Ex corde Ecclesiae.pdf

Jan Paweł II

Konstytucja Apostolska Ojca Świętego Jana Pawła II

O uniwersytetach katolickich

Ex corde Ecclesiae

Wstęp

1. Narodzony z serca Kościoła, uniwersytet katolicki stanowi część tradycji sięgającej samych początków

instytucji uniwersytetu i jawi się niezmiennie jako jedyny w swoim rodzaju ośrodek twórczej pracy i

promieniowania wiedzy, służący dobru ludzkości. Wypełniając swe powołanie, Universitas magistrorum et

scholarium oddaje się badaniom naukowym oraz nauczaniu i formacji studentów, którzy z własnej woli

towarzyszą swym nauczycielom, złączeni z nimi tą samą miłością wiedz y 1 . Uniwersytet katolicki dzieli wraz

z wszystkimi innymi uniwersytetami owo gaudium de veritate, tak drogie św. Augustynowi, to jest radość

poszukiwania prawdy we wszystkich dziedzinach wiedzy, odkrywania jej i głoszenia 2 . Jego szczególnym

zadaniem jest „egzystencjalne jednoczenie w pracy intelektualnej dwóch porządków rzeczywistości, które

nazbyt często są sobie przeciwstawiane, jak gdyby były wzajemnie sprzeczne: porządki te to z jednej strony

poszukiwanie prawdy, a z drugiej pewność, że zna się już źródło prawdy” 3 .

2. Przez wiele lat ja sam korzystałem z dobrodziejstw życia uniwersyteckiego, wzbogacając się wewnętrznie

dzięki temu, co stanowi jego istotę: dzięki gorliwemu poszukiwaniu prawdy i bezinteresownemu

przekazywaniu jej młodym i tym wszystkim, którzy uczą się zasad ścisłego rozumowania, aby działać w

sposób prawy i lepiej służyć ludzkiej społeczności.

Dlatego pragnę podzielić się z wszystkimi uczuciem głębokiego szacunku, jaki żywię dla uniwersytetu

katolickiego, i wyrazić moje wielkie uznanie dla wysiłków, które podejmuje on w różnych dziedzinach

wiedzy. Pragnę szczególnie wspomnieć tu z radością liczne spotkania z katolickimi wspólnotami

uniwersyteckimi różnych kontynentów, które Pan pozwolił mi odbyć podczas mych podróży apostolskich.

Wspólnoty te są dla mnie żywym i obiecującym znakiem płodności chrześcijańskiego umysłu we wszystkich

kulturach. Pozwalają mi żywić nadzieję na nowy rozkwit chrześcijańskiej kultury w wielorakim i bogatym

kontekście naszej epoki przemian, która niewątpliwie stoi wobec bardzo poważnych wyzwań, ale dzięki

działaniu Ducha prawdy i miłości niesie z sobą także wiele obietnic.

Pragnę również wyrazić uznanie i wdzięczność licznym katolickim pracownikom naukowym zatrudnionym

na uniwersytetach niekatolickich. Ich praca wykładowców, wykonywana w świetle wiary chrześcijańskiej,

jest niezwykle cenną służbą na rzecz uniwersytetu, w którym nauczają. Ich obecność pobudza bowiem

nieustannie do bezinteresownego poszukiwania prawdy i mądrości, która przychodzi z Wysoka.

3. Od początku mego pontyfikatu staram się dzielić tymi myślami i odczuciami z mymi najbliższymi

współpracownikami, to jest z Kardynałami, z Kongregacją do spraw Wychowania Katolickiego, a także z

ludźmi kultury całego świata. Dialog Kościoła z kulturami naszych czasów jest bowiem tą żywotną

dziedziną, „która decyduje dziś, u końca XX wieku, o przyszłości Kościoła i świata” 4 . Istnieje tylko jedna

kultura, kultura człowieka, tworzona przez człowieka i dla człowieka 5 . Kościół zaś, znawca spraw ludzkich -

jak określił go mój poprzednik Paweł VI na forum ON Z 6 - posługując się swymi uniwersytetami katolickimi,

korzystając z ich dziedzictwa humanistycznego i naukowego zgłębia tajemnice człowieka i świata, rozjaśnia

je dzięki światłu, które czerpie z Objawienia.

4. Uniwersytet katolicki ma zaszczytny obowiązek poświęcać się całkowicie działaniu na rzecz prawdy. Jest

to właściwy mu sposób służenia jednocześnie godności człowieka i sprawie Kościoła, który żywi „głębokie

przekonanie, że prawda jest jego prawdziwym sprzymierzeńcem (...), a wiedza i rozum są wiernymi sługami

wiary” 7 . Nie rezygnując bynajmniej ze zdobywania pożytecznej wiedzy, uniwersytet katolicki wyróżnia się

wolnością poszukiwania całej prawdy o naturze, o człowieku i o Bogu. W naszej epoce istnieje bowiem pilna

potrzeba takiej właśnie bezinteresownej służby, polegającej na głoszeniu sensu prawdy, tej fundamentalnej

wartości, bez której nie może istnieć wolność, sprawiedliwość i godność człowieka. W duchu swoistego

uniwersalnego humanizmu, uniwersytet katolicki oddaje się całkowicie zgłębianiu wszystkich aspektów

prawdy w ich istotowej więzi z Prawdą najwyższą, którą jest Bóg. Innymi słowy, podąża bez lęku, ale

przeciwnie - z entuzjazmem, wszystkimi drogami wiedzy, zachowując świadomość, że przed nim idzie Ten,

który jest „Drogą i Prawdą, i Życiem” 8 , Logos, którego Duch zrozumienia i miłości pozwala człowiekowi

odkrywać własnym rozumem najwyższą rzeczywistość, swe źródło i przeznaczenie; tylko Duch może dać

pełnię tej Mądrości, bez której zagrożona byłaby przyszłość świata.

5. Właśnie w kontekście bezinteresownego poszukiwania prawdy ujawnia się istota relacji zachodzącej

między wiarą i rozumem. Intellege ut credas, crede ut inlellegas: to wezwanie św. Augustyna 9 dotyczy także

uniwersytetów katolickich, których zadaniem jest zgłębiać odważnie bogactwa Objawienia i bogactwa

natury, tak by połączony wysiłek rozumu i wiary pozwolił ludziom osiągnąć pełnię własnego

człowieczeństwa, stworzonego na obraz i podobieństwo Boże, po grzechu jeszcze wspanialej odnowionego

w Chrystusie, powołanego, by zajaśnieć w świetle Ducha.

6. Uniwersytet katolicki, doprowadzając do spotkania między niezgłębionym bogactwem zbawczego orędzia

Ewangelii a licznymi i rozległymi dziedzinami wiedzy w, których bogactwo to znajduje ucieleśnienie,

pozwala Kościołowi na nawiązanie niezwykle owocnego dialogu z ludźmi wszystkich kultur. Człowiek

bowiem żyje w sposób godny dzięki kulturze, jeśli zatem odnajduje swą pełnię w Chrystusie, ewangelia -

ogarniając i odnawiając człowieka we wszystkich jego wymiarach - okazuje niewątpliwie swą płodność

także w dziedzinie kultury, którą człowiek ten żyje.

7. W dzisiejszym świecie, charakteryzującym się tak gwałtownym postępem nauki i techniki, zadania

uniwersytetu katolickiego stają się coraz ważniejsze i pilniejsze. Odkrycia naukowe i techniczne prowadzą

bowiem z jednej strony do ogromnego rozwoju gospodarki i przemysłu, z drugiej jednak stwarzają

nieuniknioną konieczność jednoczesnego poszukiwania sensu, które ma zagwarantować, że nowe odkrycia

będą służyć prawdziwemu dobru jednostek oraz społeczeństwa ludzkiego jako całości. Choć takie

poszukiwanie sensu jest powinnością każdego uniwersytetu, uniwersytet katolicki wezwany jest w sposób

szczególny do podjęcia tego zadania: jego chrześcijańska inspiracja pozwala mu uwzględniać w badaniach

naukowych także wymiar moralny, duchowy i religijny oraz oceniać zdobycze nauki i techniki z punktu

widzenia integralnego dobra osoby ludzkiej.

W tym kontekście uniwersytety katolickie wezwane są do nieustannej odnowy, zarówno dlatego, że są

uniwersytetami, jak i dlatego że są katolickie. W grę wchodzi tu bowiem „sens badań naukowych i techniki,

życia społecznego i kultury, a w głębszym jeszcze wymiarze - sens samego człowieka ” 10 . Odnowa ta

wymaga jasnego uświadomienia sobie, że katolickość uniwersytetu czyni go bardziej zdolnym do

bezinteresownego poszukiwania prawdy; poszukiwania, które nie jest podporządkowane żadnym

partykularnym interesom ani przez nie uwarunkowane.

8. Po wydaniu Konstytucji Apostolskiej Sapientia Christian a 11 , przeznaczonej dla uniwersytetów i

fakultetów kościelnych, uznałem za potrzebne przedstawienie także uniwersytetom katolickim

analogicznego tekstu, który byłby dla nich punktem odniesienia i swoistą magna charta, tekstu ubogaconego

długim i owocnym doświadczeniem Kościoła w dziedzinie uniwersyteckiej, otwartego na nowe, obiecujące

rozwiązania w przyszłości, która wymaga odważnej pomysłowości i niezłomnej wierności.

9. Niniejszy Dokument skierowany jest przede wszystkim do osób kierujących uniwersytetami katolickimi,

do wspólnot akademickich, do wszystkich którzy uczestniczą w ich życiu, szczególnie do biskupów,

zgromadzeń zakonnych i instytucji kościelnych, do licznych osób świeckich zaangażowanych w wielką

misję nauczania akademickiego. Celem dokumentu jest skłonienie do takich działań, dzięki którym zaistnieje

„jakby publiczna, stała i powszechna obecność myśli chrześcijańskiej w całym wysiłku skierowanym ku

rozwijaniu wyższej kultury, a wychowankowie tych instytutów będą kształtować się na ludzi naprawdę

odznaczających się nauką, przygotowanych do spełniania poważnych obowiązków społecznych oraz na

świadków wiary w świecie” 12 .

10. Obok uniwersytetów katolickich zwracam się także do licznych katolickich instytutów studiów

wyższych. Zależnie od swej natury i specyficznych celów posiadają one niektóre lub nawet wszystkie cechy

uniwersytetu i wnoszą własny wkład w życie Kościoła oraz społeczeństwa zarówno przez badania naukowe,

jak i przez kształcenie i formację zawodową Choć niniejszy dokument dotyczy w szczególny sposób

uniwersytetów katolickich, jego przesłanie jest przeznaczone także dla wszystkich katolickich instytutów

studiów wyższych, które starają się zaszczepiać orędzie Chrystusowej Ewangelii w duszach i w kulturach.

Dlatego z wielką ufnością i nadzieją kieruję słowa zachęty do wszystkich uniwersytetów katolickich, aby

kontynuowały swą niezastąpioną pracę. Ich misja wydaje się coraz bardziej potrzebna w sytuacji spotkania

Kościoła z rozwojem nauki i z kulturami naszych czasów.

Wraz z wszystkimi braćmi w biskupstwie, którzy współuczestniczą ze mną w misji pasterskiej, pragnę

wyrazić wobec was głębokie przekonanie, że uniwersytet katolicki jest bez wątpienia jednym z najlepszych

instrumentów jakie Kościół ofiarowuje naszej epoce, poszukującej pewności i mądrości. Wypełniając misję

Przekazywania Dobrej Nowiny wszystkim ludziom, Kościół nigdy nie może przestać interesować się tą

instytucją. Uniwersytety katolickie bowiem, prowadząc badania i nauczając, pomagają Kościołowi odkrywać

- w sposób dostosowany do naszych czasów - stare i nowe skarby kultury, nova et vetera według słów

Jezusa 13 .

11. Zwracam się na koniec do całego Kościoła, przekonany, że uniwersytety katolickie są niezbędne dla jego

wzrostu, dla rozwoju chrześcijańskiej kultury i dla postępu człowieka. Dlatego wzywam całą wspólnotę

kościelną, aby popierała katolickie instytuty wyższego nauczania i wspomagała je w procesie rozwoju i

odnowy. Wzywam ją w szczególny sposób, aby chroniła prawa i wolność tych instytutów wobec

społeczeństwa cywilnego, udzielała im wsparcia ekonomicznego, przede wszystkim w tych krajach, gdzie

jest ono najpilniej potrzebne, oraz pomagała w zakładaniu nowych uniwersytetów katolickich, gdzie istnieje

taka konieczność.

Jest moim pragnieniem, aby niniejsze zalecenia, oparte na nauce Soboru Watykańskiego II i na przepisach

Kodeksu Prawa Kanonicznego, pozwoliły uniwersytetom katolickim oraz innym instytutom studiów

wyższych wypełniać ich niezastąpioną misję w nowym Adwencie łaski, który prowadzi do nowego

Milenium.

Część I

TOŻSAMOŚĆ I POSŁANNICTWO

Tożsamość uniwersytetu katolickiego

Natura i cele

12. Każdy uniwersytet katolicki, ze względu na swój charakter uniwersytecki, jest wspólnotą akademicką,

która działając w sposób ściśle naukowy i krytyczny przyczynia się do ochrony i postępu ludzkiej godności

oraz dziedzictwa kulturowego poprzez prace badawcze, nauczanie i różnorakie usługi świadczone na rzecz

wspólnot lokalnych, krajowych i międzynarodowyc h 14 . Uniwersytet posiada instytucjonalną autonomię bez

której nie może wypełniać skutecznie swoich zadań i która gwarantuje jego członkom wolność akademicką,

strzegąc praw jednostki i wspólnoty w granicach zakreślonych przez wymogi prawdy i dobra wspólneg o 15 .

13. Ponieważ celem uniwersytetu katolickiego jest zapewnienie instytucjonalnej obecności chrześcijan w

świecie uniwersyteckim, podejmującym wielkie problemy społeczeństwa i kultur y 16 , winien on odznaczać

się, ze względu na swój charakter katolicki, następującymi istotnymi cechami:

1. chrześcijańską inspiracją, będącą udziałem nie tylko jednostek, ale całej uniwersyteckiej wspólnoty jako

takiej;

2. nieustanną refleksją, podejmowaną w świetle wiary katolickiej nad coraz bogatszym dziedzictwem

ludzkiej wiedzy, które uniwersytet stara się powiększać poprzez własne badania naukowe;

3. wiernością wobec chrześcijańskiego orędzia, takiego jakim przedstawia je Kościół;

4. instytucjonalnym zaangażowaniem w służbą ludowi Bożemu i rodzinie ludzkiej, podążającym ku

transcendentnemu celowi, który nadaje sens życiu 17 .

14. „Wymienione tu cztery cechy ukazują z całą jasnością, że uniwersytet katolicki, wypełniając zadania

wspólne wszystkim uniwersytetom - to jest prowadząc nauczanie, badania naukowe oraz działalność

usługową - ma zarazem instytucjonalny obowiązek odwoływać się w swej pracy do inspiracji i światła

orędzia chrześcijańskiego. W uniwersytecie katolickim zatem, katolickie ideały, postawy i zasady przenikają

i wypełniają różne formy działalności akademickiej, stosownie do ich natury i właściwej im autonomii,

jednym słowem uniwersytet który jest jednocześnie katolicki, winien być wspólnotą ludzi nauki,

przedstawicieli różnych dziedzin ludzkiej wiedzy, a zarazem instytucją akademicką, w której katolicyzm jest

obecny w sposób żywotny ” 18 .

15. Uniwersytet katolicki jest więc miejscem, w którym naukowcy, posługując się metodami właściwymi

każdej dyscyplinie naukowej, zgłębiają rzeczywistość, przyczyniając się w ten sposób do wzbogacenia

skarbca ludzkiej wiedzy. Systematyczne studium każdej dyscypliny prowadzi następnie do dialogu między

różnymi dyscyplinami, którego celem jest ich wzajemne wzbogacenie.

Tego rodzaju poszukiwania nie tylko pomagają człowiekowi w nieustannym dążeniu do prawdy, ale są też

wymownym świadectwem, tak bardzo dziś potrzebnym, przekonania Kościoła o wewnętrznej wartości nauki

i badań naukowych.

Badania naukowe na uniwersytecie katolickim koniecznie muszą obejmować następujące elementy: a)

dążenie do integracji wiedzy; b) dialog między wiarą a rozumem; c) troskę o etyczny wymiar nauki; d)

perspektywę teologiczną.

16. Integracja wiedzy jest procesem, który należy nieustannie, udoskonalać. Zadanie to staje się dziś coraz

trudniejsze na skutek rozwoju nauki oraz podziału poszczególnych dyscyplin akademickich na coraz węższe

specjalizacje. Uniwersytet jednak a szczególnie uniwersytet katolicki „winien być �żywą jednością'

instytucji oddających się poszukiwaniu prawdy. (...) Należy zatem popierać dążenie do syntezy wyższego

rzędu, która jedynie jest w stanie zaspokoić owo pragnienie prawdy wpisane głęboko w serce człowieka” 19 .

Wykorzystując dorobek filozofii i teologii, uczeni winni podejmować nieustanny wysiłek określania

właściwego miejsca i znaczenia każdej z poszczególnych dyscyplin w ramach ogólnej wizji osoby ludzkiej i

świata, w świetle Ewangelii, a zatem wiary w Chrystusa- Logos jako centrum stworzenia i ludzkich dziejów

17. W dążeniu do integracji wiedzy, o jakim tu mowa, szczególnym zadaniem uniwersytetu katolickiego jest

prowadzenie dialogu między wiarą a rozumem, w taki sposób by można było w całej pełni dostrzec, iż wiara

i rozum spotykają się w jedynej prawdzie. Choć każda dyscyplina akademicka zachowuje tu swą

integralność i właściwe sobie metody, dialog ten ukazuje iż ,badanie metodyczne we wszelkich dyscyplinach

naukowych, jeżeli tylko prowadzi się je w sposób prawdziwie naukowy i z poszanowaniem norm moralnych,

naprawdę nigdy nie będzie się sprzeciwiać wierze, sprawy bowiem świeckie i sprawy wiary wywodzą swój

początek od tego samego Boga 20 . Żywotne współdziałanie tych dwóch odrębnych sfer poznania jedynej

prawdy prowadzi do głębszego umiłowania samej prawdy i przyczynia się do szerszego rozumienia sensu

ludzkiego życia i celu stworzenia.

18. Ponieważ wiedza winna służyć osobie ludzkiej, badania naukowe prowadzone na uniwersytecie

katolickim muszą zawsze brać pod uwagę implikacje etyczne i moralne zarówno stosowanych metod, jak i

dokonywanych odkryć. Wrażliwość etyczna potrzebna jest we wszelkiego rodzaju badaniach, szczególnie

jednak w badaniach naukowych i w poszukiwaniu nowych technologii. „Istotne jest byśmy uświadomili

sobie pierwszeństwo etyki przed techniką, prymat osoby wobec rzeczy, wyższość ducha nad materią.

Sprawie człowieka służyć będzie jedynie poznanie zespolone z sumieniem. Ludzie nauki, jeśli mają

naprawdę pomóc ludzkości, muszą zachować �świadomość transcendencji człowieka wobec świata i Boga

wobec człowieka'” 21 .

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: