Zdzisław Augustynek „Zdarzenia, rzeczy, procesy”

Problem: Jaka ontologia jest adekwatna do umiarkowanego monizmu w wersji zdarzeniowej oraz do współczesnej fizyki, a szczególnie teorii względności?

Warunki, które powinna spełniać taka ontologia:

(a) założenie, że istnieją zdarzenia fizyczne i tworzą one zbiór zwany światem zdarzeń, oraz że zbiór ten wyposażony jest w strukturę czasoprzestrzenno-fizyczną

(b) założenie, że istnieją momenty stanowiące zbiory zdarzeń i tworzą one zbiór zwany czasem, oraz że zbiór ten wyposażony jest w określoną strukturę

(c) założenie, że istnieją rzeczy (ciała) i procesy fizyczne, oraz że mają one własności i wchodzą – jak zdarzenia – w relacje czasowe, przestrzenne i fizyczne

Kategorie ontologiczne:

(1) rzeczy, procesy, zdarzenia (absolutne)

(2) własności, relacje, zbiory (relatywne, odniesione do kategorii typu pierwszego)

Redukcja kategorii ontologicznych:

(1) przez definicję (uznanie istnienia kategorii zdefiniowanych, ale w sensie pochodnym)

(2) przez eliminację (negacja istnienia pewnych kategorii)

Cztery ontologie:

(1)    reizm

(2)    pluralizm

(3)    reizm liberalny

(4)    ewentyzm

1. Reizm [T. Kotarbiński]

Tezy:

(A)   Istnieją jedynie rzeczy

Świat materialny – stanowi zbiór mereologiczny ciał

Niespełnione warunki adekwatności:

(a) warunek wymaga istnienia zdarzeń

(b) warunek wymaga istnienia momentów – zbiorów zdarzeń oraz zbioru takich zbiorów

(c) warunek wymaga istnienia procesów

2. Pluralizm [R. Ingarden]

Tezy:

(A)   Istnieją rzeczy, które trwają w czasie

(B)   Istnieją procesy, które rozpościerają się w czasie

(C)   Istnieją zdarzenia, które dokonują się w czasie

(D)   Rzeczy, procesy i zdarzenia są na tyle odrębne co do swoich własności, że nie dają się zredukować do jednego z tych rodzajów przedmiotów

Niespełnione warunki adekwatności:

(b) warunek wymaga istnienia momentów – zbiorów zdarzeń oraz zbioru takich zbiorów

3. Reizm liberalny

Tezy:

(A)   Istnieją rzeczy i stanowią one bazową kategorię, są jedynymi indywiduami

(B)   Istnieją procesy i zdarzenia, ale podlegają one redukcji przez definicję do bazowej kategorii

Świat materialny – zbiór mereologiczny ciał wraz ze związanymi z nimi procesami i zdarzeniami

3.1. Reizm liberalny w wersji czasowej K. Ajdukiewicza

Zdarzenie = fakt, że rzecz x ma własność φ w momencie t

3.2. Reizm liberalny w wersji czasowej R. Wójcickiego

Zdarzenie = fakt, że rzecz x jest w momencie t

Niespełnione warunki adekwatności dla 3.1 i 3.2:

(b) warunek wymaga istnienia momentów – zbiorów zdarzeń oraz zbioru takich zbiorów*

* warunek nie jest spełniony, bo określając zdarzenia za pomocą momentów nie można określić momentów za pomocą zdarzeń

Próby spełnienia warunku (b):

(I) rezygnacja z definicji momentów, odwołującej się do zdarzeń

(II) rezygnacja z definicji zdarzeń, odwołującej się do momentów

Ad I

à jest to niemożliwe, ponieważ oznacza odrzucenie definicji momentów przez abstrakcję, co powoduje konieczność zaakceptowania koncepcji momentów indywiduów

Ad II

à stworzenie definicji zdarzeń nie odwołującej się do momentów to przyjęcie aczasowej wersji reizmu liberalnego

à niedefiniowanie zdarzeń jest niemożliwe, ponieważ reizm liberalny wymaga definicji zdarzenia

3.3 Reizm liberalny w wersji aczasowej

Zdarzenie = fakt, że rzecz x ma własność φ

Niespełnione warunki adekwatności dla 3.3:

à reizm liberalny w wersji aczasowej spełnia wszystkie wymienione wyżej warunki, ale posiada następujące niedoskonałości:

·         przyjęte w nim określenie zdarzeń nie pozwala na zdefiniowanie przez abstrakcję jednocześnie: czasu, przestrzeni fizycznej i czasoprzestrzeni

·         przyjęta w nim definicja zdarzenia jest za szeroka

4. Ewentyzm [H. Reichenbach, H. Mehlberg]

Tezy:

(A)   Istnieją zdarzenia fizyczne i stanowią one kategorię bazową, są jedynymi indywiduami

(B)   Istnieją procesy i rzeczy, ale podlegają one redukcji przez definicję do kategorii bazowej

+ konieczne założenie – zdarzenia wchodzą w relacje czasowe, przestrzenne i czasoprzestrzenne oraz w rozmaite relacje fizyczne, łącznie z tak uniwersalną relacją, jak kauzalna

Świat materialny – mnogościowy zbiór wszystkich zdarzeń

Niespełnione warunki adekwatności:

à ewentyzm spełnia wszystkie wymienione wyżej warunki, ale posiada następujące niedoskonałości:

·         nie formułuje normalnych, ewentystycznych definicji rzeczy i procesów (oferuje jedynie cząstkowe definicje tych kategorii, a więc nie realizuje ich zupełnej redukcji do zdarzeń)

·         problem pojęcia układu odniesienia