Na dzisiejszych zaj�ciach powiemy sobie o utylitary�nie. Za�ozycielami tego kierunku s� dwaj angielscy ekonomi�ci, filozofowie logicy - J. Bentham �yj�cy w latach 1748-1832, oraz J. S. Bill �yj�cy w latach 1806 - 1873. Kierunek ten powsta� na pocz�tku XIX wieku i przyjmuje, �e cz�owiek powinien d��yc do tego, by jego dzia�anie przynosi�o korzy�ci. W�wczas dzia�anie jest s�uszne, je�eli przynosi wi�cej skutk�w korzystnych ni� szkodliwych. Pozostaje jednak pytanie: Co jest korzystne. S� to trzy rzeczy: - Przyjemno�ci, brak cierpienia. M�wi si� w�wczas o utylitary�nie hedonistycznym. - Szcz�cie, zadowolenie z �ycia. M�wi si� w�wczas o utylitary�nie eudaimonistycznym. - Wszystko, co cz�owiek uwa�a za warto�ciowe. M�wi si� w�wczas o utylitary�mie idealnym. Wielko�� przyjemno�ci mo�na ustali� zdaniem Bnthama dzi�ki rachunkowi u�yteczno�ci lub rachunkowi hedonistycznemu. Ustala on ilo�ciowe kryteria miary przyjemno�ci: 1. Intensywno�� 2. D�ugotrwa�o�� 3. Pewno��, niezawodno�� 4. G��boko�� 5. Odroczenie, blisko�� 6. Czysto�� Utylitaryzm mo�na podzieli� na dwie kategorie. A mianowicie na: - Utylitaryzm czyn�w, gdzie ka�dy czyn jest oceniany. - Utylitaryzm regu�, gdzie okreslana jest klasa czyn�w. Teraz przejdziemy do kolejnego tematu, a mianowicie powiemy sobie o rygory�nmie moralnym, czyli o etyce Immanuela Kanta zyj�cego w latach 1724-1804. Etyka Kanta jest typowym systemem deontologicznym nastawionym na wype�nienie powinno�ci. Kant poszukiwa� prawa moralnego odkrywanego przez cz�owieka za pomoc� rozumu. Poszukiwa� on tak�e absolutnie obowi�zuj�cej regu�y moralnej, kt�r� nazwa� imperatywem kategorycznym. Sformu�owane przez Kanta wersje imperatywu zak�adaj� trzy warunki, by dzia�anie mog�oby� moralne: 1. Jest uniwersalne i zgodne z innymi dzia�aniami. 2. Respektuje cz�owieka, jako cel wsyzstkich dzia�a�. 3. Respektuje autonomi� cz�owieka. W poszukiwaniu zasady, kt�ra by�aby wewn�trznie zgodna i uniwersalna, Kant sformu�owa� pierwsz� wersj� imperatywu kategorycznego, kt�ra brzmi: Nie powinienem nigdy inaczej post�powa�, jak tylko tak, �ebym m�g� tak�e chcie�, aby maksyma moja sta�a si� powszechnym prawem. Drugi warunek oznacza, �e racjonalny cz�owiek jest �wiadomy swego cz�owiecze�stwa, a poniewa� jest rozumny, to ma godno�� i zas�uguje na szacunek. Zatem ka�dy cz�owiek powinien by� traktowany przez innych z poszanowaniem jego godno�ci. Cz�owiek nie powinien by� przez innych ludzi wykorzystywany i traktowany instrumentalnie. Druga wersja imperatywu kategorycznego brzmi: Post�puj tak, by� cz�owiecze�stwa tak w twej osobie, jako te� w osobie ka�dego innego, u�ywa� zawsze zarazem jako celu, nigdy tylko jako �rodka. Trzeci warunek oznacza, �e prawo moralne nie pochodzi z zewn�trz, lecz jest cz�ci� natury cz�owieka i stanowi o jego autonomii. Prawo moralne jest wi�c nie tylko rozpoznane przez cz�owieka, ale i przeze� przyj�te jako obowi�zek. Przyj�cie prawa moralnego oznacza, �e cz�owiek staje si� cz�onkiem wsp�lnoty, na r�wni z innymi cz�onkami wsp�lnoty rozumie i akceptuje prawo moralne i post�puje zgodnie z nim. W ten spos�b cz�owiek wybiera racjonalnie samodeterrninacj� swych czyn�w � mo�e podj�� decyzj�, by dzia�a� moralnie lub niemoralnie. Je�eli cz�owiek wybiera post�powanie moralne, to wybiera samodoskonalenie. Post�puje zatem zgodnie z godno�ci� natury ludzkiej. Trzecia wersja imperatywu zatem brzmi: Nie wykonywaj �adnego czynu wed�ug innej maksymy, jak tylko takiej, z kt�r� si� zgadza to, �e ona jest powszechnym prawem. Teraz powiemy sobie o kolejnym kierunku, a mianowicie o egzystencjali�mie. Istniej� cztery g��wne motywy egzystencjalizmu: - Humanizm, gdzie w�a�ciwym tematem filozofii jest istnienie ludzkie. - Infinityzm, gdzie cz�owiek jest bytem sko�czonym i nieustannie d��y do niesko�czono�ci. - Tragizm, gdzie istnienie ludzkie jest wype�nione trosk� i l�kiem przed przysz�o�ci� i zagro�eniem tera�niejszo�ci�. - Pesymizm, gdzie cz�owieka ogarnia nico��. W�wczas m�wi si�, �e nie istniej� pewne i obiektywne warto�ci, na kt�rych cz�owiek m�g�by si� oprze�. Egzystencjalizm zatem dotyka problemu wolno�ci i dokonywania wolnych wybor�w moralnych, za� moralno�� opiera si� tu na wolnym wyborze jednostki. Za g��wnego tw�rc� egzystencjalizmu teistycznego uwa�a si� S. Kierkegaarda zyj�cego w latach 1813 - 1855. Pozostali to: G. Marcel, oraz K. Jaspers �yj�cy w latach 1883 - 1969. Za g��wnych tw�rc�w egzystencjalizmu ateistycznego uwa�a si� z kolei M. Heideggera zyj�cego w latach 1889 - 1976, Jeana Paula Sartre zyj�cego w latach 1905 - 1990, oraz Alberta Camus zyj�cego w latach 1913 - 1960. G��wne problemy egzystencjalizmu, to istnienie, wolno�� i odpowiedzialno��. No i na tym poj�ciu zako�czymy dzia� etyki og�lnej. Teraz i na kolejnych wyk�adach b�dziemy si� zajmowa� etyk� zawodow�. A oto literatura do tego dzia�u, z jak� nale�y si� zaznajomi�: 1. A. Sarapata - Etyka zawodowa (1971) 2. S. Bitner, J. St�pie� - Wprowadzenie do etyki zawodowej (2000) 3. M. Su�ek, J. �winiarski - Etyka, jako filozofia dobrego dzia�ania zawodowego (2001) 4. H.P. Dunn - Etyka dla lekarzy, piel�gniarek i pacjent�w (1997) 5. W. L. Rivers, C. Mathews - tyka �rodk�w przekazu (1995) 6. J. Jacki - S�u�ba cywilna, a etyka (1996) 7. T. Malinowski - Nauczyciel i spo�ecze�stwo (1968) 8. S. Badaj - Spo�eczne problemy zawodu nauczycielskiego (1967) 9. A. Molesztak, A. Tch�rzewski, W. Wo�oszyn - W kr�gu warto�ci moralnych nauczyciela (1996) 10. W. Wo�oszyn - Powinno�ci nauczycieli akademickich, a gotowo�c zawodowa student�w (1996) 11. K. Przec�awski - Etyczne podstawy turystyki (1997) 12. F. Zaniecki - Kodeks etyki pracownika nauki (1974) 13. E. Hajduk - Kultura moralna nauczyciela, etyka zawodowa nauczyciela (1979) 14. PAN - Dobre obyczaje w nauce. Zbi�r zasad i wytycznych (1994) 15. M. St�pie� - Kodeks Hammurabiego (1996) 16. A. K. Czartoryski - Katechizm rycerski (1993) 17. W. Boziewicz - Polski kodeks honorowy (1939) A teraz nieco z takiego wprowadzenia do dzia�u. Powiemy sobie mi�dzy innymi o istocie etyki zawodowej. Na sam pocz�tek definicja zawodu. Zaw�d to zbi�r umiej�tno�ci i zwi�zany z nim zas�b wiedzy, oraz kompetencji powsta�y w wyniku specjalizacji i spo�ecznego podzia�u pracy wykonywany stale, okresowo, b�d� dorywczo. Stanowi on podstawowe �r�d�o utrzymania jednostki i jej rodziny. Zaw�d jest wi�c systemem czynno�ci, kt�ry charakteryzuje: 1. Wewnetrzna sp�jno�� wiedzy, umiej�tno�ci i zasad. 2. Systematyczno�c i trwa�o�� wykonywana przez pracownika. 3. �wiadczy o prestizu i pozycji spo�ecznej pracownika. 4. Stanowi podstaw� ekonomicznego bytu pracownika i rodziny.
i7xn1