Daniłowski Gustaw _ FRAGMENTY. SYLWETKA SPOŁECZEŃSTWA POLSKIEGO PO 1863 R.pdf

FRAGMENTY

GUSTAW DANIŁOWSKI

TEGOŻ AUTORA:

Z MINIONYCH DNI. Fragmenty powieściowe. Nakład

Gebethnera i Wolffa. Kraków, 1902. Cena Rb. 1-80.

POEZJE I. Nakład Stefana Dembego. Warszawa, 1902.

Cena Rb. 120,

DWA GŁOSY. Nowele. Nakład Gebethnera i Wolffa.

Warszawa, 1903. Cena Rb. 1-50.

NEGO. Nowele. Wydanie 2-gie. Nakład Gebethnera

i Wolffa. Warszawa 1904. Cena Rb. 1-—.

FRAGMENT Z PAMIĘTNIKA. Nowele. Nakład S. Orgel

branda Synów. Warszawa, 1906. Cena Rb. 1-20.

NA WYSPIE. Poemat. Wydanie 3-cie. Nakład J. Li

sowskiej. Warszawa, 1907. Cena Rb. —-75.

WRAŻENIA WIĘZIENNE. Nakład księgarni Polskiej

B. Połonieckiego. Lwów, 1908. Cena Kor. 2 - 50.

JASKÓŁKA. Powieść. 2 tomy. Wydanie 2-gie. Spółka

nakładowa »Książka«. Kraków, 1905. Cena K. 5-50.

POEZJE. Nakład księgarni Polskiej 13. Połonieckiego.

Lwów, 1910. Cena Rb. 1-—.

W MIŁOŚCI I BOJU. Nowele. Wydanie 2-gie. Spółka

nakładowa »Książka«. Kraków. 1910. Cena Rb. 1-20.

MARJA MAGDALENA. Powieść. Wydanie nowe uzu-

pełnitne. Z rysunkiem Marji Magdaleny i portre

tem autora. Nakładem Kasy przezorności i ""po-

mocy warszawskich pomocników księgarskich.

Kraków 1914. Cena Rb. 2-50. 1

EPILOG. — Zelma. — Rien ne va plus. — Policzek. —

Luźne kartki. — Barykada (z Leona Frapić). Na

kładem Kasy przezorności i pomocy warszaw

skich pomocników księgarskich. Warszawa 1914.

Cena Rb. 1-60.

FRAGMENTY

SYLWETKA SPOŁECZEŃSTWA PO R. 1863.

BUDOWNICY I ŻOŁNIERZE. — DZIWNE

OBAWY. — Z WIELKIEJ KSIĘGI. — Z PSY

CHOLOGII KONSERWATYZMU.- AKTUALNA

SPRAWA.—ZNAMIENNE SYGNAŁY.—ENUN-

CYACYE NASZEGO PRZYJACIELA. — DOK-

TRYNEROM. — ZAKOŃCZENIE

KRAKÓW — 1914

SKŁAD GŁÓWNY W KSIĘGARNI

D G. GEBETHNERA I SPÓŁKI •

Przedruki, nieuprawnione przez autora, wzbro

nione. Wszelkie prawa autorskie co do tłumaczeń

i przeróbek zastrzeżone.

SYLWETKA SPOŁECZEŃSTWA

PO ROKU 63-IM.

KRAKOW — DRUK W. L. ANCZYCA I SPOLKI.

'RAGMENTł

Pragnąc skreślić ideowo-polityczną sylwetkę

naszego społeczeństwa od doby powstaniowej aż

do dzisiejszych czasów, by uwydatnić, jak silnym

przemianom uległo jego oblicze, uważam za sto

sowne przypomnieć w ogólnych zarysach wygląd

pośmiertnych masek dziadów i ojców naszych.

Dziadowie ci to pokolenie 1831 roku, ojco

wie — 1863.

Jeżeli porównamy straty, poniesione w tych

katastrofach dziejowych, to przekonamy się, że

kiedy w listopadzie szła gruba gra o złoto, to

w styczniu już tylko o ostatnie groszaki.

W pogromie listopadowej rewolucyi bowiem

zginęła armia polska, przepadł sejm, autonomia

kraju.

W przegranej 1863 straciliśmy szczupłe szczątki

swobód, nikły samorząd, rozmaite drobne ustęp

stwa uzyskane nb. skutkiem wrzenia w kraju,

reformy, które może nie tak gwałtownie jak

po zdławieniu powstania, ale stopniowo, w myśl

stałej zasady rządu rusyfikacyi kresów, zostałyby

nam odjęte mocą ukazów, tajnych i jawnych

— 4

—

5 —

cyrkularzy ministrów, lub słynnych wyjaśnień se

natu, czego wymownym dowodem są losy lojal

nej, nigdy nie buntującej się Finlandyi.

A jednak po klęsce 1831 roku nie widzimy

tej strasznej depresyi moralnej, jaka nastąpiła po

wygaśnięciu powstania.

Duch narodu nie upada, przeciwnie, w osobie

swych lepszych przedstawicieli wyolbrzymia się

do nieznanych uprzednio granic. Bo rok 1831 zo

sta! potraktowany przez społeczeństwo tylko jako

wielka przegrana bitwa, która bynajmniej nie

rozstrzyga o ostatecznym wyniku stuletniej walki

o wolność i niepodległość.

Po niepomyślnym wybuchu buntowniczy wulkan

nie zasklepia się, ale goreje wewnętrznie, by przy

pierwszej sposobności zapłonąć ogniem na nowo.

Potężnym kraterem, skąd lecą płomienne żagwie

nietylko na pola rodzime, ale i w obce kraje,

staje się niezwykle liczna emigracya, obejmująca

kwiat narodu. Ona to, niby rycerz wyszły z roz-

rąbanego ciała ojczyzny, wysuwa się na czoło

burzącej się podówczas Europy i, niby anioł

mściciel podeptanych praw własnych, zjawia się

wszędzie, gdzie załopocze sztandar wolności, czy

w Niemczech, czy na równinach węgierskich,

czy też w dalekiej, opłyniętej błękitnem morzem

wyspie Sycylii.

Skrzydlaty orzeł polski szlachecki, mocno po

strzelony, ale nie strącony jeszcze w wysokim

polocie, zrywa się raz wraz i we własnej ojczyźnie,

by targać jej pęta.

Niebawem po wyjściu ostatniego żołnierza

z Królestwa jesteśmy świadkami zbrojnej wy

prawy Zaliwskiego i Zawiszy do Kongresówki,

odpowiednich prób Wołowicza na Litwie. W pięć

lat później przerażony pogromca, Mikołaj 1, od

krywa szeroko rozgałęziony spisek Konarskiego

i jednocześnie wstrząsa nim szalony zamiar jego

więźniów, zesłańców syberyjskich, oderwania Za-

uralskich prowincyi od reszty państwa.

Stryczkowe egzekucye, szatańskie tortury, pę

dzanie przez pałki żołdactwa, morze krwi nie

jest w stanie zalać tego ognia: w r. 1844 knuje

nowe sprzysiężenie ks. Ściegienny, a w 1846 i 8

pożar w rozdartych dzielnicach Polski wybucha

na nowo.

Moralnem podłożem tych iście heroicznych

czynów była tytaniczna praca na emigracyi mó

zgów i serc, podżeganych obosiecznym mieczem

tęsknoty i cierpienia.

W zetknięciu się z wolnomyślnymi prądami za

chodu odbywa się na emigracyi gwałtowna re-

wolucya w poglądach i wyobrażeniach.

Dwudziestoletni okres po roku 1831 staje się

epokową erą w rozwoju myśli polskiej, erą nie

ocenioną, nietylko niedocenioną, ale, co gorsza,

w biegu lat zapomnianą, złotą kartą, walającą się

w bibliotecznym pyle. Są to lata nietylko naj-

cudniejszych wzlotów poezyi naszej, ale pra-

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: