Elementy_Diagnostyki_Pedagogicznej_L.Lepalczyk_J.Badura.pdf

ELEMENTY

DIAGNOSTYKI

PEDAGOGICZNEJ

PAŃSTWOWE WYDAWNICTWO NAUKOWE

WARSZAWA 1987

ELEMENTY

DIAGNOSTYKI

PEDAGOGICZNEJ

Pod redakcją I. Lepalczyk i J. Badury

PAŃSTWOWE WYDAWNICTWO NAUKOWE

WARSZAWA 198?

w STĘP

Skrypt „Elementy diagnostyki pedagogicznej" przeznaczony jest przede wszyst

kim dla studentów pedagogiki opiekuńczo-wychowawczej i kulturalno-oświato

wej, uczących się teorii i metodyki diagnozowania, oraz nauczycieli akade

mickich prowadzących ten przedmiot. Wyodrębniony od wielu lat w planach studiów

obu wymienionych specjalności pedagogicznych przedmiot nauczania proponujemy -jak

S. Kawula - nazwać „diagnostyką pedagogiczną"*, czyli dziedziną wiedzy zajmującą

się teorią i praktyką diagnozowania jako procesu integralnie związanego z racjo

nalną działalnością wychowawczą - jej środowiskowymi uwarunkowaniami, przebiegiem

i skutkami.

Odbiorcami skryptu mogą tez być studenci innych-kierunków i specjalności pe

dagogicznych, którzy w pracach seminaryjnych, ćwiczeniach terenowych lub pracach

magisterskich uwzględniają punkt widzenia wychowania, który od wielu dziesięcio

leci proponuje i rozwija pedagogika społeczna. Całość bowiem opracowań składają

cych się na zawartość skryptu powstała z inspiracji i teoretyczno-metodolngicz-

nych założeń pedagogiki społecznej. Dlatego proponowane ujęcie wybranych zagad

nień diagnostyki pedagogicznej „obciążone" jest pedagogiczno-społecznym punktem

widzenia eksponującym znaczenie środowiskowych czynników w rozwoju dzieci, mło

dzieży i osób dorosłych. Rozpoznawanie stanu i znaczenia tych czynników dla celo

wo organizowanej działalności wychowawczej, ujmowanej w tym skrypcie jako praca

socjalno-wychowawcza i kulturalno-wychowawcza, realizowanej przez różnorodne in

stytucje i placówki - jest podstawowym zadaniem w procesie diagnozowania. Pragnie

my, aby niniejszy skrypt był pomocny w wykonywaniu tego zadania.

Znaczącą inspiracją i podstawą wyjściową w opracowaniu wielu prezentowanych

zagadnień stała się ogólna teoria diagnozy, której główny twórca zwrócił uwagę na

możliwości stosowania „dobrej diagnozy" w działalności i w nauce - zarówno w nau

kach teoretycznych jak i praktycznych 2 . Przyswojenie tej teorii, Jak i jej twór

cze adaptowanie,jest bardzo pożyteczne - wzbogaca naukowo-dydaktyczne warsztaty

pedagogów różnych specjalności.

Nauczanie 1 uczenie się diagnostyki powinno uwzględniać odpowiednie - funkcjo

nalne • usytuowanie tego przedmiotu w planach studiów. Obecny układ planów stu

diów pedagogiki opiekuńczo-wychowawczej i kulturalno-oświatowej stwarza sytuację

korzystną pod tym względem. Realizacja programu diagnostyki opiera się na pod

stawach wiedzy z pedagogiki społecznej i pedagogiki dorosłych, metodologii peda-

gogicznych badań empirycznych oraz teoretycznych podstawach pracy opiekuńczo-wy

chowawczej i kulturalno-oświatowej. Końcowa, metodyczno-praktyczna faza zajęć z diag

nostyki współwystępuje z metodyką pracy,w ramach obu wymienionych specjalności pe

dagogicznych, i z praktykami śródrocznymi. Diagnostyka stanowi więc,i powinna sta

nowić, integralną część składową cyklu # specjalistyczno-kierunkowego - w tym meto

dologicznego kształcenia studentów, opartego na ogólnej wiedzy pedagogicznej. Zwal

nia to autorów skryptu z konieczności szczegółowego omawiania zagadnień lub bez

pośredniego wyjaśniania części przydatnych pojęć - występujących jako podstawowe

w przedmiotach współdziałających. M poszczególnych opracowaniach wyjaśnia się na

tomiast, w formie wyodrębnionej lub kontekstowo, pojęcia specyficzne dla diagno

styki pedagogicznej. Ich wykaz zawiera zamieszczony na końcu pracy indeks rzeczowy.

„Elementy diagnostyki pedagogicznej" są pierwszą prńbą zaprezentowania teorii

i metodyki diagnozy pedagogicznej w takim ujęciu i zakresie. Diagnostyka pedago

giczna,określana niekiedy - częściowo tylko trafnie -jako „szczegółowa metodolo

gia badań empirycznych", znajduje się we wstępnej fazie rozwoju. Dlatego autorzy

skryptu skupili uwagę na uściśleniu jej celu i przedmiotu, zasadach konstruowania,

a następnie stosowania koncepcji, procedur i narzędzi diagnostycznych. Fakt, Ze

niniejsza praca jest pierwszą próbą przedstawienia teorii i metodyki diagnozy wy

chowawczej, uzasadnia zastosowanie przenikającego się wzajemnie, dwojakiego toku

wykładu: jest nim przede wszystkim systematyzacja wiedzy zastanej, dopełniana

przez poszczególnych autorów propozycjami z własnych poszukiwań i prób rozwiązy

wania zagadnień.

Skrypt składa się z trzech metodycznie powiązanych części. Pierwsza dotyczy

(jHrir /y, rozwoju i taorstycznych podafw diignueiytd paclagoplcanej.Pfaden .w IHV«-

ijlądowfi opracowanie I. lepalczyk, charakteryzującej dorobek kilku wybitnych pol

skich pedagogów. Teoretyczne podstawy diagnozy środowiska, szczególnie diagnozy

decyzyjnej, ukazuje syntetyczny szkic E. Mazurkiewicza. E. Marynowicz-Hetka ujęła

diagnozowanie jako proces działania zorganizowanego i przedstawiła jego zasady

oraz przydatność w doskonaleniu pracy socjalno-wychowawczej z jednostką, grupą i

społecznością. Przedmiotem opracowania J. Badury są rozważania nad możliwościami

zastosowania diagnozy w rozpoznawaniu potrzeb kulturalnych środowiska w toku dzia

łalności kulturalno-wychowawczej. Opracowania te stanowią niezbędną podstawę do

dwóch pozostałych części skryptu, wprowadzających w metodyczne zagadnienia diagno

styki.

Na treść części drugiej składają się wybrane przykłady zastosowania w prakty

ce diagnostycznej koncepcji i procedur diagnozowania. Autorzy - opierając się na

własnych doświadczeniach w stosowaniu założeń i reguł ogólnej teorii diagnozy na

uZytek pracy socjalno-wychowawczej i kulturalno-wychowawczej - proponują sposoby

rozwiązywania metodycznych problemów diagnostyki, ilustrując wybrane elementy to

ku postępowania diagnostycznego. W większości opracowań drugiej części skryptu

ukazano również poznawcze i praktyczne efekty dokonanych diagnoz.Starano się uka-

zać drogę postępowania, prowadzącą od uściślenia celu, przedmiotu i rodzaju diag

nozy przez sposoby gromadzenia informacji diagnostycznej, systematyzowanie tych

informacji za pomocą odpowiednich narzędzi diagnostycznych, do oceny i konkluzji

diagnostycznej umożliwiającej racjonalne projektowanie działalności wychowawczej,

jednak nie we wszystkich opracowaniach pełny tok postępowania przedstawiony zo

stał w jednakowym stopniu.

Część trzecia skryptu zawiera zestaw wzorów narzędzi diagnostycznych, pomyśl

nie sprawdzonych w badaniach i próbach diagnoz. Wzory te mogą się okazać przydat

ne jako przykłady pomocne w diagnozach dokonywanych przez studentów pedagogiki

lub pedagogów-praktyków w szkołach, przedszkolach, placówkach opieki, domach kul

tury i klubach, ośrodkach opiekuna społecznego, rodzinach i środowiskach lokal

nych. Narzędzia te - przedstawione w formie zestawów odpowiednio wyselekcjonowa

nych wskaźników, ilustrujących istotne diagnostycznie cechy diagnozowanych obiek

tów i przyporządkowanych poszczególnym wskaźnikom skal ocen - mogę być przydatne w po

rządkowaniu zgromadzonych informacji, a następnie dokonywaniu ocen oraz formuło

waniu racjonalnych konkluzji i projektów działań praktycznych. Jesteśmy przekona

ni, ze opracowanie, upowszechnianie oraz stosowanie różnorodnych narzędzi pomia

rów i oceny zjawisk wychowania i warunków jego przebiegu, pozwoli na wzbogacenie

wiedzy pedagogicznej o użyteczne instrumenty poznawczo-praktycznego działania.

Narzędzia diagnostyczne mogę bowiem spełniać kilka funkcji: porządkowania in

formacji o rzeczywistości wychowawczej rozpoznanej uprzednio za pomoce metod i

badań technik empirycznych; oceny tej rzeczywistości ze względu na cele działania

i niezbędne środki; ukierunkowywania badań empirycznych i ich metodyczno-technicz

nej preparacji. W tym ostatnim przypadku narzędzie diagnostyczne może stanowić

podstawę do konstruowania pytań wywiadu, ankiety, testu projekcyjnego lub dyspo

zycji do obserwacji i analizy dokumentów. Jest to równocześnie swoista funkcja na

rzędzia diagnostycznego, odróżniająca je od typowych narzędzi badawczych stosowa

nych w pedagogicznych badaniach empirycznych. W rozumieniu autorów skryptu nie

można utożsamiać narzędzia diagnostycznego z narzędziem badawczym, tak jak nie

można stawiać znaku równości między diagnostyką pedagogiczną a metodologią badań

empirycznych w pedagogice.

Autorami zamieszczonych w skrypcie opracowań są pracownicy i współpracownicy

Katedry Pedagogiki Społecznej Uniwersytetu łódzkiego, osoby z doświadczeniem zdo

bytym w toku własnych badań diagnostycznych, prowadzenia zajęć z diagnostyki i

metodologii badań empirycznych. Współpracownik Katedry, E. Mazurkiewicz,jest auto

rem kilku rozpraw z zakresu diagnostyki i zastosowania prakseologii w naukach pe

dagogicznych, w tym - pedagogice społecznej.

Na zakończenie pragniemy zwrócić uwagę na szczególne dla dydaktyki tego przed

miotu znaczenie książki S. Ziemskiego „Problemy dobrej diagnozy" (1973). Również

rozprawy i. Mazurkiewicza (1974) oraz S. Kawuli i współautorów (1980) mogą stano-

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: