Komunikacja interpersonalna podstawą życia społecznego
Komunikacja = łac. „comunicare” – być w relacji z kimś, uczestniczyć w czymś, połączyć, uczynić wspólnym
Komunikacja, komunikowanie może być rozumiane jako:
l transmisja = przekaz
l rozumienie
l oddziaływanie
l łączenie (tworzenie wspólnoty)
l interakcja (kontakt)
l wymiana
l składnik procesu społecznego
Komunikacja interpersonalna = rodzaj kontaktu nawiązanego za pomocą zmysłów lub specjalnie do tego przystosowanych narzędzi środków komunikowania między co najmniej dwiema osobami z których jedna (nadawca) przekazuje drugiej (odbiorcy) za pomocą zrozumiałych dla nich znaków pewne treści pojęciowe lub emocje z zamiarem wywołania u odbiorcy określonych relacji
Psychologia komunikowania się:
l Komunikacja to wymiana informacji pomiędzy co najmniej dwoma podmiotami ( nadawca i odbiorca). Cel komunikacji to przekaz informacji i wywołanie zmian w zachowaniu.
l Nadawca:
- intencja
- kodowanie
- emisja, edycja komunikatu.
l Odbiorca:
- odbiór
- odkodowanie = odczytywanie kodu
- interpretacja
l Kod:
- werbalny
- niewerbalny (język ciała: mimika, pantomimika, relacje przestrzenne, pozawerbalne aspekty mowy)
Proces komunikacji
Do zaistnienia procesu komunikacji konieczne jest
wystąpienie 7 zasadniczych elementów:
l źródła – nadawcy komunikatu,
l kodowania – przekształcenia w symboliczną postać,
l komunikatu – zakodowana wiadomość,
l kanał – środek przekazu (komunikacja ustna, pisemna, wizualna),
l dekodowanie – przełożenie komunikatu na zrozumiałą formę,
l odbiorca – adresat komunikatu,
l sprzężenie zwrotne – informacja zwrotna o zrozumieniu przekazu.
Sposoby komunikowania:
l bezpośrednie (twarzą w twarz)
l pośrednie (media)
Ø jednokierunkowe (od nadawcy do odbiorcy)
Ø interaktywne
- asynchroniczne (nadawany komunikat i odbiór może być odroczony w czasie)
- synchroniczne (bez odraczania w czasie)
Typy komunikowania ze względu na cel
l informacyjne
l perswazyjne
Perswazja to celowe działanie zmierzające do ukształtowania
określonych postaw, przekonań, poglądów lub zachowań
Odbiorców komunikatów (intencjonalność wpływu). Wykorzystuje się 3
techniki:
Ø apelowanie
Ø sugerowanie pożądanych interpretacji
Ø racjonalne uzasadnianie słuszności prezentowanych poglądów
Komunikacja
l werbalna
l niewerbalna (język ciała)
Wyodrębniono cztery różne rodzaje ekspresji niewerbalnej: mimika, proksemika, kinezjetyka, parajęzyk.
Mimika twarzy stanowi źródło informacji na temat stanów emocjonalnych i postaw, takich jak sympatia czy wrogość. Naukowcy stwierdzili, że istnieje sześć głównych rodzajów mimiki odpowiadających następującym emocjom: szczęście, zdziwienie, strach, smutek, gniew, pogarda.
Proksemika dostarcza informacji o partnerach interakcji na podstawie przestrzennej odległości miedzy nimi, sposobu strukturyzowania i wykorzystania mikroprzestrzeni. Zachowania proksemiczne pozostają pod wpływem dwóch sprzecznych potrzeb: afiliacji i prywatności.
Kinezjetyka analizuje postawy ciała, gesty i inne ruchy ciała. Jeden z podstawowych aksjomatów komunikowania brzmi, iż jest to zjawisko nieuchronne. Można przestać mówić w sensie wokalnym ale nie można w ogóle wstrzymać emitowania informacji- intencjonalnie lub nieintencjonalnie ciało stale wysyła sygnały poprzez postawę, pochylenie, rozluźnienie, napięcie, gesty.
Czwartym systemem komunikacji niewerbalnej jest parajęzyk. Źródłem informacji są cechy głosu- wysokość, natężenie, tempo mówienia, wahania i inne zakłócenia płynności mowy.
O doniosłej roli komunikacji niewerbalnej świadczyć może fakt, iż w większym stopniu ufamy treści przekazu niewerbalnego niż tego wyrażonego słowami. Jak dowodzą badania na temat komunikacji interpersonalnej poszczególne kanały przekazu informacji mają zróżnicowany wpływ na kształtowanie ogólnej oceny wypowiedzi. I tak treść wyrażona słowami wpływa jedynie w 7%, przekaz zawarty w tonie głosu decyduje w 38%, przekaz zawarty w mimice twarzy decyduje w 55%.
Bariery komunikacyjne
Mianem barier komunikacyjnych określa się wszystkie czynniki, które utrudniają zrozumienie przekazu zawartego w wypowiedzi. Można wyodrębnić bariery o charakterze fizycznym i psychologicznym.
Różnice kulturowe- nasza przeszłość i wpisane w nią doświadczenia w decydujący sposób wpływają na nasz system poznawczy. Różnice w interpretacji tej samej wypowiedzi przez kilka osób wynikają z faktu, iż każdy posiada własny kontekst poznawczy (bagaż doświadczeń), który w sposób nieświadomy wpływa na sposób myślenia.
Brak umiejętności decentracji– pełne zrozumienie rozmówcy możliwe jest dzięki przyjęciu jego perspektywy. Ktoś kto całą swoja świadomość skupia na własnej osobie- nie jest zdolny przyjąć innego niż własny punktu widzenia nie może być dobrym słuchaczem a tym samym dobrym rozmówcą.
Utrudnienia percepcyjne- trudno o efektywną komunikację jeżeli nie rozumiemy rozmówcy ponieważ ten mówi zbyt szybko, niewyraźnie artykułuje wyrazy, jąka się, etc.
Stereotypy- Chętniej słuchamy osób o wysokim statusie społecznym niż tych, których status jest niski. Jeżeli rozmówca posiada określone atrybuty wskazujące na wysoki status społeczny wówczas poświecimy mu więcej uwagi, okażemy więcej uprzejmości i chętniej zgodzimy się z jego poglądami. W sposób diametralnie inny będziemy traktować osobę, której status społeczny jest niski.
Wybiórczość uwagi- poważnym utrudnieniem jest koncentrowanie się jedynie na określonych faktach zamiast na całokształcie wypowiedzi. Jeżeli słuchacz całą swoją uwagę skupia na tym by zrekonstruować przebieg zdarzenia, które jest przedmiotem opowieści, może nie dostrzec innych ważnych aspektów.
Samopoczucie- sposób patrzenia na życie w dużej mierze zależy od uwarunkowań psychologicznych. Wartości, poglądy, cele wyznaczają ogólne i relatywnie stałe ramy natomiast stan psychofizyczny doraźnie zmienia sposób postrzegania zdarzeń.
Wymienione czynniki stanowią swoiste filtry, przez które przenika wypowiedź zanim zostanie odkodowana w umyśle słuchacza. Owe filtry, różne u poszczególnych osób, w różny sposób zniekształcają przekaz zawarty w wypowiedzi.
Narzędziem, które pozwala zminimalizować niezgodności pomiędzy treścią wypowiedzianą przez nadawcę i odebraną przez odbiorcę jest aktywne słuchanie.
Aktywne słuchanie
Słyszeć nie znaczy słuchać!
Słyszenie to wyłącznie czynność percepcyjna, mimowolna dokonująca się za sprawą receptorów w obrębie narządu słuchu. Słuchanie natomiast jest czynnością selektywną, która obejmuje zarówno czynność receptorów słuchowych jak również proces interpretacji odbieranych bodźców słuchowych. Słuchanie polega na dokonywaniu odkodowania znaczeń słyszanych słów. Słuchanie może mieć charakter czynny lub bierny. Słuchać biernie znaczy prawie tyle samo co słyszeć. Słuchanie bierne zachodzi wówczas kiedy poziom motywacji osoby słuchającej jest bardzo niski.
Aktywne słuchanie angażuje umysł słuchacza w znacznie większym stopniu. Jest to proces kierunkowy- służy uzyskaniu określonych informacji, poznaniu poglądów rozmówcy, jego postaw, uczuć, emocji, etc. Wymaga podążania za tokiem myślenia rozmówcy, przyjmowania jego punktu widzenia, etc. Aktywne słuchanie sprawia, że rozmówca czuje, iż jego poglądy i uczucia są szanowane, rozumiane i akceptowane. Rozładowuje napięcie, przynosi ulgę, ułatwia zidentyfikowanie problemu. Powinno opierać się na wzajemnym zrozumieniu, szacunku, empatii i zaufaniu. W innym przypadku będzie zwykłą manipulacją. Aktywne słuchanie przejawia się zarówno w formie werbalnej jak również niewerbalnej. Potakiwanie, uśmiech, grymas na twarzy, aprobata, zdziwienie okazywane za pomocą wzroku to tylko niewerbalne sygnały świadczące o aktywnym słuchaniu.
Werbalnym przejawem aktywnego słuchania może być parafrazowanie wypowiedzi, zadawanie pytań, okazywanie empatii.
Techniki wykorzystywane przy aktywnym słuchaniu
Parafraza - ujmujemy w słowa to, co ktoś powiedział, sprawdzając czy dobrze usłyszeliśmy:
- jeśli Cię dobrze zrozumiałam, to ....
- z tego, co mówisz, wynika, że ...
- czy chodzi Ci o to, że ...
- chcesz powiedzieć, że ...
Odzwierciedlanie uczuć - mówimy komuś, jakie, naszym zdaniem, są jego odczucia:
- wydajesz się być zdenerwowanym, gdy mówisz o tym
- zdaje się, że Cię rozzłościłem
- wygląda, że jesteś zadowolony z tych planów
Dowartościowanie
- dziękuję Ci za to, co powiedziałeś
- doceniam to, co dla mnie zrobiłeś
- cieszę się, że tak poważnie do tego podeszłaś
Dojaśnianie
- kiedy i gdzie to się stało?
- co dla Ciebie to oznacza?
- Jak on wtedy wyglądał?
Skupianie się na najważniejszym (ogniskowanie) – istnieje wiele problemów do omówienia, prosimy mówiącego o skoncentrowanie się na jednej sprawie najważniejszej, ogniskujemy jego uwagę poprzez zadanie pytania :
- wiem, że wszystko jest dla Ciebie ważne, ale czy jest jakaś konkretna rzecz, w której moglibyśmy
- coś zrobić?
- która z tych spraw jest dla Ciebie najważniejsza
Klaryfikowanie – prośba i wyjaśnienie (poprzez przykład)
Powtarzanie – dosłowne przytoczenie; przyszły przedmiot refleksji
Pytania otwarte – jak do tego doszło?, jak mógłbym Ci pomóc?
1
pousiu18