bankowego, regulującymi kwestię tajemnicy bankowej a przepisem
art. 78 ust. 4 prawa o ruchu drogowego.
Prokurator Prokuratury Krajowej w swoim pisemnym stanowisku za-
proponował, aby Sąd Najwyższy podjął uchwałę o następującej treści:
,,1. Informacje dotyczące czynności bankowej, które - z mocy art. 104 ust.
1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr
72, poz. 665 ze zm.) - bank, osoby w nim zatrudnione oraz osoby, za któ-
rych pośrednictwem bank wykonuje czynności bankowe, są obowiązane
obejmują również informacje co do zabezpieczenia wierzytelności banku w
ramach tzw. czynności bankowej aktywnej (czynnej), w tym dane personal-
ne osoby składającej takie zabezpieczenie albo mającej je złożyć.
2. Bank nie może udzielić policji informacji stanowiących tajemnicę banko-
wą na użytek postępowania w sprawach o wykroczenie."
Rozstrzygając przedstawione zagadnienie prawne Sąd Najwyższy
zważył, co następuje.
W pierwszej kolejności należy zgodzić się ze stanowiskiem prokura-
tora Prokuratury Krajowej, że przedstawione Sądowi Najwyższemu zagad-
nienie prawne spełnia wymogi określone w art. 441 § 1 k.p.k. Analiza uza-
sadnienia orzeczenia Sądu Okręgowego w P. zdaje się wskazywać, że sąd
ów podziela wnioski jakie nasuwają się przy interpretacji przepisów prawa
o tajemnicy bankowej za pomocą powszechnie akceptowanych metod wy-
kładni, a zwłaszcza wykładni gramatycznej, co pozwalałoby na samodziel-
ne rozstrzygnięcie problemu, bez potrzeby angażowania Sądu Najwyższe-
go. Jednakże fakt, że rozumienie tych przepisów przez profesjonalny i opi-
niotwórczy w rozważanej kwestii organ, jakim jest Generalny Inspektor
Nadzoru Bankowego, w istotny sposób odbiega od ich dosłownego
brzmienia, kontekstu systemowego i celu instytucji tajemnicy bankowej,
może prowadzić do sporów interpretacyjnych oraz rozbieżności w orzecz-
nictwie. Okoliczność ta, przy spełnieniu pozostałych przesłanek, o których
mowa w art. 441 § 1 k.p.k., przesądza o potrzebie udzielenia przez Sąd
Najwyższy odpowiedzi na sformułowane przez Sąd Okręgowy w P. zagad-
nienie prawne.
Treść przedstawionego Sądowi Najwyższemu zagadnienia prawne-
go, uzupełniona rozważaniami zawartymi w uzasadnieniu orzeczenia Sądu
Okręgowego w P., wskazuje, że zasadnicze wątpliwości interpretacyjne
dotyczą w pierwszej kolejności zawartego w art. 104 ust. 1 ustawy z dnia
29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze
zm.) zwrotu ,,wszystkie informacje dotyczące czynności bankowej", określa-
jącego zakres przedmiotowy tajemnicy bankowej. Zgodnie z powołanym
przepisem bank, osoby w nim zatrudnione oraz osoby, za których pośred-
nictwem bank wykonuje czynności bankowe, są obowiązane zachować ta-
jemnicę bankową, która obejmuje wszystkie informacje dotyczące czynno-
ści bankowej, uzyskane w czasie negocjacji, w trakcie zawierania i realiza-
cji umowy, na podstawie której bank tę czynność wykonuje. Posłużenie się
przez ustawodawcę zwrotem ,,wszystkie informacje" oznacza, że przedmio-
towy zakres tajemnicy bankowej oparty został na zasadzie maksymalizacji
(por. T. Dukiet-Nagórska: O ujawnieniu tajemnicy bankowej raz jeszcze, Pr.
Bank. 2004, nr 3, s. 63; A. Jurkowska: Tajemnica bankowa jako środek
ochrony prawa prywatności, Gd. St. Prawn., Tom XIII, 2005, s. 225; M. Bą-
czyk w:, [red.] E. Fojcik - Mastalska: Prawo bankowe. Komentarz, War-
szawa 2005, s. 503). W odmienny, fragmentaryczny sposób przedmiot ta-
jemnicy bankowej uregulowany był w ustawie z dnia 31 stycznia 1989 r. -
Prawo bankowe (Dz. U. z 1992 r. Nr 72, poz. 359). Z przepisów art. 48 ust.
1, 4 i 6 tego aktu prawnego wynikało bowiem, że tajemnica bankowa doty-
czyła jedynie informacji o obrotach i stanach rachunków bankowych oraz o
udostępnionych skrytkach sejfowych i przyjętych na przechowanie przed-
miotach i papierach wartościowych. Pierwotne brzmienie przepisu art. 104
ust. 1 prawa bankowego z 1997 r. przewidywało, że banki i osoby w nich
zatrudnione oraz osoby, za których pośrednictwem bank wykonuje czynno-
ści bankowe, są obowiązane zachować tajemnicę bankową, która obejmu-
je wszystkie wiadomości:
1) dotyczące czynności bankowych i osób będących stroną umowy, uzy-
skane w czasie negocjacji oraz związane z zawarciem umowy z ban-
kiem i jej realizacją, z wyjątkiem wiadomości, bez których ujawnienia
nie jest możliwe należyte wykonanie zawartej przez bank umowy,
2) dotyczące osób, które nie będąc stroną umowy, o której mowa w pkt 1,
dokonały czynności pozostających w związku z zawarciem takiej
umowy, z wyjątkiem przypadków, gdy ustawa przewiduje ujawnienie
takich czynności.
Wskazanie w treści przepisu, że tajemnica bankowa odnosi się m.in. do
wszystkich wiadomości dotyczących osób będących stroną umowy, nie po-
zostawiało wątpliwości, że jej przedmiotem są także dane osobowe strony
umowy (por. wyrok NSA z dnia 3 kwietnia 2004 r., II SA 2935/02, Lex nr
149895). Aktualna treść art. 104 ust. 1 prawa bankowego ukształtowana
została w wyniku zmiany dokonanej przez art. 1 pkt 62 ustawy z dnia 1
kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz zmianie innych
ustaw (Dz. U. Nr 91, poz. 870). Pominięcie w obecnym brzmieniu przepisu
wiadomości odnoszących się do obu wymienionych wyżej grup osób nie
oznacza wszakże ustawowego zawężenia przedmiotu tajemnicy bankowej.
Pominięte fragmenty były bowiem jedynie zbędnym superfluum, gdyż wy-
rażenie ,,wszystkie informacje dotyczące czynności bankowych" odnosi się
także do informacji zarówno o osobach będących stroną umowy z ban-
kiem, jak i o osobach, które umowy z bankiem nie zawierały, jednakże do-
konały czynności związanych z jej zawarciem (por. druk sejmowy nr 2116 z
dnia 15 października 2003 r. oraz J. Molis w: [red.] F. Zoll:, Prawo banko-
we. Komentarz, Kraków 2005, s. 227). Dokonana zmiana treści przepisu
art. 104 ust. 1 Prawa bankowego nie dość, że nie ograniczyła przedmiotu
tajemnicy bankowej, ale w istocie rozszerzyła go przesądzając jedno-
znacznie, że tajemnica ta rozciąga się również na informacje dotyczące
jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, które mogą
być stroną umowy kredytu, o ile posiadają zdolność prawną (por. art. 70
ust. 2 prawa bankowego). Zastosowaną przez ustawodawcę zasadę mak-
symalizacji potwierdza także usunięcie znajdującego się w pierwotnej wer-
sji art. 104 ust. 1 prawa bankowego ograniczenia przedmiotu tajemnicy
bankowej wyrażającego się zwrotem: ,,z wyjątkiem wiadomości, bez któ-
rych ujawnienia nie jest możliwe należyte wykonanie zawartej przez bank
umowy". W aktualnym stanie prawnym wiadomości, o których mowa w
przytoczonym wyrażeniu także stanowią przedmiot tajemnicy bankowej, z
tym, że z mocy prawa (art.104 ust. 2 pkt 1 prawa bankowego) podmioty
wymienione w dyspozycji art. 104 ust. 1 Prawa bankowego nie mają obo-
wiązku jej zachowania.
Poprawne rozumienie przedmiotu tajemnicy bankowej wymaga wyja-
śnienia użytego w art. 104 ust. 1 prawa bankowego zwrotu ,,dotyczące
czynności bankowej". Katalog czynności bankowych, stanowiących jedną z
podstawowych instytucji prawa bankowego, zawarty jest w art. 5 prawa
bankowego. W ustępie 1 tego artykułu wymieniono czynności bankowe
sensu stricto, tj. takie, które ze względu na swój charakter mogą być wyko-
nywane, co do zasady, wyłącznie przez banki (m.in. prowadzenie rachun-
ków bankowych, udzielanie kredytów, emitowanie bankowych papierów
wartościowych). W drugiej kategorii (art. 5 ust. 2 prawa bankowego) znala-
zły się czynności, które uznawane są za czynności bankowe, jeżeli są wy-
konywane przez bank (m.in. udzielanie pożyczek pieniężnych, wykonywa-
nie operacji czekowych czy wekslowych, wydawanie kart płatniczych).
Normatywne rozwinięcie istoty poszczególnych czynności bankowych za-
warte jest w szczegółowych przepisach prawa bankowego czy cywilnego.
Oczywistą konsekwencją systemową uregulowania katalogu czynności
bankowych w art. 5 prawa bankowego jest stwierdzenie, że tajemnicą ban-
kową objęte są wszystkie informacje dotyczące tych czynności bankowych,
uzyskane w czasie negocjacji, w trakcie zawierania i realizacji umowy, na
podstawie której bank tę czynność wykonuje. Jeżeli w konsekwencji czyn-
ności bankowej powstaje wierzytelność bank, zgodnie z art. 93 ust. 1 pra-
wa bankowego, może żądać jej zabezpieczenia przewidzianego w Kodek-
sie cywilnym i prawie wekslowym oraz zwyczajami przyjętymi w obrocie
krajowym i zagranicznym. Nie ulega wątpliwości, że informacja o takim za-
bezpieczeniu zawsze będzie ,,informacją dotyczącą czynności bankowej", i
to informacją dotyczącą tej czynności bezpośrednio. Podstawowe informa-
cje o zabezpieczeniu wierzytelności, a więc także o osobie je składającej, z
reguły są zamieszczone w treści dokumentującej daną czynność bankową
umowy z bankiem. Przykładowo, odnoszący się do umowy kredytu art. 69
ust. 2 pkt 6 prawa bankowego stwierdza wprost, że umowa kredytu powin-
na określać m.in. sposób zabezpieczenia spłaty kredytu. Warto przy tym
zauważyć, że tajemnicą bankową objęte będą także wiadomości dotyczące
osób, które same nie są dłużnikami banku (nie są stroną umowy), jednak
zabezpieczały jego wierzytelność wynikającą z czynności bankowej na
swoim majątku lub w postaci odpowiedzialności osobistej (por. B. Smykla:
Tajemnica bankowa - wybrane zagadnienia, R. Pr. 2000, nr 3, s. 55). Zwa-
żywszy na treść art. 104 ust. 1 prawa bankowego uznać należy za bez-
...
Agamma