Kancerogeneza
Nowotwór – to tkanka, która rozrasta się nadmiernie poza kontrolą organizmu. Nadmierny rozrost trwa nadal, mimo ustania czynnika, który go wywołał
Onkologia – dziedzina medycyny zajmująca się schorzeniami nowotworowymi, ich rozpoznawaniem i leczeniem.
Czym są nowotwory?
Nowotwory nie są jedną określona chorobą, ale każdy typ nowotworu to oddzielne rozpoznanie. Każdy przypadek posiada indywidualne cechy. Tylko podstawowe właściwości wiążą ze sobą wszystkie nowotwory.
Guz – to wszelka zmiana polegająca na miejscowym, nadmiernym rozroście tkanki. To narośl, niekoniecznie o charakterze nowotworowym. W dermatologii guz to zmiana o średnicy > 1 cm
Białaczka to nowotwór nie guz!
Nowotwory łagodne ( niezłośliwy)
· Złożone z komórek podobnych do tych, które wyjściowo znajdują się w danym narządzie
· Zmiana jest otoczona torebką, więc nie szerzy się do sąsiadujących organów
· Powolny wzrost, trwa latami
· Często wpływ nowotworów na organizm jest nieuchwytny i nie stanowią zagrożenia dla życia ( o ile zmiana nie jest umiejscowiona tam gdzie może powodować ucisk naczyń krwionośnych, nerwów)
· Nie dają przerzutów do narządów
· Po chirurgicznym usunięciu nie dają nowotworów ( wznów)
Nowotwór złośliwy
· Komórki mało podobne do wyjściowych ( prymitywna budowa)
· Nie są otoczone torebką
· Łatwo mogą naciekać otaczając tkanki
· Dostając się do krwioobiegu mogą wraz z prądem krwi wędrować do innych miejsc organizmu, dając tam ognisko wtórne = przerzuty (metastazy)
· Nieleczone prowadzą do wyniszczenia / śmierci
Rak – to jedna z podstawowych grup nowotworów. Wywodzi się z nabłonków ekto i endodermalnych.
Nie każdy nowotwór jest rakiem!!!
Cechy komórek nowotworowych
· Nadmierne, niekontrolowane podziały – zachodzą na skutek:
o Autokrynnej regulacji wzrostu ( produkcja własnych czynników wzrostowych przez kom nowotworowe)
o Ignorowanie systemów kontrolujących namnażanie komórek prawidłowych
o Rozregulowanie procesu proliferacji ( prowokowanie komórki przez zmutowane białka będące produktami onkogenów dla stałych podziałów)
· Brak zahamowania kontaktowego – brak charakterystycznego dla prawidłowych tkanek dystansu pomiędzy komórkami
· Inwazyjność – zdolność do atakowania sąsiadujących komórek prawidłowych oraz zajmowanie i przerastanie ich terytorium
· Immortalizacja – nieśmiertelność – to uzyskanie zdolności do nieograniczonego przeżywania i wzrostu, związane z brakiem reakcji na czynniki wywołujące apoptozę
· Brak różnicowania funkcjonalnego – komórka wskutek nadmiernej proliferacji oraz mutacji, które zaszły w DNA traci zdolność spełniania właściwych funkcji, zaczyna produkować białka nieprawidłowe, prawidłowe w zmodyfikowanym wymiarze
· Zdolność do tworzenia przerzutów – to odłączanie komórek od nowotworu, uchodzenie do naczyń krwionośnych lub limfatycznych i krążenie w krwioobiegu, atakowanie innych tkanek i zapoczątkowanie ognisk nowotworowych
§ Hiperplazja – rozrost
§ Hipertrofia – przerost
§ Dysplazja – nieprawidłowa struktura, funkcja, Odróżnicowanie
§ Anaplazja – brak zróżnicowania
Typy nowotworów
Ze względu na tkankę, układ narządów, listek zarodkowy z którego pochodzą komórki transforowane:
· Mięsaki è tk. Łączna mięśniowa è mezoderma
· Chłoniaki è z układu odpornościowego è mezoderma
· Glejaki è układ nerwowy è mezoderma
· Potworniaki è tkanka zarodkowa
Czynniki nowotworzeni:
· Mutagenne
· Przegrzanie
· Urazy mechaniczne
· Zaburzenia hormonalne
· Infekcje bakteryjne/ wirusowe
· Stany zapalne
· Osłabienie odporności
· Stres
· Zła dieta
Mutacja
· nagła skokowa, bezkierunkowa, dziedzicząca się lub nie zmiana w materiale genetycznym
· Utrwalone zmiany w sekwencji genomu, które są wynikiem braku lub błędnej naprawy uszkodzeń DNA
1. Dziedziczne
2. Somatyczne
a. Punktowe (odcinkowe , dynamiczne)
Zmiana pojedynczego nukloeotydu w cząsteczce DNA
· Substytucja
o Tranzycja
o Trans wersja
· Delecja
· insercja
b. Chromosomowe ( abberacje(
Zmiana struktury lub liczby chromosomów
· Anomalie strukturalne
o Delecje
o Inwersje
o Suplikacje
o Translokacje
o Pominięcie centromeru
o Chromosom pierścieniowy
· Anomalie liczby
o Aeuplioidie
o euploidie
c. Genomowe ( zmiana liczby całych genomów)
· Aeuploidzie – zaburzenie ilości materiału genetycznego w jądrze komórkowym, gdzie ilość
nie jest wielokrotnością zawartości DNA
o Nulisomia 2n-2
o Monosomia 2n-1
o Trisomia 2n+1
o Disomia 2n w komórkach rozrodczych
· Aneuploidia – częsta w liniach nowotworowych, przyczynia się do utraty heterozygotyczności komórek nowotworowych ( LOH)
o Autopoliploidy
o Allopoliploidy
o Triploidy
o Tetraploidy
o Hyeksaploidyh
Efekty Mutacji
· Korzystne
· Niekorzystne
· Letalne
· Subletalne
· Obojętne
Na poziomie komórki:
· śmierć,
· zburzenia cyklu komórkowego,
· zmiany wzorca ekspresji genów,
· Brak produktu,
· produkt zmieniony,
· produkt zmniejszony lub o wadliwej aktywności
Do powstania nowotworu nie wystarczy pojedyncza mutacja.
Nowotwory nie są dziedziczne, można mieć predyspozycje do nich
Kancerogeneza – proces prowadzący do powstania nowotworu
Karcynogeneza - proces prowadzący do powstania raka
Proces przekształcania è transformacja nowotworowa
I. zmieniona wrażliwość na czynniki wzrostowe
a. odporność na adaptację
b. utrata zdolności do zahamowań
c. zdolność do nieograniczonych podziałów
II. powstanie unaczynienia èangiogeneza
III. ucieczka spod nadzoru immunologicznego
Etapy kancerogenezy:
1. inicjacja – pojedyncza mutacja DNA może powstać spontanicznie lub pod wpływem kancerogenu.
Za zainicjowane uważa się komórki, w których zaszła przetrwała mutacja w obrębie genów krytycznych
2. promocja – zwiększenie ruchliwości, utrata funkcjonalnej łączności z innymi komórkami. Utrata swoistych funkcji,
Inwazyjność
3. progresja – wzrost komórek nowotworowych, niezależność od czynników wzrostowych, rozpoczęcie angiogenezy.
Komórki wydzielają autokrynne czynniki wzrostowe intensyfikujące podziały oraz peptydy, które pobudzają zdrowe komórki do wydzielania czynników wzmagających inwazyjność i zdolność do przemieszczania. Dochodzi do licznych abberacji. Komórki nowotworowe kolonizują nowe tkanki i tworzą przerzuty
Stopnie zaawansowania nowotworów:
I. nowotwory w najwcześniejszej fazie rozwoju – 5 lat – 100-75% TUMOR guz pierwotny
II. W początkowej fazie rozwoju – 5 lat – 50...
kot_fredek