Alianci a Powstanie Warszawskie.pdf

Alianci a Powstanie Warszawskie

Spotkanie Roosevelt-Mikołajczyk. Mikołajczyk w Moskwie

Lipiec w Londynie był bardzo gorącym miesiącem. Dosłownie i w

przenośni. Szczególna sytuacja polskiego Rządu Emigracyjnego

spędzała sen z powiek nie tylko dyplomatom Rzeczypospolitej, ale i

aliantom zachodnim. Zarówno Brytyjczycy, jak i Amerykanie zdawali

sobie sprawę, iż Polska bezpowrotnie utraciła tereny położone na

wschód od linii Curzona, ponieważ tam lokowali się już Sowieci i

podległa im administracja. Kwestią do rozwiązania pozostał problem

ustalenia nowych władz w powojennym kraju. Jako że to Armii

Czerwonej przypadło w udziale wyzwolenie ziem polskich, Związek

Radziecki miał największy wpływ na kształtowanie powojennej

rzeczywistości w Rzeczypospolitej. Sprawy wymykały się spod

kontroli Rządu Emigracyjnego oraz jego krajowej reprezentacji,

która od początku roku zaciekle rywalizowała o prymat z Krajową

Radą Narodową, utworzoną z ramienia komunistów. Tymczasem

delegacja przywódców organizacji uzurpującej sobie prawo do

reprezentowania narodu polskiego, przybyła w maju do Moskwy, gdzie

podejmował ją Stalin. Polacy zdecydowanie opowiedzieli się za

sojuszem ze Związkiem Radzieckim oraz odrzucili jakiekolwiek

zwierzchnictwo Rządu Emigracyjnego. Starali się pokazać siebie jako

niezależny ośrodek władzy, który cieszy się szerokim poparciem mas

ludności, co zresztą bezpośrednio stwierdzili w rozmowie z

sowieckim dyktatorem. Edward Osóbka-Morawski, przewodniczący

delegacji, oświadczył 19 maja: "Przybyliśmy, aby nawiązać stosunki z

rządami sojuszniczymi". 28 maja Związek Patriotów Polskich udzielił

pełnego poparcia Krajowej Radzie Narodowej. Wszystko byłoby w

porządku, gdyby nie fakt, iż obie organizacje sterowane były przez

Moskwę, choć może w przypadku KRN były to manipulacje na

mniejszą skalę. Gdy 6 lipca do Moskwy przybyła kolejna delegacja,

tym razem dowództwa Armii Ludowej z gen. Michałem Rolą-

Żymierskim na czele, było jasne, iż stworzony został potężny front

mający oparcie w Moskwie, którego głównym celem było

zdetronizowanie Rządu Emigracyjnego. Rzeczywiście, 22 lipca

utworzony został Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego, który

Kreml zainstalował w wyzwolonym niedawno przez Armię Czerwoną

Lublinie. Tego samego dnia moskiewskie radio poinformowało świat o

powstaniu nowego ośrodka polskiej władzy. Co więcej, PKWN

natychmiast podjął się rozmów z Sowietami, zakończonych

podpisaniem porozumienia w dniach 26-27 lipca, które ostatecznie

przekreślało politykę prowadzoną przez Mikołajczyka i jego

poprzednika. Jednym z głównych ustaleń dokumentu była weryfikacja

graniczna z pozostawieniem linii Curzona jako linii oddzielającej

ziemie polskie od radzieckich. Zaniepokojony rozwojem wydarzeń w

kraju Mikołajczyk coraz usilniej zabiegał o interwencję Churchilla i

Roosevelta. Premier brytyjski jeszcze 20 lipca zwrócił się z listowną

prośbą do Stalina: "Gdyby Mikołajczyk poprosił o zezwolenie na

wizytę u Pana, to mam nadzieję, że wyrazi Pan zgodę". W trzy dni

później sowiecki dyktator replikował: "Polski Komitet Wyzwolenia

Narodowego zamierza przystąpić do tworzenia administracji na

polskim terytorium i mam nadzieję, że to zrealizuje". Dalej mówił, iż

jest zdecydowany przyjąć Mikołajczyka w Moskwie, choć zastrzegał,

iż dla członków PKWN widzi miejsce w przyszłym rządzie

Rzeczypospolitej. W tym czasie PKWN rozwijał prężną działalność,

co skłoniło Rząd Emigracyjny do zwrócenia uwagi sojuszników na

nielegalność takich posunięć. 24 lipca minister Romer przekazał

Brytyjczykom memoriał sporządzony przez Radę Ministrów, który w

pełni wyrażał obawy gabinetu Mikołajczyka. Alianci nie traktowali

jednak serio zastrzeżeń Polaków. Churchill wolał, aby sprawa

rozwiązała się sama dzięki wyjazdowi Mikołajczyka do Moskwy.

Nazajutrz poinformował Stalina, iż 26 lipca w nocy premier Rządu

Emigracyjnego wyjedzie z Londynu. Gdy Mikołajczyk wyleciał do

Moskwy, Churchill pisał jeszcze: "Jestem pewien, że pan Mikołajczyk

bardzo pragnie pomóc sprawie zjednoczenia wszystkich Polaków na

podstawie tych wytycznych, co do których, jak sadzę, Pan, ja i

Prezydent byliśmy zgodni. Sądzę, że Polacy przyjaźnie usposobieni do

Rosji, powinni zjednoczyć się z Polakami przyjaźnie usposobionymi

wobec Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych, tak aby stworzyć

silną, wolną i niepodległą Polskę [...] Byłoby bardzo pożałowania godne,

a nawet byłoby nieszczęściem, gdyby zachodnie demokracje uznały

jeden organ władzy Polaków, a Wy uznalibyście inny". Churchill

wyrażał zatem możliwość utworzenia wspólnego rządu opartego na

przedstawicielstwie obu stronnictw. Brał także pod uwagę możliwość

powstania dwuwładzy na ziemiach polskich, co oczywiście rozbijałoby

odbudowywane państwo od środka. Wydawało się, iż przyjęte

zostanie rozwiązanie podziału miejsc rządowych pół na pół, co byłoby

najrealniejszym połączeniem dwóch ośrodków władzy. 26 lipca

Mikołajczyk był już w drodze do Moskwy. W tym samym czasie wysłał

do Warszawy depeszę adresowaną do delegata Jankowskiego,

upoważniając go do podjęcia decyzji o wybuchu powstania w

okupowanym kraju. Jeszcze tego samego dnia Polskie Podziemie

odpowiedziało premierowi depeszą o bardzo optymistycznej wymowie.

Zakładano, iż poczynione przygotowania są wystarczające do

opanowania Warszawy, przed którą stały już siły Armii Czerwonej.

Mikołajczyk, lecąc do Moskwy, z pewnością podejrzewał, iż

zwycięskie powstanie byłoby mocnym atutem w rozmowach ze

Stalinem. Nie wiedział tylko, jak naprawdę wyglądać będą kwestie

militarne w kraju. W Kairze, gdzie odbyło się międzylądowanie

samolotu z Mikołajczykiem na pokładzie, premier spotkał się z

Tomaszem Arciszewskim i Józefem Retingerem, z którymi

przedyskutował zbliżającą się wizytę w Moskwie. Także tam dotarła

do niego wiadomość o podpisaniu układów między Polskim Komitetem

Wyzwolenia Narodowego a rządem radzieckim, co mocno zniechęciło

szefa Rządu Emigracyjnego do kontynuowania misji. Chciał nawet

wycofać się i wrócić do Londynu, jednakże poganiali go przywódcy

państw anglosaskich. Ostatecznie odleciał do Moskwy. 30 lipca znalazł

się w stolicy Związku Sowieckiego. Plan, z jakim tutaj przyjechał, był

dość skomplikowany. Starał się uzyskać możliwie jak największe

ustępstwa terytorialne ze strony Sowietów, ze szczególnym

uwzględnieniem kwestii "zatrzymania wielkich centrów kultury

narodowej", innymi słowy - Wilna i Lwowa. Dodatkowo Mikołajczyk

liczył na nawiązanie stosunków dyplomatycznych z Sowietami i

zdyskredytowanie PKWN-u, który dla Rządu Emigracyjnego był

niczym innym, jak uzurpatorską organizacją utworzoną z ramienia

Kremla. W Moskwie polska delegacja spotkała się m.in. z

ambasadorem brytyjskim sir Archibaldem Clark-Kerrem, który

doradzał przyjęcie postulatów Stalina, a wśród nich reorganizacji

rządu i zaakceptowania linii Curzona jako wschodniej granicy

Rzeczypospolitej. Ambasador amerykański Averell Harriman był

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: