Najczęstsze błędy logiczne u racjonalistów i ateistów.pdf

Najczęstsze błędy logiczne u racjonalistów i ateistów :: Trynitarianie

Page 1 of 18

Głowna Trójca Świadkowie Jehowy Racjonalista Ateizm Goście Forum Linki O nas Kontakt

artykuþ z: Polemika z ateizmem

Najczęstsze błędy logiczne u racjonalistów i ateistów

Ateiści i racjonaliści twierdzą często, Ŝe ich światopogląd oraz powody, z których odrzucają oni

nadprzyrodzoność, teizm, teologię, religię, Biblię i Boga, są „czysto logiczne”, „oparte tylko na samym

rozumie i logice”, są „oczywistą samą logiką” itd. Kiedy jednak dokładnie przyjrzeć się tym powodom pod

kątem logiki, to wtedy okazuje się, Ŝe owa negacja jest praktycznie w całości utkana z błędów logicznych.

Niniejszy esej grupuje najczęściej spotykane błędy logiczne w sposobie rozumowania i argumentowania u

ateistów i racjonalistów. Nie są to błędy poszczególnych jednostek – przykłady logicznie błędnych

twierdzeń, jakie przytoczę, stanowią swego rodzaju ateistyczno-racjonalistyczny etos. Od lat śledzę

wypowiedzi wojujących ateistów i racjonalistów, sam niekiedy biorę udział w dyskusjach z nimi, stąd

wiem – jak sądzę – co naleŜy do pewnego „wspólnego nurtu” ich światopoglądu. Dzięki tej obserwacji

zauwaŜyłem, Ŝe pewne twierdzenia są im wspólne, kaŜdy z nich musi wcześniej czy później je

wypowiedzieć, aby niejako usankcjonować swój światopogląd i swą negację teizmu. Owe memy

(wzorcowe jednostki informacji kulturowej) istnieją w ich umysłach niezaleŜnie od konkretnej osoby i

szerokości geograficznej. Stanowią ich wspólne dziedzictwo światopoglądowe i tylko nieliczne wyjątki

wśród nich nie posługują się tymi memami. Warto znać najbardziej rozpowszechnione błędy logiczne

występujące w najczęściej spotykanej argumentacji ateistów i racjonalistów, aby móc się prosto i

skutecznie bronić przed ich zmasowanymi atakami. PoniŜszy indeks moŜe więc stanowić swego rodzaju

podręczną pomoc w dyskusjach. Przejdźmy do konkretów. PoniŜej układam poszczególne błędy logiczne

według dość luźnej kolejności. Pewne przykłady mogą się powtarzać przy omawianiu róŜnych błędów

logicznych, poniewaŜ czasem w jednym zdaniu występuje kilka błędów logicznych jednocześnie.

1. Argumentum ad ignorantiam

Ten błąd logiczny powstaje wtedy, gdy ktoś twierdzi coś na podstawie braku dowodów na istnienie

czegoś lub gdy twierdzi coś na podstawie braku dowodów przeciw istnieniu czegoś.

Przykład:

Nie ma dowodów na istnienie Boga, zatem moŜna uznać, Ŝe Bóg nie istnieje.

Błędu tego nie popełnia się tylko wtedy, gdy stosuje się go w prawie, gdzie istnieje domniemanie

niewinności (ktoś jest niewinny tak długo, aŜ nie dowiedzie mu się winy). Warto nadmienić, Ŝe sami

wierzący często popełniają ten błąd logiczny, gdy twierdzą np.:

Udowodnij mi, Ŝe Bóg nie istnieje.

Trzeba wiedzieć, Ŝe twierdzenia tego typu są argumentum ad ignorantiam i dlatego naleŜy ich

konsekwentnie unikać, poniewaŜ są one ewidentnie błędne logicznie. Aby to zobrazować, wyobraźmy

sobie taką oto sytuację, gdy ktoś twierdzi:

Udowodnij mi, Ŝe kosmici nie opanowali po kryjomu rządu Stanów Zjednoczonych. Nie moŜesz tego

zrobić? Zatem kosmici opanowali rząd Stanów Zjednoczonych .

Z argumentum ad ignorantiam wiąŜe się inny częsty błąd popełniany przez racjonalistów i ateistów

wobec chrześcijaństwa i Biblii – argumentowanie ex silentio . Błąd ten pojawia się zawsze wtedy, gdy ktoś

argumentuje na podstawie braku danych. Oto najczęstsze przykłady takiego błędnego logicznie

argumentowania:

Paweł nic nie wiedział o ziemskim Ŝyciu Jezusa, skoro nic o tym nie pisał [1].

Testimonium Flavianum to chrześcijańskie fałszerstwo w dziele Flawiusza, poniewaŜ Ojcowie Kościoła

http://www.trinitarians.info/ateizm/art_253_Najczestsze-bledy-logiczne-u-racjonalist...

2008-11-20

Najczęstsze błędy logiczne u racjonalistów i ateistów :: Trynitarianie

Page 2 of 18

przed Euzebiuszem nie powoływali się na ten fragment, którego tym samym najwidoczniej nie znajdywali

w dziele Flawiusza. A skoro go tam nie znajdywali, to go tam nie było [2].

Większość autorów niechrześcijańskich z I wieku n.e. nie wspomina o Jezusie, zatem Jezus nie istniał .

Racjonaliści czasem wprost przyznają, Ŝe opierają się na błędnym logicznie argumencie ex silentio, nie

zdając sobie najwyraźniej sprawy z tego, Ŝe jest to błąd logiczny. Jeden z nich pisze np. w podsumowaniu

swego wywodu na temat świadectw odnośnie do istnienia Jezusa w I wieku, Ŝe „ów argument ex silentio

jest bardzo mocny” [3] . Brzmi to groteskowo w świetle logiki, poniewaŜ błędny logicznie argument nie

moŜe być jednocześnie „mocny”. Inny racjonalista popełnia podobny paralogizm pisząc, Ŝe narzuca się mu

argumentum ex silentio[4]. Błąd ten przybiera teŜ formę rozumowania, które Anglosasi zwą argument from

the negative. Błąd ten powstaje wtedy, gdy ktoś twierdzi, Ŝe jakiś system wiedzy obala inny system wiedzy

tylko dlatego, Ŝe jest od niego dokładniejszy.

Przykłady:

Teoria ewolucji obala koncepcję boskiej kreacji, poniewaŜ jest dokładniejsza i lepiej potwierdzona .

Ateizm obala teizm, bo opiera się na bardziej rozsądnym i logicznym rozumowaniu .

Nauka jest w stanie obalić religię, bo metoda naukowa jest dokładniejsza w dochodzeniu do prawdy .

Samorzutna teoria powstania Ŝycia z materii nieoŜywionej jest prawdziwa, w przeciwieństwie do teorii

kreacji, bowiem zajmują się nią naukowcy, oni zaś są bardzo precyzyjni i dokładni z natury .

2. Argumentum ad hominem (zwany takŜe ad personam ).

Ten błąd logiczny bardzo często występuje w wywodach racjonalistów i ateistów (niestety, takŜe

chrześcijanie bardzo często robią błędy tego typu). Popełnia się go zawsze wtedy, gdy zamiast

polemizować z czyjąś argumentacją, atakuje się jakąś osobę lub jej wiarygodność.

Przykłady:

To napisał kreacjonista, zatem moŜna sobie odpuścić polemikę z nim, bo na pewno głosi jakieś bzdury .

3. Argumentum ad populum

Błąd ten następuje wtedy, gdy staramy się udowodnić słuszność swego twierdzenia, odwołując się do

tego, co myśli jakaś zbiorowość.

Przykłady:

Biblia to zbiór mitów, bzdur i kłamstw, tak uwaŜa dziś większość wykształconych ludzi i naukowców.

Bóg nie istnieje, wie o tym wielu mądrych ludzi Ŝyjących dziś i kiedyś. Wystarczy wspomnieć o tym, Ŝe

najwięksi twórcy naszej cywilizacji byli ateistami .

Większość naukowców wierzy w teorię ewolucji, więc jest ona prawdą .

Niestety, ale wielu wierzących równieŜ popełnia ten błąd. Często spotyka się np. takie oto twierdzenia:

Ludzkość zawsze wierzyła w Boga, dlatego głupotą jest twierdzenie, Ŝe Go nie ma .

Wielu mądrych i wykształconych ludzi wierzyło, Ŝe Biblia ma rację .

NaleŜy stanowczo unikać takich rozumowań.

4. Argumentum ad numerum

Ten błąd jest blisko powiązany z błędem z punktu poprzedniego. Popełniamy go wtedy, gdy kogoś

przekonujemy, Ŝe słuszność jakiegoś poglądu jest wprost proporcjonalna do liczby tych, którzy go

popierają. Niestety, ale błąd ten często pojawia się takŜe w świecie naukowym, gdzie często o przyjęciu

http://www.trinitarians.info/ateizm/art_253_Najczestsze-bledy-logiczne-u-racjonalist...

2008-11-20

Najczęstsze błędy logiczne u racjonalistów i ateistów :: Trynitarianie

Page 3 of 18

danego paradygmatu za słuszny decyduje recepcja tego paradygmatu wśród większości członków tej

społeczności.

Przykłady:

Większość religioznawców uwaŜa, Ŝe Ewangeliści nie przedstawili prawdy o Jezusie, a jedynie wiarę

ówczesnych wspólnot. NaleŜy więc uznać to rozwiązanie za słuszne .

Boga nie ma, wystarczy zauwaŜyć, Ŝe większość naukowców na świecie to ateiści .

Teoria ewolucji jest prawdą, bowiem większość naukowców zgadza się z nią .

Kreacjoniści mylą się, poniewaŜ tak uwaŜa większość ewolucjonistów .

Większość biblistów nie tłumaczy tego wersu tak jak Biblia, którą ty przytaczasz .

Ten błąd logiczny popełniał guru racjonalistów i ateistów okresu PRL, Zenon Kosidowski[5].

Szczególnie często moŜemy znaleźć ten erystyczny chwyt u Deschnera, który w jednej ze swych ksiąŜek

pisze np.: „Powszechnie uwaŜa się, Ŝe najstarsi chrześcijanie z Palestyny nie spisali ani jednego słowa

Jezusa” [6] . „Jak przypuszczają niemalŜe wszyscy badacze, Paweł nie znał Jezusa historycznego” [7] .

Innymi słowy, błąd ten następuje prawie zawsze wtedy, gdy w danym zdaniu spotykamy takie zwroty

jak: „przecieŜ większość uwaŜa, Ŝe”.

5. Argumentum ad verecundiam

Błąd ten następuje wtedy, gdy twierdzimy, Ŝe coś jest prawdą tylko dlatego, Ŝe ktoś inny (np. jakiś

autorytet) tak twierdzi. WyróŜniamy dwa rodzaje tego błędu: pierwszy następuje wtedy, gdy ktoś powołuje

się tylko na zdanie jakiegoś autorytetu zamiast na argument; drugi zaś następuje wtedy, gdy ktoś powołuje

się na autorytet niekompetentny w danej dziedzinie. W tym ostatnim wypadku mówimy o błędzie

logicznym appeal to unqualified authority .

Przykłady:

Richard Dawkins, słynny biolog, jest ateistą. Wielokrotnie uzasadniał on, Ŝe Bóg nie moŜe istnieć .

Niestety, ale wierzącym równieŜ zdarza się popełniać ten błąd. Czasem słyszy się takie oto zdania:

Nawet Newton wierzył w Boga .

NaleŜy unikać tego typu sformułowań we własnej argumentacji, a opinie autorytetów cytować co

najwyŜej jako jedynie ciekawostkę lub ilustrację swych argumentów. Dawkins nie jest teologiem, więc

jego wypowiedzi na temat Boga nie posiadają rangi autorytetu i przytaczanie ich w sporach teologicznych

jest błędne logicznie. Warto nadmienić, Ŝe błąd logiczny appeal to unqualified authority często popełniano

w polskiej kampanii unijnej, kiedy to jako rzekomy argument za wejściem Polski do UE przytaczano

opinię wielu sławnych ludzi polskiej kultury (aktorów, pisarzy, sportowców, m.in. M. Kondrata). Ludzie ci

nie są przecieŜ specjalistami od problematyki integracji, ich zdanie w tej sprawie nie było więc warte ani

trochę więcej niŜ zdanie tych, którzy byli odbiorcami ich apeli.

6. Argumentum ad traditio ( antiquatitam )

Ten błąd występuje wówczas, gdy argumentujemy, Ŝe coś musi być prawdziwe, bo wcześniej uznawano

taki to a taki pogląd.

Przykłady:

śydzi nie wierzyli w Trójcę Świętą, chrześcijanie zafałszowali więc religię objawioną MojŜeszowi .

7. Argumentum ad novitam

Jest to przeciwieństwo błędu wspomnianego przed chwilą. Błąd ten polega na tym, Ŝe ktoś powołuje się

w swej argumentacji na fakt, Ŝe jego rozumowanie jest nowsze, nowocześniejsze, postępowe itd.

http://www.trinitarians.info/ateizm/art_253_Najczestsze-bledy-logiczne-u-racjonalist...

2008-11-20

Najczęstsze błędy logiczne u racjonalistów i ateistów :: Trynitarianie

Page 4 of 18

Przykłady:

Religia reprezentuje staroświeckie i nieaktualne rozumowanie. Nowoczesne rozumowanie, naukowe, nie

odwołuje się juŜ do Boga w tłumaczeniu otaczającego nas świata. Ludzie nowocześni odrzucają Boga i

religię jako rozumowanie staroświeckie i przestarzałe .

Warto nadmienić, Ŝe ten błąd logiczny występuje dziś chyba najczęściej w reklamie, gdzie

niedwuznacznie sugeruje się odbiorcy, Ŝe jakiś produkt jest lepszy tylko dlatego, Ŝe jest nowszy od

poprzednich. TakŜe wśród informatyków i u pasjonatów techniki panuje przeświadczenie, Ŝe nowszy

model jakiegoś urządzenia lub programu jest lepszy niŜ jego poprzednik. Tymczasem często jest tak, Ŝe np.

nowszy program eliminuje tylko niektóre błędy starszej wersji, mnoŜąc nowe błędy i czasem nawet

pozbawia swych nowych uŜytkowników dogodności, z jakich mogli oni korzystać, uŜywając pewnych

cenionych funkcji dotychczasowego programu.

8. Argumentum ad misericordiam

Ten błąd logiczny moŜna bardzo często spotkać w wywodach racjonalistów i ateistów. Błąd ten

powstaje zawsze wtedy, gdy argumentujemy, odwołując się do uczuć i emocji słuchacza.

Przykłady:

Bóg pozwala cierpieć niewinnym istotom. Nierozsądne jest wierzyć w takiego okrutnego Boga .

To rozumowanie jest błędnie logicznie, poniewaŜ z filozoficznego punktu widzenia jest moŜliwe

istnienie takiego Boga teistów lub deistów (zatem niekoniecznie chrześcijan), który dopuszcza cierpienie.

Inny przykład:

Kościół okazał się religią fałszywą, bo ma na sumieniu inkwizycję i wyprawy krzyŜowe .

9. Dicto simpliciter (znany teŜ jako hasty generalization )

Błąd ten występuje wtedy, gdy generalizujemy i uogólniamy coś na podstawie małej ilości przypadków.

Przykłady:

Wykazałem w Biblii kilka błędów. Nie trzeba dalej wykazywać, Ŝe jako dokument Biblia jest zupełnie

niewiarygodna (co ma oznaczać, Ŝe skoro wykazałem, iŜ w Biblii jest parę zdań nieprawdziwych, to

wszystkie zdania w Biblii, lub przynajmniej ich większość, to zdania nieprawdziwe).

Mój przyjaciel jest chrześcijaninem, a grzeszy tak często, jakby Boga nie było .

Chrześcijanie są bardzo obłudnymi ludźmi .

Błąd ten przybiera teŜ czasem nieco inną postać, zwaną:

10. Fallacy of composition

Powstaje wówczas, gdy ktoś twierdzi, Ŝe całość posiada cechy tylko części tej całości. Racjonaliści

bardzo często popełniają ten błąd, gdy z powodu jakiejś trudności czy wady teizmu (często jedynie przez

nich urojonej) z miejsca odrzucają cały ten system jako błędny.

Przykłady:

Tylko ten jeden powód wystarczy, aby odrzucić teizm jako bezsensowny system światopoglądowy .

Błąd ten często występuje u racjonalistów i ateistów, którzy po zanegowaniu jakiegoś jednego czy kilku

argumentów teistów (lecz nie wszystkich) twierdzą, Ŝe w ten sposób „obalili cały teizm”.

11. Ekwiwokacja

Bardzo częsty błąd logiczny występujący u przeciwników Biblii i chrześcijaństwa. Popełnia się go, gdy

http://www.trinitarians.info/ateizm/art_253_Najczestsze-bledy-logiczne-u-racjonalist...

2008-11-20

Najczęstsze błędy logiczne u racjonalistów i ateistów :: Trynitarianie

Page 5 of 18

uŜywa się tego samego słowa najpierw w jednym znaczeniu, a potem w innym. Powstaje on wtedy, gdy

ktoś stosuje w swej argumentacji przesłanki oparte na tych samych słowach, jednak posiadających

odmienne znaczenie.

Przykłady:

Dzieci wierzą w krasnoludki, zaś chrześcijanie wierzą w Boga. Jeśli wierzysz w Boga, to tak jak byś

wierzył w krasnoludki.

Słowo „wiara” jest tu uŜyte dwukrotnie, lecz jest to ekwiwokacja, poniewaŜ wiara w Boga nie jest taką

samą wiarą jak dziecięca i zupełnie na niczym konkretnym nie oparta wiara w krasnale, poniewaŜ wiara w

Boga zawsze opiera się na jakichś przesłankach i róŜnych argumentach (nawet jeśli kogoś one nie

przekonują), zaś wiara w krasnale na niczym takim się nie opiera. Słowo „wiara” ma zatem dwa odmienne

znaczenia, lecz w tym zdaniu jest uŜyte tylko w jednym, utoŜsamionym znaczeniu, więc ktoś, kto

formułuje takie zdanie, popełnia błąd logiczny ekwiwokacji.

12. Fallacy of division

Ten błąd jest odwrotnością błędu fallacy of composition . Popełnia się go zawsze wtedy, gdy argumentuje

się o części na podstawie całości. U racjonalistów i ateistów bardzo często moŜna spotkać ten błąd.

Przykłady:

Na przestrzeni dziejów chrześcijanie popełnili wiele zła w imię nietolerancji. Wszyscy chrześcijanie mają

dziś na sumieniu te winy Kościoła .

13. False dilemma (określany czasem takŜe jako bifurcation , disjunctive syllogism )

Błąd logiczny bardzo często występujący w argumentacji racjonalistów. Powstaje on zawsze wtedy, gdy

ktoś twierdzi, Ŝe istnieją tylko dwie moŜliwości w przyjęciu jakiegoś rozwiązania w danej sprawie, choć

tak naprawdę jest ich więcej.

Przykłady:

Nauka albo religia. Jeśli odrzucisz naukę, to pozostanie ci wierzyć w biblijne bajki, świętego Mikołaja i

dobre duszki .

Albo przyjmujesz teorię ewolucji za prawdziwą, albo jesteś kreacjonistą naiwnie wierzącym w to, iŜ Bóg

stworzył świat w sześć dni .

Jest to fałszywy dylemat, poniewaŜ (odnośnie do drugiego przykładu): a) moŜna wierzyć w teorię

ewolucji i być chrześcijaninem uznającym biblijną relację o stworzeniu (interpretuje się wtedy tę relację

niedosłownie); b) moŜna nie wierzyć ani w kreację, ani w teorię ewolucji, jak czynią to np. niektórzy

agnostycy. Mamy zatem w tych przypadkach więcej niŜ tylko dwie moŜliwości. Odnośnie do pierwszego

przykładu: a) moŜna uznawać naukę i być jednocześnie człowiekiem religijnym; b) moŜna nie wierzyć ani

w wiarygodność nauki, ani w wiarygodność religii (tak jak postmoderniści). Znów mamy zatem w tym

miejscu fałszywy dylemat polegający na ograniczeniu rozwiązania do jedynie dwóch moŜliwości, choć

posiadamy większą liczbę rozwiązań. Spójrzmy teŜ na inny często spotykany przykład tego samego błędu

logicznego występującego w argumentacji racjonalistów:

Jeśli Bóg jest wszechwiedzący, to nie mamy wolnej woli, bo Bóg i tak wie, co zrobimy. Jeśli zaś Bóg

nie wie, co zrobimy, to mamy wolną wolę, ale wtedy Bóg nie jest wszechwiedzący.

Ten dylemat jest pozorny i wcale nie zachodzą tutaj tylko te dwie moŜliwości. Wiedza Boga nie jest nam

bowiem znana i tym samym nie jesteśmy w Ŝaden sposób w decyzji swej woli ograniczeni wiedzą Boga.

Istnieje zatem trzecia moŜliwość: Bóg wie, co zrobimy, mimo to mamy jednak wolną wolę. Spójrzmy na

inny fałszywy dylemat, często wysuwany w formie zarzutu przez ateistów i racjonalistów wobec teizmu:

Jeśli wierzysz w Boga, to czemu nie wierzysz teŜ w krasnoludki?

W pytaniu tym zakłada się, Ŝe skoro ktoś wierzy w Boga, to powinien wierzyć teŜ w krasnoludki, i nie

http://www.trinitarians.info/ateizm/art_253_Najczestsze-bledy-logiczne-u-racjonalist...

2008-11-20

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: