Wielka Brytania.doc

WIELKA BRYTANIA

·         Podstawy konstytucyjne

-          brak konstytucji (tj. jednego dokumentu o najwyższej mocy prawnej), dlatego podstawami konstytucyjnymi są:

-konwenanse konstytucyjne – reguły które wykształciły się w drodze zwyczajowej, ewolucyjnej, utrwalone praktyką, ich podstawą jest społeczne przekonanie o doniosłości tych reguł, nie są spisane

-ustawy ustrojowe – ustawy parlamentu gdy regulują sprawy z zakresu kompetencji parlamentu, ombudsmana, następstwa tronu itd. – nie mają szczególnej mocy prawnej, mogą być zmieniane na bieżąco

-prawo zwyczajowe – uwidoczniane w wyrokach sądów powołanych do orzekania na podstawie tego prawa (weszło na stałe w praktykę polityczną)

·         zasady ustrojowe

-          zasada rządów prawa – nie ma jakiegokolwiek czynnika publicznego niezwiązanego prawem i nie poddanego kontroli i ocenie sądów powszechnych, stanowisko wszystkich podmiotów wobec prawa – równe

-          zasada podziału władzy – tylko w aspekcie organizacyjnym, nie ma podziału funkcjonalnego i personalnego (np. władza wykonawcza może stanowić reguły prawne a parlament sprawować funkcję sądowniczą, Lord Kanclerz w zasiada w parlamencie, w gabinecie i jest przewodniczącym Komitetu Sądowego przy sądzie najwyższym)

-         

Suwerennej władzy państwowej

-          zasada zwierzchnictwa parlamentu:

Uosobienie Korony

Parlament: Izba Lordów, Izba Gmin i monarcha – wszystkie decyzje muszą uzyskać zgodę tych trzech czynników

Ministrowie i premier

Rada przyboczna

Sąd Najwyższy

Suwerenność parlamentu = suwerenność państwa

Skupia najwyższe czynniki każdej z trzech władz, to nie supremacja jednej z władz nad drugą

·         system dwupartyjny

-Partia Konserwatywna i Partia Pracy

-zdobywanie większości absolutnej – rządy jednopartyjne, a nie koalicyjne

-frakcja parlamentarna – najważniejsza w partii (supremacja parlamentu)

-rząd Jej Królewskiej Mości i Opozycja Jej Królewskiej Mości

·         Ogólna definicja ustroju

-          czynnik rządzący krajem (rząd) legitymacje czerpie z woli parlamentu, choć nie jest przezeń powoływany (monarcha)

-          odpowiedzialność rządu przed parlamentem, a drugiej strony rząd może wnioskować do monarchy o rozwiązanie parlamentu

Zasada suwerenności narodu wykonującego władzę ustrojodawczą  powoduje że rola monarchy są tylko funkcje reprezentacyjne

Monarchia parlamentarna o ustroju parlamentarno – gabinetowym

·         Struktura terytorialna

-          unia realna: 1707 – Anglia i Szkocja, 1800 – Wielka Brytania i Irlandia tworzą Zjednoczone Królestwo Wlk. Brytanii i Irlandii, 1922 – ograniczenie terytorium i zmiana nazwy na mocy ustawy o Wolnym Państwie Irlandzkim

-          trzy części składowe – odrębności  w systemie prawnym i organizacji władz lokalnych  - nie na tyle duże żeby mówić o autonomii

-          Walia jest odrębnym obszarem Królestwa Anglii – często formalnie odrębna regulacja prawna, aczkolwiek treściowo taka sama jak w Anglii

-          Państwo jednolite ale nie scentralizowane – zarząd lokalny, nie ma lokalnych organów administracji rządowej

·         PARLAMENT ZJEDNOCZONEGO KRÓLESTWA

v     Izba Gmin

-          skład i system wyborczy

659 deputowanych (529 z Anglii, 72 ze Szkocji, 40 z Walii i 18 z Irlandii Północnej)

wybierani są w okręgach jednomandatowych (co 8-10 lat Komisje Rozgraniczające przeglądają granice okręgów)

-          czynne prawo wyborcze – 18 lat + uprzednie zarejestrowanie się w spisie wyborców

-          bierne prawo wyborcze – 21 lat, wyłączeni urzędnicy służby cywilnej, siły zbrojne policjanci i sędziowie, kler, skazani za ciężkie przestępstwa, warunek 5-letniego domicylu

-          zgłoszenie kandydatury – 10 podpisów i 500 funtów

-          system większości zwykłej

jest to podstawowy czynnik utrzymywania się systemu dwupartyjnego, większość okręgów jest okręgami pewnymi, walka toczy się w okręgach marginalnych, zbliżanie się programów wyborczych obu partii, odsetek  nowych posłów w wyborach to jedynie 25%

- nie ma kadencji, zarządzanie wyborów proklamacją królewską, nie później  niż po upływie 5 lat (przedłużyć kadencję może Izba Lordów w czasie wojny)

Na wniosek premiera i z jego kontrasygnatą, wcześniejsze wybory gdy istnieją istotne problemy musza być poprzedzone referendum

-          supremacja parlamentu powoduje iż mandat jest mandatem wolnym (najwcześniej w Europie bo już w drugiej połowie XVIII wieku). Złożenie mandatu jest niemożliwe, chyba że parlamentarzysta obejmie stanowisko z dochodami ze skarbu Korony, wtedy wybory uzupełniające

-          5-letni okres funkcjonowania Izby Gmin – sesje trwające około roku, zwoływane przez panującego (na wniosek i z kontrasygnatą premiera), otwarcie sesji – mowa tronowa

-          zasada załatwiania wszystkich spraw podjętych w czasie sesji do końca jej trwania, zasada dyskontynuacji – jeśli sprawa nie zakończona, w następnej sesji cała procedura zaczyna się od nowa

-          organizacja wewnętrzna – podstawą prawa zwyczajowe, czasem postanowienia regulaminowe, rezolucje, precedensowe decyzje speakera

-          Speaker Izby Gmin (reprezentant, prowadzi obrady, wybierany na początku prac nowo wybranej izby, stronnictwo większościowe ma pełna swobodę w obsadzaniu tego stanowiska, chyba że mają speakera poprzedniej kadencji wtedy zostaje nim ponownie, musi być neutralny i bezstronny, dlatego na początku urzędowania zrzeka się  przynależności partyjnej [w kolejnych wyborach startuje jako speaker, nie jako reprezentant partii, nie ma kontrkandydata są to tzw. wybory ciche] bierze udział w głosowaniu tylko wtedy kiedy jest remis, funkcje:

a)      decyduje czy ustawy mają charakter finansowy czy nie

b)     dokonuje selekcji poprawek zgłaszanych przez posłów

c)      może wyrazić zgode na przegłosowanie wniosku o zamknięcie debaty

d)     uruchamia procedurę „pytań prywatnych w trybie nagłym”, „debaty w trybie nagłym| zwołuje „nadzwyczajne posiedzenia” w wakacje

-          Komisje

1.      Komisje do spraw ustawodawczych

-          10 komisji do rozpatrywania projektów ustaw publicznych – stałe, powoływane na czas trwania sesji, na czele każdej jest przewodniczący mianowany przez speakera (mogą być albo zwykłe albo drugiego czytania – nie te same gremia)

-          Organem powołującym poszczególne składy jest \komisja Selekcyjna

-          + Wielka Komisja Szkocka (wszyscy posłowie ze Szkocji) lub dwie zwykłe szkockie komisje stałe, Wielka Komisja Walijska i Komisja do spraw Irlandii Północnej

-          dla projektów zgłoszonych przez posłów nie przez rząd tylko jedna z 10 komisji stałych

-          +Komisja do Spraw Ustawodawstwa Europejskiego

-          dla rozpatrywania „ustaw prywatnych” powoływane są komisje ad hoc – jedna dla projektów oprotestowanych i jedna dla niespornych

2.      Komisje do spraw kontroli

-          18 komisji o profilu resortowym – systematyczne prace kontrolne wobec odpowiednich resortów – komisje specjalne

-          składy powoływane przez izbę na wniosek Komisji Selekcyjnej

-          międzyresortowe – Komisja Szkocka, Komisja Irlandii Płn. Komisja Walijska

-          +Komisja Rachunków Publicznych – powoływana do kontroli efektywności całości wydatków publicznych, Komisja Skarbu, Komisja do Spraw Ustawodawstwa Delegowanego, Komisja Administracji Publicznej

-          istnieje możliwość powołania komisji dochodzeniowo – śledczych

3.      Komisje do Spraw Wewnętrznych i Spraw deputowanych, np. Komisja do Spraw Procedury – śledzi racjonalność procedury, zgłasza wnioski do speakera

4.      Komisja całej izby – obraduje pod przewodnictwem Komisji Budżetowej – dla rozstrzygnięcia ustaw o szczególnej doniosłości lub tak drobnych że nie wymagają komisji stałej

-          Frakcje partyjne

1.      frakcja opozycji: Leader Opozycji JKM i jego najbliżsi współpracownicy tworzą gabinet cieni, mogą wybierać zagadnienia z mowy tronowej monarchy nad którymi prowadzona będzie dyskusja

2.      Frakcja Partii Konserwatywnej                  Frakcja Partii Pracy

        „Komitet 1922”                                          Parlamentarna Partia Pracy

funkcja: wybór leadera, który w sytuacji gdy partia dochodzi do władzy zostaje premierem

na czas nieokreślony                                                        na rok

3.     

leader Izby Gmin – jeden z najbliższych współpracowników premiera, jest też członkiem gabinetu, funkcja: powiadamianie członków frakcji o stanowisku Gabinetu i zapewnienie poparcia dla tego stanowiska w Izbie

4.     



We frakcji opozycyjnej szefem jest Leader Opozycji

Do pomocy (dla zapewnienia dyscypliny partyjnej) – whip, jego zastępcy i 10-12 whipów młodszych którzy działają także w komisjach

v     Izba Lordów

Piastunowie pewnych arystokratycznych dziedzicznych

Tytułów (książę, hrabia, markiz itd.), których przodkowie

Dostali od monarchy (teraz nadaje gabinet) wezwanie do

Zasiadania w Izbie Lordów, obecnie 80% uzyskało parostwo w XIX,XX wieku, co daje około 800 parostw czyli 800 lordów dziedzicznych

Reforma z 1 XI 1999 likwiduje automatyzm piastowania parostwa z zasiadaniem w IL. 800 lordów dziedzicznych wybiera więc spośród siebie15 funkcyjnych członków Izby (in gremio) i 75 niefunkcyjnych (odrębnie w ramach 4 frakcji  - Konserwatywnej, Pracy, Liberalnej i bezpartyjnych)

+ 2 dziedzicznych lordów tzw. Great Officers od State

+ większa grupa lordów dożywotnich (niedziedzicznych) – ich powoływanie także prerogatywa monarchy – nadaje im tytuł barona, 20 spośród nich to lordowie prawa spełniający funkcję sądu najwyższego

+26 lordów duchownych (częściowo z góry określone diecezje, częściowo wybierani przez episkopat)

+ 5 członków rodziny królewskiej – mają prawo ale nie zasiadają w IL (książę Walii, Edynburgu, Gloucaster, Yorku i Kentu)

razem około 690 lordów

-          organizacja wewnętrzna

Izba Lordów nie wybiera przewodniczącego – jest nim Lord Kanclerz (=min. Sprawiedliwości) – jest powoływany prze króla, na wniosek premiera, ale musi być parem, nie jest neutralny, ma mniejsze uprawnienia niż przewodniczący Izby Gmin. Jego zastępcą jest Leader Izby Lordów (przywódca frakcji partii rządzącej)

Działalność determinowana wcześniejszymi rozstrzygnięciami izby Gmin i koniecznością potwierdzenia tych decyzji przez Izbę Lordów przed końcem sesji.

-          komisje

-          komisje stałe Izby Gmin = w IL Komisja Projektów ustaw publicznych

-          dla projektów prywatnych – powoływane komisje dla projektów oprotestowanych

-          komisja całej izby tak jak w IG

-          Komisja Konstytucyjna – ogólne badanie ustaw publicznych

-          Komisja do spraw Wspólnot Europejskich

-          Brak kompetencji kontrolnych wobec rządów – brak komisji specjalnych takich jak w IG, komisje specjalne powoływane są do kontroli poszczególnych zagadnień

-          Przewodniczącym wszystkich komisji jest Lord Przewodniczący Komisji, oprócz komisji do spraw Wspólnot europejskich – Główny Zastępca Przewodniczącego

-frakcje – większość na stałe dla partii konserwatywnej, ale w okresie rządów partii pracy jest opozycją

-          Komisje Wspólne Obu Izb – dla przeanalizowania określonej problematyki lub wykorzystywane w procesie ustawodawczym na wniosek izby gdzie złożony projekt.

v     Funkcje parlamentu

1.      Ustawodawstwo

Ustawy finansowe (inicjatywa tylko dla rządu)

Ustawy publiczne (konkretne, jednostkowe)

Ustawy publiczne (abstrakcyjne) – zasugerowana już w mowie tronowej

-omnipotencja ustawodawcza – nie m granic dla działalności ustawodawczej

pozostałe

- procedura ustawodawcza zależy całkowicie

od parlamentu – zakres stosowania wymogów  procedury zdecydowany jest na początku każdej sesji

-nie ma badania i  korygowania ustaw przez inne organy

-niektóre ustawy mogą mieć charakter retroakcyjny (np. legalizujące ex post naruszenie prawa)

-ustawy mogą być wbrew traktatom międzynarodowym

2.      Procedura ustawodawcza

Inicjatywa należy wyłączenie do parlamentarzystów (najwięcej – deputowani będący równocześnie w rządzie)

Ustawy publiczne

I.                    złożenie notatki zawierającej tytuł ustawy i informację ze parlamentarzysta wystąpi z nią następnego dnia

II.                 speaker wywołuje posła który przedstawia makietę projektu, sekretarz izby odczytuje tytuł – to jest pierwsze czytanie

III.              projekt w całości przekazany posłom – drugie czytanie podczas którego dyskusja i możliwość zgłaszania zmian, po czym glosowanie (w przypadu projektów mniej kontrowersyjnych – dyskusja jest w komisji podstawowej lub komisji drugiego czytania)

IV.              stadium komisyjne – dla spraw bardzo ważnych i bardzo prostych komisja całej izby, dla pozostałych – komisja stała – dyskusja, poprawki (poprawki obciążające budżet może zgłaszać tylko pilotujący projekt członek rządu)

V.                 komisja przedstawia sprawozdanie  - debata (jest to dalsza część drugiego czytania)

VI.              trzecie czytanie – przegląd przyjętego tekstu i głosowanie

VII....