inwentaryzacja_krajoznawcza.pdf

ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE l ORGANIZACYJNE INWENTARYZACJI

KRAJOZNAWCZEJ

2.1. CELE INWENTARYZACJI KRAJOZNAWCZEJ

Podstawowym celem inwentaryzacji krajoznawczej jest uzyskanie pełnych, aktualnych i sprawdzonych

informacji o obecnym zasobie oraz stanie obiektów i walorów krajoznawczych na określonym terenie.

Uzyskanie dzięki inwentaryzacji krajoznawczej wiarygodnych materiałów może stanowić podstawę właściwego

zagospodarowania turystycznego terenu, planowego kierowania ruchem turystycznym, wytyczania kierunków

rozwoju zarówno znanych, jak też nowo tworzonych rejonów i miejscowości turystycznych o walorach

krajoznawczych, a także lepszego wytyczania znakowanych szlaków turystycznych. Wyniki inwentaryzacji

stanowić będą ponadto cenne źródło wiadomości dla autorów publikacji krajoznawczo-turystycznych, dla

działaczy krajoznawczych i turystycznych przy organizowaniu wszelkiego rodzaju imprez, wreszcie jako

materiały szkoleniowe dla instruktorów krajoznawstwa, przewodników, przodowników i organizatorów

turystyki PTTK.

Ważny jest też inny cel działalności inwentaryzatorskiej: oddziaływanie społeczne i wychowawcze,

mobilizujące samych krajoznawców - inwentaryzatorów. Inwentaryzacja krajoznawcza powinna stać się

rzeczywistą szkołą patriotycznego wychowania, przyczynić się do silniejszej więzi z własnym regionem,

rozbudzić dumę narodową przez bezpośredni i żywy kontakt z historią, kulturą i przyrodą. Powinna również

wyzwolić nowe jakościowo działania w zakresie regionalizmu, stając się wyrazem konkretnego działania dla

regionu, dostarczając usystematyzowanej o nim wiedzy.

Realizacja programu inwentaryzacji krajoznawczej w PTTK będzie służyć aktywizacji społecznej szerokich

kręgów krajoznawców. Pozwoli też na rozszerzenie i pogłębienie pracy oddziałowych komisji (klubów)

krajoznawczych PTTK, stawiając przed nimi określone zadania organizacyjne i programowe.

2.2. PROGRAM

Program inwentaryzacji krajoznawczej obejmuje:

• prace przygotowawcze,

• penetrację terenu,

• opracowanie zebranych materiałów,

• udostępnianie i rozpowszechnianie wyników inwentaryzacji np. poprzez wydanie opracowań gminnych

lub powiatowych, wydanie opracowań multimedialnych.

2.3. ZAŁOŻENIA ORGANIZACYJNE

Koordynatorem inwentaryzacji krajoznawczej Polski jest Komisja Krajoznawcza Zarządu Głównego PTTK,

działająca z upoważnienia Prezydium Zarządu Głównego. W celu usprawnienia działań w tym zakresie Komisja

Krajoznawcza ZG PTTK powołała Zespół do Spraw Inwentaryzacji Krajoznawczej Polski, zwany dalej

Zespołem, odpowiedzialny za poczynania organizacyjne i programowe. Do zadań Zespołu należy:

• przygotowanie niniejszych wytycznych w konsultacji z szerokim aktywem krajoznawczym,

• przeprowadzanie szkolenia przedstawicieli oddziałowych zespołów do spraw inwentaryzacji

krajoznawczej,

• koordynacja i konsultacja realizacji inwentaryzacji na terenie poszczególnych regionów,

• przygotowanie redakcyjne wojewódzkich inwentarzy krajoznawczych.

Konsultacje internetowe

Zasadnicze prace inwentaryzacyjne prowadzone będą na szczeblu powiatowym. Do ich prowadzenia przy

zarządach Oddziałów PTTK powołane będą zespoły do spraw inwentaryzacji krajoznawczej. W skład tych

zespołów (3-7 osobowych) powinni wejść członkowie oddziałowych komisji krajoznawczych PTTK,

instruktorzy krajoznawstwa, przodownicy, przewodnicy. Do zadań zespołów należy:

• organizacja i koordynacja realizacji inwentaryzacji krajoznawczej na terenie powiatu,

• powołanie grup inwentaryzacyjnych,

• zebranie niezbędnych materiałów źródłowych,

• opracowanie zestawu podstawowej literatury niezbędnej do prac przygotowawczych,

• sprawdzenie kart inwentaryzacyjnych,

• przygotowanie do druku wyników inwentaryzacji całego powiatu lub poszczególnych gmin,

• dbałość o właściwe przechowywanie inwentarza.

Penetrację terenu (gmin lub miast) prowadzić powinny grupy inwentaryzacyjne (2-5 osobowe), tworzone przede

wszystkim z aktywu krajoznawczego miejscowych jednostek PTTK (kół, oddziałów). Pożądane jest, aby

wszyscy członkowie grup przeszli odpowiednie przeszkolenie; dla kierowników grup jest to obowiązkowe.

3. POJĘCIA PODSTAWOWE

3.1. DEFINICJA INWENTARYZACJI KRAJOZNAWCZEJ

Inwentaryzacja krajoznawcza jest to spisywanie obiektów i walorów krajoznawczych z natury. Inwentaryzację

krajoznawczą charakteryzują trzy cechy:

• przedmiot,

• wnikliwość,

• zakres

3.2. PRZEDMIOT INWENTARYZACJI KRAJOZNAWCZEJ

Przedmiotem inwentaryzacji krajoznawczej są obiekty i walory krajoznawcze.

Obiektami krajoznawczymi są przedmioty nieruchome interesujące ze względów na swoje wartości

historyczne, religijne, naukowe, artystyczne, kulturalne, techniczne i gospodarcze (np. pomniki przyrody,

zabytki sztuki, tablice pamiątkowe, wybrane obiekty współczesne).

Dwa lub więcej obiektów krajoznawczych, tworzących zwartą całość pod względem krajoznawczym,

stanowią zespół krajoznawczy (np. zespół klasztorny: kościół, klasztor i cmentarz ze starodrzewem; zespół

pałacowy: pałac, park przypałacowy, altana, pomnik; ulica o jednolitej zabudowie).

Walorami krajoznawczymi są cechy środowiska me będące obiektami, lecz przedstawiające określoną wartość

krajoznawczą (np. piękno krajobrazu, punkt widokowy, bogactwo flory, obfitość zwierząt - związana z daną

miejscowością oraz tradycyjne imprezy, festiwale, zwyczaje regionalne).

3.3. WNIKLIWOŚĆ INWENTARYZACJI KRAJOZNAWCZEJ

Wnikliwość inwentaryzacji krajoznawczej jest to sposób opisu inwentaryzowanego obiektu (waloru), w celu

uchwycenia i utrwalenia jego cech charakterystycznych, istotnych dla krajoznawstwa.

Kolejność elementów opisu powinna być następująca:

• rodzaj, typ, nazwa,

• położenie (jeżeli adres nie określa go jednoznacznie),

• rozwój (historia),

• charakterystyka (wymiary, opis bryły),

• wnętrze,

• stan zachowania (jeżeli stan jest dobry - nie podawać),

• związane z obiektem (walorem) wydarzenia dziejowe, ludzie, legendy, zwyczaje, imprezy, folklor,

odbicie w sztuce lub literaturze,

• udostępnienie i zagospodarowanie turystyczne (jeżeli wymaga ujęcia).

3.4. ZAKRES INWENTARYZACJI KRAJOZNAWCZEJ

Zakres inwentaryzacji - to umieszczenie jej w przestrzeni i czasie.

Zakresem przestrzennym jest obszar całego kraju w podziale administracyjnym, obowiązującym w Polsce od l

stycznia 1999 r., tj. w podziale na 16 województw i na jednostki stopnia podstawowego: powiaty i gminy.

Zakresem czasowym jest okres między faktami najdawniejszymi a dniem penetracji terenowej. Należy w

przeszłość sięgnąć jak najdalej, aby inwentaryzacja objęła wszystkie fakty, które pozostawiły po sobie

dostrzegalne ślady lub żyją w miejscowej tradycji, a także wszystkie obiekty i walory wg stanu na dzień

przeprowadzenia penetracji terenowej.

3.5. KARTOTEKA INWENTARYZACYJNA

Kartoteka inwentaryzacyjna jest zbiorem kart inwentaryzacyjnych oraz dokumentacji inwentaryzacyjnej:

ikonograficznej, kartograficznej i protokołów - notatek. Kartoteka utrwala wyniki inwentaryzacji krajoznawczej,

zgromadzone przez inwentaryzatorów w trakcie pracy ze źródłami i w czasie penetracji terenu. Karta

inwentaryzacyjna zawiera opis obiektu lub waloru krajoznawczego oraz jego dokumentację bibliograficzną. Do

karty inwentaryzacyjnej dołącza się dokumentację ikonograficzną i kartograficzną obiektu lub waloru

krajoznawczego.

Każdy obiekt, walor krajoznawczy lub zespół krajoznawczy jest zinwentaryzowany na oddzielnej karcie

inwentaryzacyjnej. Czasami do opisu obiektu (zespołu) koniecznym będzie zastosowanie kilku kart (spiętych,

połączonych ze sobą).

Karty w kartotece powinny być uszeregowane według zasad klasyfikacji topograficznej, natomiast w ramach

ostatniego członu klasyfikacji, topograficznej - zgodnie z klasyfikacją rzeczową.

4. KLASYFIKACJA INWENTARYZACJI KRAJOZNAWCZEJ

4.1. UWAGI OGÓLNE

Klasyfikacja inwentaryzacyjna jest to sposób uszeregowania obiektów i walorów krajoznawczych wg ich cech

szczególnych i lokalizacji w terenie; ma ona za zadanie ułatwienie odszukania właściwej karty

inwentaryzacyjnej. Rozróżnia się klasyfikacje:

• topograficzną, opartą na podziale administracyjnym kraju,

• rzeczową, związaną z cechami inwentaryzowanego obiektu (waloru).

Klasyfikacje - topograficzna i rzeczowa - pozwalają dokładnie oznaczyć położenie każdego obiektu lub waloru

krajoznawczego oraz jego charakter za pomocą symbolu klasyfikacyjnego.

Jednostką podstawową klasyfikacji topograficznej jest szeroko pojęta miejscowość , a więc miasto, wieś, osiedle,

a także przysiółek, kolonia, leśnictwo (leśniczówka), gajówka itp., czyli teren zabudowany i zamieszkany.

Należy spisywać przede wszystkim obiekty krajoznawcze, następnie walory (jeżeli są). W przypadku obiektu

fizjograficznego wykraczającego poza teren jednej miejscowości, np. duże jezioro, chroniony kompleks leśny,

należy dać jeden całościowy opis tego obiektu przy jednej miejscowości, np. tej, na terenie której leży większa

lub atrakcyjniejsza część obiektu; a w innych miejscowościach spisać tylko tamtejsze obiekty lub walory

krajoznawcze (np. przy jeziorze: wysoki brzeg z odkrywką geologiczną, punkty widokowe) i dać odsyłacz do

opisu całościowego. Obiekty i walory krajoznawcze w lasach spisuje się pod symbolem najbliższej leśniczówki,

gajówki, wsi lub miasta.

Jednostką podstawową klasyfikacji rzeczowej jest inwentaryzowany obiekt lub walor krajoznawczy.

4.2. KLASYFIKACJA TOPOGRAFICZNA

4.2.1. Symbol klasyfikacji

Symbol klasyfikacji topograficznej składa się z dwóch (miasta na prawach powiatu grodzkiego bez dzielnic

administracyjnych) lub trzech członów cyfrowych oraz członu tekstowego. Poszczególne człony oddzielamy

kropkami.

W przypadku zmian w podziale administracyjnym skreśla się znak skasowanej jednostki i nadaje nowy znak wg

nowego podziału (kraju, województwa, powiatu, gminy).

4.2.2. Pierwszy człon symbolu klasyfikacji topograficznej

jest dwucyfrowym oznaczeniem województwa wg kolejności alfabetycznej:

01 - Dolnośląskie

09 - Podkarpackie

02 - Kujawsko-Pomorskie

10 - Podlaskie

03 - Lubelskie

11 - Pomorskie

04 - Lubuskie

12 - Śląskie

05 - Łódzkie

13 - Świętokrzyskie

06 - Małopolskie

14 - Warmińsko-Mazurskie

07 - Mazowieckie

15 - Wielkopolskie

08 - Opolskie

16 - Zachodniopomorskie

4.2.3. Drugi człon symbolu klasyfikacji topograficznej

jest dwucyfrowym oznaczeniem powiatu w danym województwie. W pierwszej kolejności uwzględniamy

powiaty ziemskie w kolejności alfabetycznej. Numerację miast na prawach powiatów grodzkich rozpoczynamy

od nr 61 stosując kolejność alfabetyczną. Jako przykład podajemy wykaz powiatów w województwie śląskim.

Powiaty ziemskie

01 - będziński

02 - bielski

03 - cieszyński

04 - częstochowski

05 - gliwicki

06 - kłobucki

07 - lubliniecki

08 - mikołowski

09 - myszkowski

10 - pszczyński

11 - raciborski

12 - rybnicki

13 - tarnogórski

14 - tyski

15 - wodzisławski

16 - zawierciański

17 - żywiecki

Miasta - powiaty grodzkie

61 - Bielsko-Biała

62 - Bytom

63 - Chorzów

64 - Częstochowa

65 - Dąbrowa Górnicza

66 - Gliwice

67 - Jastrzębie-Zdrój

68 - Jaworzno

69 - Katowice

70 - Mysłowice

71 - Piekary Śląskie

72 - Ruda Śląska

73 - Rybnik

74 - Siemianowice Śląskie

75 - Sosnowiec

76 - Świętochłowice

77 - Tychy

78 - Zabrze

79 - Żory

4.2.4. Trzeci cyfrowy człon symbolu klasyfikacji topograficznej

jest dwucyfrowym oznaczeniem gminy w danym powiecie. Stosujemy kolejność alfabetyczną uwzględniając w

pierwszej kolejności gminy miejskie, a później pozostałe gminy (miejsko-wiejskie i wiejskie).

W kilku przypadkach siedziba gminy stanowi odrębny powiat grodzki i wówczas rozpoczynamy odliczanie

gmin począwszy od samodzielnych miast. Jako przykład podajemy wykaz gmin w powiatach będzińskim i

rybnickim (woj. śląskie) oraz w powiecie wołomińskim (woj. mazowieckie).

Powiat będziński

Będzin

Czeladź

Wojkowice

Bobrowniki

Mierzęcice

Psary

Siewierz

miasto - siedziba starostwa

miasto

gmina wiejska

gmina miejsko-wiejska

Powiat rybnicki

Czerwionka-Leszczyny

Gaszowice

Jejkowice

Lyski

Świerklany

gmina miejsko-wiejska

gmina wiejska

Powiat wołomiński

Kobyłka

Marki

Ząbki

Zielonka

Dąbrówka

Jadów

Klembów

Poświętne

Radzymin

Strachówka

Tłuszcz

Wołomin

miasto

gmina wiejska

gmina miejsko-wiejska

gmina wiejska

gmina miejsko-wiejska

Odrębny podział administracyjny zastosowano dla miasta stołecznego Warszawy: jest to powiat warszawski (31)

z podziałem na 11 gmin (dzielnic).

4.2.5. Tekstowy człon symbolu klasyfikacji topograficznej

stanowi:

• nazwę miejscowości (miasta, wsi, przysiółka, kolonii itp.),

• nazwę ulicy lub placu i numeru posesji (jeśli występuje).

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: