Chryzostom, Ewangelia wg Mateusza, Homilia I.pdf

HOMILIA I: Wstępna

(PG 57, 13-24)

(Dlaczego, kiedy i w jaki sposób zostały ustanowione

Prawo i Nowe Przymierze?)

1. Prawdą jest, że nie powinniśmy potrzebować pomocy ksiąg, lecz

winniśmy prowadzić tak nieskazitelne życie, by łaska Ducha Świętego

wystarczała naszym duszom zamiast ksiąg, a jak one atramentem, tak aby

serca nasze zostały zapisane Duchem Świętym. Skoro jednak utraciliśmy

tę łaskę, trzymajmy się przynajmniej tej drugiej drogi.

Bóg słowami i czynami pokazał nam, że to pierwsze było lepsze.

Przecież nie przez pisma, ale osobiście rozmawiał z Noem, z Abrahamem

i jego potomkami, z Hiobem i Mojżeszem, widząc, że ich umysły były

czyste. Lecz gdy cały naród hebrajski dosięgną! dna zepsucia, wtedy

dopiero pojawiły się pisma, tablice oraz nauczanie za ich pomocą.

Można się przekonać, że z Bogiem rozmawiali nie tylko święci w

Starym Testamencie, ale także w Nowym. Nie dał bowiem Bóg apostołom

niczego pisanego, ale zamiast pism obiecał obdarować ich łaską Ducha

Świętego: „On was, powiada, wszystkiego nauczy” (J 14, 26). Lecz abyś

wiedział, że było to o wiele lepsze, posłuchaj, co mówi przez proroka:

„Zawrę z domem Izraela nowe przymierze... Umieszczę swe prawo w

głębi ich jestestwa i wypiszę na ich sercu... i wszyscy... Mnie poznają" (Jr

31, 31-34). Również Paweł, wskazując na tę wyższość, twierdził, że

otrzymał prawo nie na kamiennych tablicach, lecz na żywych tablicach

serc (2 Kor, 3, 3).

Gdy jednak z biegiem czasu jedni pobłądzili pod względem wiary, inni

- pod względem życia i obyczajów, znowu pojawiła się potrzeba poucza-

nia za pomocą pism.

Zastanów się więc, jak wielkim byłoby złem, gdybyśmy my, którzy

powinniśmy żyć tak nieskazitelnie, by nie potrzebować pism, a zamiast

ksiąg otwierać Duchowi swe serca, utraciwszy tę godność i zacząwszy ich

J AN C HRYZOSTOM

potrzebować, nie korzystali należycie nawet z tego drugiego środka leczniczego.

Jeśli bowiem winą jest potrzebowanie ksiąg i nie zjednywanie sobie łaski Ducha, to

pomyśl, jak ciężkim grzechem oraz ściąganiem na siebie wielkiej kary, jest brak

woli korzystania z tej pomocy, lekceważenie pisma, jak gdyby dane zostało

nadaremnie i bez potrzeby. Aby tak się nie stało, zgłębiajmy dokładnie Pisma

[Święte] i dowiedzmy się, w jaki sposób zostało ustanowione Stare Prawo, a w jaki

Nowe Przymierze.

W jakiż to sposób, gdzie i kiedy zostało nadane Prawo? Dokonało się to po

zagładzie Egipcjan, na pustyni, na górze Synaj, gdy dym i ogień wznosiły się z

góry, przy odgłosie trąby, wśród grzmotów i błyskawic, gdy Mojżesz wstępował w

zupełną ciemność (por. Wj 19). Inaczej zaś było w w przypadku Nowego

[Przymierza]: wszystko odbyło się nie na pustyni, ani nie na górze, ani wśród

dymu, obłoku, ciemności czy burzy, lecz z wielkim spokojem, o świtaniu, w

domu, gdy wszyscy byli zebrani 1 . Tamtym bowiem, jako ludziom dzikszym i

bardziej wyuzdanym, potrzeba było zmysłowych znaków, jak pustyni, góry,

dymu, odgłosu trąby i innych tym podobnych zjawisk; tym zaś, jako uległym i

wznoszącym się ponad poznanie zmysłowe, nie trzeba było żadnej z tych rzeczy.

A jeśli i nad nimi powstał szum, to nie ze względu na apostołów, ale stało się tak

ze względu na obecnych tam Żydów, dla których ukazały się także ogniste języki.

Jeżeli nawet po ujrzeniu tego rodzaju zjawisk mówili, że [apostołowie] upili się

młodym winem (por. Dz 2, 13), tym bardziej twierdziliby tak, gdyby nic takiego

nie zobaczyli. W Starym [Przymierzu], gdy Mojżesz wstąpił na górę, Bóg zstąpił

na dół; w Nowym zaś zstępuje Duch, podczas gdy nasza natura zostaje

wyniesiona do nieba czy na tron królewski 2 .

Gdyby Duch był kimś mniejszym, wówczas to, co się stało, nie byłoby

większe i bardziej godne podziwu. Tymczasem nawet tablice są o wiele lepsze i

czyny świetniejsze. Apostołowie bowiem nie zeszli z góry, niosąc w rękach, jak

Mojżesz, kamienne tablice, ale wszędzie chodzili, nosząc w swoich umysłach

Ducha [Świętego], otwierając skarb i źródło nauk, łask i wszelkiego dobra,

stawszy się dzięki łasce żywymi księgami i prawami. W ten sposób przyciągnęli

do siebie narody [całej] zamieszkanej ziemi, owych trzy tysiące (por. Dz 2, 41),

owych pięć tysięcy (por. Dz 4, 4), gdyż do wszystkich, którzy się do nich zbliżali,

Bóg przemawiał w ich własnym języku (por. Dz 2, 8).

Za Jego to sprawą także Mateusz, napełniony Duchem, napisał to, co napisał.

Mateusz, celnik! (por. Mt 9, 9) Nie wstydzę się nazwać go zgodnie z jego

zawodem, ani jego, ani innych. To właśnie najbardziej dowodzi ich cnoty oraz

łaski Ducha.

2. Dzieło zaś swoje słusznie nazwał radosną nowiną (ei!)ayy6?iiov). Przyszedł

bowiem ogłosić wszystkim - siedzącym w ciemności, nieprzyjaciołom i

grzesznikom - zniesienie kary, odpuszczenie grzechów, sprawiedliwość,

poświęcenie, odkupienie, przyjęcie za synów, dziedzictwo w niebie,

pokrewieństwo z Synem Bożym 3 . Cóż może być równe tym radosnym nowinom?

Bóg na ziemi, a człowiek w niebie; wszystko się zmieszało, aniołowie przebywali

z ludźmi, a ludzie stykali się z aniołami i innymi mocami niebiańskimi; można

było zobaczyć koniec długiej walki, pojednanie osiągnięte przez Boga z naszą

naturą, zawstydzonego diabła, pokonaną śmierć, otwarty raj, zdjęte przekleństwo,

usunięty błąd, przywróconą prawdę, wszędzie rozsiewane i wzrastające słowo

pobożności, wszczepiony w ziemię nadprzyrodzony sposób życia 4 , moce bez

obaw obcujące z nami, często przebywających na ziemi aniołów i wielką nadzieję

na przyszłość.

Dlatego swe opowiadanie nazwał radosną nowiną, jakby wszystkie inne słowa -

jak obfitość bogactw, wielkość władzy, urzędy, znaczenie, godności i wszystko

inne, co uchodzi u ludzi za dobre - były pozbawione treści. To, co głosili rybacy,

słusznie można nazwać radosną nowiną, nie tylko dlatego, że są to dobra trwałe i

niewzruszone, ale także dlatego, że zostały nam udzielone z wszelką łatwością.

Albowiem to, co otrzymaliśmy, otrzymaliśmy nie w wyniku pracy i znoju, nie

poprzez zabiegi i mozoły, ale wyłącznie z miłości Bożej.

Dlaczego zaś na tak wielką liczbę uczniów tylko dwóch apostołów i dwóch

spośród ich towarzyszy napisali [Ewangelie]? Jeden bowiem z tych, którzy -

oprócz Mateusza i Jana - pisali je, był uczniem Pawia, a drugi Piotra. Stało się

tak dlatego, że nie czynili niczego dla próżnej chwały, lecz dla pożytku. Cóż

więc? Czy nie wystarczyłby jeden ewangelista, aby wszystko opowiedzieć?

Oczywiście, że wystarczyłby. Jeśli jednak pisali czterej, w dodatku nie w tym

samym czasie, nie w tym samym miejscu, ani nie po wspólnych uzgodnieniach, a

głoszą wszystko jakby jednymi ustami, to okoliczność ta najbardziej potwierdza

prawdę.

(Dlaczego wydaje się, że ewangelie nie zgadzają się z sobą?) Powiesz, że stało

się przeciwnie. Zauważamy przecież, że często [ewangeliści] nie zgadzają się ze

sobą. Właśnie to stanowi najlepszydowód prawdy. Jeśliby we wszystkim

dokładnie się ze sobą zgadzali - co do czasu, co do miejsca, co do samych słów -

wtedy żaden z nieprzyjaciół nie uwierzyłby, że bez porozumiewania się ze sobą i

bez wcześniej zawartej ugody napisali to, co napisali. Tymczasem, jak się wydaje,

różn ice zachodzące pomiędzy nimi w mało istotnych kwestiach, odsuwają od

nich wszelkie podejrzenia i dają piękne świadectwo o ich charakterze. Jeżeli

nawet przekazali coś różniącego się co do czasu i miejsca, w niczym nie uwłacza

to prawdziwości ich przekazu. I to także, jeśli Bóg pozwoli, oczywiście wraz z

tym, o czym już wspominaliśmy wcześniej, będziemy się starali wykazać w

dalszym ciągu [naszych pouczeń], prosząc was, byście pamiętali, że w sprawach

zasadniczych, które odnoszą się do naszego życia i na których opiera się

przesłanie ewangelii (Kf|pt>y^a), żaden z nich nawet w niewielkim stopniu w

niczym nie różni się od pozostałych.

A jakie są to sprawy? Na przykład: że Bóg stał się człowiekiem, że czynił cuda,

że został ukrzyżowany, że Go pogrzebano, że zmartwychwstał, że wstąpił na

niebiosa, że będzie sądził, że ustanowił zbawienne przykazania, że nie nadał prawa

przeciwnego Staremu, że jest Synem Jednorodzonym i prawdziwym, że jest tej

samej istoty co Ojciec, i wszelkie inne tego typu rzeczy; w nich bowiem

znajdujemy u ewangelistów wielką zgodność.

Jeśli zaś co do cudów nie wszyscy wszystko przekazali, lecz jeden [opisał] to, a

drugi owo, niech cię to nie wprawia w zakłopotanie, bo gdyby jeden opowiedział

wszystko, zbyteczni byliby pozostali. Jeśliby zaś każdy z nich napisał coś nowego i

[całkiem] innego, nie byłoby potwierdzenia ich zgodności. Dlatego wiele rzeczy

opowiedzieli wspólnie, jednakże każdy, wybrawszy coś właściwego dla siebie,

dopowiedział coś innego, aby się nie zdawało, że mówił o czymś zbytecznym czy

bez namysłu, i aby dać nam wyczerpujące świadectwo wiarygodności swojego

opowiadania.

3. Także Łukasz podaje przyczynę, dla której przystąpił do pisania: „Abyś się mógł przekonać, powiada, o całkowitej

pewności nauk, których ci udzielono” (Łk 1, 4), to znaczy: abyś, przypominając je sobie nieustan

pewność tę zachowywał.

Jan zaś nie podał przyczyny, ale jak głosi stare podanie, które dotarło do nas od naszych przodków, on także zabrał

się do pisania nie bez powodu. Swoją ewangelię - zresztą za sprawą Chrystusa - napisał dlatego, że trzej inni

ewangeliści mieli przed oczyma przede wszystkim cel rozwinięcia nauki o Jego wcieleniu, a należało się obawiać, żeby

nie pozostała w ukryciu nauka o Jego bóstwie. Wynika to zarówno z przebiegu zdarzeń, jak i ze wstępu Ewangelii. Nie

zaczyna bowiem tak jak inni, od nizin [ziemi], lecz od wyżyn [nieba], do których dążył i dla których napisał całą księgę.

W tym sensie przewyższa pozostałych, i to nie tylko we wstępie, ale w całej Ewangelii.

Mówi się, że także Mateusz napisał Ewangelię w języku hebrajskim na

prośbę i żądanie wierzących Żydów, aby na piśmie pozostawić im to, czego

nauczał ich ustnie. Marek zaś uczynił to samo w Egipcie na prośbę swoich

uczniów. Stąd [nic dziwnego], że Mateusz pisząc dla Żydów chciał przede

wszystkim wykazać, że [Chrystus] pochodził od Abrahama i Dawida (por. Mt 1,

In). Łukasz zaś, ponieważ przemawiał do wszystkich, poprowadził swój wywód

dalej, sięgając aż do Adama (por. Łk 3, 38). Mateusz rozpoczął od rodowodu,

gdyż nic nie uspokajało Żydów tak dalece, jak przekonanie, że Chrystus jest

potomkiem Abrahama i Dawida. Łukasz zaś inaczej: najpierw wspomniał o wielu

innych rzeczach, a dopiero potem przystąpił do rodowodu (por. Łk 3, 23-38).

Istniejącą między nimi zgodność wykażemy na podstawie świadectwa wspólnot

całej ziemi, które przyjęły spisane przez nich relacje, a nawet w oparciu o

świadectwo nieprzyjaciół prawdy. Po [ewangelistach] bowiem nastało wielu

heretyków, którzy twierdzili rzeczy przeciwne temu, co mówią ewangelie.

Niektórzy z nich przyjęli wszystkie pisma, inni zaś, odrzuciwszy jakąś ich część,

tak je u siebie przechowują 5 . Gdyby zaś zawarte w nich wypowiedzi wzajemnie się

wykluczały, wówczas [heretycy] przyjmujący całość i utrzymujący przeciwne

zdania nie przyjmowaliby wszystkiego, lecz tylko tę część, która odpowiadałaby

ich poglądom; podobnie ci, którzy przyjęli je częściowo, nie zostaliby przekonani

o błędzie na podstawie przyjętej części, gdyby powyrywane fragmenty

pozostawały w ukryciu i nie oznajmiały głośno o swym pokrewieństwie z całością

dzieła. Wiadomo przecież, że jeśli wyjmiesz z boku zwierzęcia jakąś część, to

znajdziesz w niej wszystko, z czego składa się jego organizm: żyły, kości, arterie

oraz - by się tak wyrazić -próbkę budowy jego ciała. To samo można zobaczyć

także w Piśmie [Świętym], którego każda część wyraźnie okazuje swą łączność z

całością. Gdyby zaś te pisma nie zgadzały się z sobą, to nie byłoby między nimi

związku, a sama nauka już dawno by zaginęła. „Każde bowiem królestwo - mówi

[Pan] - wewnętrznie skłócone pustoszeje” (Łk 11, 17). Teraz zaś i w tym przejawia

się moc Ducha, sprawiająca, ż e ludzie zajmujący się rzeczami bardziej pilnymi i

koniecznymi nie ponoszą żadnej szkody, gdy poznają również małe.

(Zgodność Ewangelii. Ludzie prości rozprawiali o rzeczach wyższych tylko

dzięki natchnieniu Bożemu. «Państwo» Platona jest śmieszne)

4. Nie jest zaś dla nas istotne, gdzie przebywał każdy z nich, gdy pisał; w całym

natomiast dziele postaramy się wykazać, ż e żaden z nich nie pisał przeciwko

drugiemu. Ty zaś, zarzucając niezgodność, czynisz tak, jakbyś żądał, aby

używali tych samych słów oraz w ten sam sposób się wyrażali. Nie wspomnę,

ż e także ci, którzy wielce się szczycą znajomością retoryki i filozofii,

napisawszy wiele ksiąg o tym samym przedmiocie, następnie nie tylko nie

zgadzali się ze swomi [poprzednimi opiniami], ale nawet twierdzili rzeczy

wręcz przeciwne. Nie tym samym bowiem jest opowiedzenie czegoś w inny

sposób i opowiedzenie czegoś przeciwnego. Nie przytaczam tego w ogóle,

abym przypadkiem nie układał swojej obrony na podstawie ich głupoty. Nie

chcę bowiem na podstawie fałszu dowodzić prawdy.

Chętnie natomiast bym zapytał: Jak to się stało, ż e uwierzono w rzeczy

rzekomo sprzeczne? Jakim sposobem zapanowały one wszędzie? Jakim sposobem

ludzie mówiący rzeczy przeciwne wzbudzali podziw, znajdowali wiarę, zyskiwali

rozgłos w całym świecie? Wielu bowiem było świadków tego, co opowiadali,

wielu też nieprzyjaciół i wrogów. Nie pisali przecież swoich pism w jakimś

zakątku i nie zakopali ich, lecz ogłaszano je wszędzie i wobec wszystkich, na

lądzie i na morzu, czytano je - tak jak i teraz - także w obecności nieprzyjaciół, a

nikt niczym się w nich nie zgorszył. I bardzo słusznie, bo była to moc Boża, która

przenikała wszystko i we wszystkich to sprawiała. Gdyby tak nie było, jakże

celnik, rybak, czy człowiek nieuczony mógłby o takich rzeczach rozprawiać 6 ?

Tymczasem oni z wielką powagą - i to nie tylko za życia, ale również po śmierci -

głoszą i przekonują o tym, o czym obcym nawet się nie śniło; [przekonują zaś] nie

dwóch, dwudziestu, stu, tysiąc, dziesięć tysięcy, ale całe miasta, ludy, narody,

ziemię i morze, Greków i barbarzyńców, ziemie zamieszkane i niezamieszkane, a

mówią o rzeczach wielce przekraczających naszą naturę. Pomijając bowiem

rzeczy odnoszące się do ziemi, głoszą wszystko co dotyczy nieba, pokazują nam

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: