strozewski.doc

1

WŁADYSŁAW STRÓŻEWSKI „ONOTOLOGIA”

Geneza nazwy „metafizyka”:

- pierwszy zaproponował ją Andronikos z Rodos, który w rozprawach Arystotelesa zauważył rozróżnienie na nauki ściśle fizyczne i takie, co ujmowały podstawowe problemy filozoficzne w sposób bardziej ogólny. Tym drugim nadał nazwę ta meta ta physika.

Rozumienia metafizyki:

- uniwersalność przedmiotu metafizyki, obejmującego całość bytu

- ograniczanie jej właściwego zakresu wyłącznie do przedmiotów niematerialnych (ostateczne przyczyny świata – nieruchomi poruszyciele, idee, Bóg.)

Immanuel Kant wyznawał aprioryczność metafizyki, jego śladem podążyli pozytywiści (najbardziej radykalnie – neopozytywizm Koła Wiedeńskiego).

Wrogowie metafizyki to kierunki materialistyczne i skrajnie scjentystyczne.

Filozofia pierwsza (według Arystotelesa)

- nauka ogólna, rozważająca problematykę bytu jako bytu, badająca jego ostateczne przyczyny. Byt nie ogranicza się do substancji materialnych, więc filozofia pierwsza musi objąć także substancje niematerialne i rozpatrywać je w aspekcie ich bytowości. Filozofia pierwsza zasługuje na miano mądrości – bo docieka przyczyn ostatecznych (scientia primarum causarum), i na miano teologii – bo najwyższą z tych przyczyn jest Bóg.

Zwłaszcza w średniowieczu metafizykę pojęto jako naukę boską (scientia divina).

Krytyka metafizyki:

1.      Hume – „nic oprócz sofisterii i złudzeń” ;)

2.      Kant – wiedza, która nie ma kontaktu z doświadczeniem, nie zasługuje na miano nauki

3.      neopozytywizm – pojęcia metafizyki nie odpowiadają przedmiotom w empirii, jej twierdzeń nie da się zweryfikować.

4.      marksizm – krytyka obejmuje przesłanki metodologiczne (jak u neopozytywistów) oraz krytykę mówienia o bytach transcendentnych.

5.      Heidegger – porzucenie przez metafizykę właściwego jej przedmiotu badań (Bycia) i ograniczenie się do badania bytu i bytów.

Metafizyka i ontologia w systemach filozoficznych

Tomizm

Zadanie metafizyki – poszukiwanie ostatecznych uzasadnień rzeczywistości. Poznanie metafizyczne dotyczy bytu.

Metafizykę obowiązują postulaty sprawdzalności i poprawności logicznej; intersubiektywna przekazywalność (zrozumiałość języka)

Podstawowe założenia: poznanie zmysłowe i tzw. pierwsze zasady intelektu

Alexius Meinong

Teoria bytu – najogólniejsza dyscyplina filozoficzna; jest teorią aprioryczną (obejmuje to, co jest dane – nie tylko przedmioty istniejące, ale i nie posiadające istnienia).

Dzieli się na teorię ogólną i teorie szczegółowe (np. matematyka)

Metafizyka – nauka empiryczna o rzeczywistości; jest nauką aposterioryczną, dysponującą różnymi metodami dostępu do rzeczywistości.

Martin Heidegger

Potrzeba nowego ugruntowania metafizyki poprzez powrót do najwcześniejszych intuicji związanych z bytem, powstaje termin „ontologia fundamentalna”.

ontologia fundamentalna – przedmiotem jej badań jest nie byt, tylko  b y c i e. zadanie – badanie sensu bycia, analiza bytu ludzkiego (Dasein).

Dwie wizje metafizyki: myśląca byt, nie wiedząc, co jest jego podstawą

                                      myśląca bycie (lepsza)

Nicolai Hartmann

Byt posiada dwa oblicza: racjonalne (dające się wyjaśniać) – którym zajmują się nauki        

                                         szczegółowe i ontologia; 

                                         irracjonalne (tajemnicze) – zajmuje się nim metafizyka.

Dwa typy myslenia:

konstrukcyjne myślenie systemowe (charakterystyczne dla filozofów mających na względzie logiczną spójność swych systemów; np. Plotyn, Tomasz z Akwimu, Hobbes, Spinoza, Schelling, Fichte);

myślenie problemowe (podejmuje problemy takimi, jakimi są; np. Platon, Arystoteles, Descartes, Hume, Leibniz, Kant)

Podstawową  nauką filozoficzną jest ontologia (zajmuje się bytem -> Arystoteles)

Roman Ingarden

Ontologia – teoretyczna podstawa pozostałych dyscyplin filozoficznych; jest:

1)     filozoficzną nauką aprioryczną;

2)     nauką niezależną od jakichkolwiek twierdzeń o faktach;

3)     nauką pierwszą, niezależną od pozostałych, którym dostarcza najbardziej fundamentalnych przesłanek.

Podstawowe zadanie ontologii: analiza zawartości idei, czystych możliwości w perspektywie ich konkretyzacji w przedmiotach indywidualnych. Ontologia a priori wyklucza sprzeczne stany rzeczy, stwierdza określone związki konieczne, ukazuje sytuacje możliwe do zrealizowania.

Ontologia – nauka o możliwościach; metafizyka – zajmuje się faktami. Do założeń metafizyki należą sądy ontologiczne, stwierdzające konieczne współistnienie określonego rodzaju momentów.

Filozofia analityczna

1.      zadanie filozofii – prowadzenie szczegółowych  analiz;

2.      język pełni rolę zasadniczą – jest przedmiotem analiz;

3.      filozofia ma charakter kognitywny – jej zadaniem jest badanie sposobów użycia języka i poprzez niego docieranie do rzeczywistości

4.      analizy traktowane intersubiektywnie, mają dotyczyć stanów pozapodmiotowych

nurty:

- filozofia zdrowego rozsądku (Georgie E. Moore)

- tomizm logiczny (Bertrand Russell i pierwsza filozofia Ludwika Wittgensteina)

- empiryzm logiczny

- Szkoła Lwowsko-Warszawska

- druga filozofia Wittgensteina

- oksfordzka filozofia języka potocznego

- filozofia formalna

ogólna opozycja wobec metafizyki idealistycznej.

Typologie metafizyki

Wg. Giovanni Reale:

(1)   metafizyka transcendentalistyczna (przedmiotem namysłu są zasady i przyczyny leżące poza tym, co dane w bezpośrednim poznaniu)

(2)   naturalistyczna (poszukiwanie przyczyn w ramach natury – presokratycy)

(3)   korporeistyczna (negowanie istnienia zasad i przyczyn zewnętrznych wobec rzeczywistości – epikureizm, stoicyzm)

(4)   immanentystyczna (j.w.)

Wg. Tadeusza Czeżowskiego:

(1)   metafizyka indukcyjna

(2)   aksjomatyczna

(3)   intuicyjna

Wg. Peter’a F. Strawson’a:

(1)   metafizyka rewidująca (konstrukcjonistyczna) – konstruowanie nowych i przekształcanie wcześniejszych schematów pojęciowych;

(2)   deskryptywna (jak najlepsza analiza schematów pojęciowych)

Wg. Enrico Berti:

(1)   immanentystyczna (ostateczne wyjaśnienie wewnątrz świata doświadczenia)

(2)   transcendentalna (obszar rzeczywistości nie dający się sprowadzić do świata doświadczenia)

metafizyki immanentystyczne: naturalistyczne (świat doświadczenia = natura dana w

                                                  poznaniu zmysłowym)

                                                  materialistyczne (rzeczywistość jest materialna)

                                                  idealistyczne (rzeczywistość ma charakter duchowy)

metafizyki transcendentalne: uczestnictwa (przyjęcie co najmniej dwóch dziedzin

                                                   bytowości, nadając im różny status; np. platonizm);

                                                   doświadczenia (redukcyjne sprowadzenie rzeczywistości do 

                                                   jednej (ew. kilku) zasad-przyczyn; np. Arystoteles)

POJĘCIE BYTU

- pojęcie bytu czymś najogólniejszym

- treściowo nieokreślone

- niedefiniowalne

Sposoby formowania i precyzowania pojęcia bytu:

1.      abstrakcja – rozdzielanie cech istotnych dla badanego przedmiotu od mniej istotnych.

Wywodzi się od Arystotelesa. Rodzaje abstrakcji:

- fizyczna (pomija to, co jednostkowe, i precyzuje treść pojęcia jako powszechnika, obejmującego gatunek, do którego należą przedmioty będące punktem wyjścia abstrakcji)

- matematyczna (zwrócenie uwagi wyłącznie na ilościową stronę badanych przedmiotów, prowadzi do wyodrębnienia aspektu ilości)

- metafizyczna (ważne coś, co pozostaje od początku w każdym przedmiocie poddanym abstrakcji jako coś istotnego dla niego w aspekcie jego przedmiotowości czy bytowości)

     2.   drzewo Porfiriusza – punktem wyjścia zawsze indywidualny, konkretny byt -> przejście do pojęcia rodzajowego-> przejście do pojęcia ogólniejszego (w rezultacie do pojęcia bytu)

     3.   separacja – metoda św. Tomasza z Akwinu. Pojęcie bytu odnosi się do jakiejś treści, która musi być treścią konkretną, choć nieokreśloną, i do związanego z nią i dostosowanego do niej indywidualnego istnienia (będącego zawsze istnieniem czegoś konkretnego).

     4.    intuicja – bytem jest coś, w czym zawarte są cechy decydujące o tym, że jest on takim, a nie innym czymś. W zawartości pojęcia bytu można wyróżnić dwie stałe: treść konstytuującą jakąś istotę i związane z tą istota istnienie.

Własności semantyczne wyrażeń:

- jednoznaczność (np. „człowiek”)

- wieloznaczność (np. „zamek”)

...