prewencja pierwotna i wtórna choroby niedokrwienne serca(1).doc

PREWENCJA PIERWOTNA I WTÓRNA CHOROBY NIEDOKRWIENNEJ SERCA

I.                   CO TO JEST CHOROBA NIEDOKRWIENNA SERCA

II.               WYSTĘPOWANIE CHOROBY NIEDOKRWIENNEJ SERCA

III.           CO TO JET PREWENCJA?

IV.            CZYNNIKI RYZYKA

V.               PREWENCJA PIERWOTNA ChNS

VI.            PREWENCJA WTÓRNA ChNS

VII.        PODSUMOWANIE

VIII.    LITERATURA

                                                                                                      mgr    JUSTYNA ZELCER

PREWENCJA PIERWOTNA I WTÓRNA

CHOROBY NIEDOKRWIENNEJ SERCA

I. CO TO JEST CHOROBA NIEDOKRWIENNA SERCA?

ChNS ( choroba niedokrwienna serca) jest to zespół objawów klinicznych spowodowany niedostatecznym dostarczeniem tlenu i związków energetycznych w stosunku do aktualnego zapotrzebowania mięśnia sercowego. Istotą tej choroby jest zwężenie światła tętnic wieńcowych zaopatrujących mięsień sercowy w tlen i związki energetyczne najczęściej poprzez zmiany miażdżycowe ( w 90%). Zmiany te prowadzą do upośledzenia zaopatrzenia serca w krew, co prowadzi do jego niedotlenienia i niedokrwienia. Rozwija się ona podstępnie i w momencie wystąpienia objawów klinicznych jest zwykle zaawansowana, a zmiany anatomiczne są trudne do odwrócenia. Rozwój choroby jest ściśle związany ze stylem życia i obecnością czynników ryzyka. Istnieją niezbite dowody na to, że zmiana stylu życia i eliminacja czynników ryzyka mogą zwolnić tępo rozwoju choroby wieńcowej zarówno przed i jak i po wystąpieniu objawów klinicznych.

Kliniczne objawy tej choroby manifestują się najczęściej bardzo charakterystycznym bólem zwanym dusznicą bolesną (angina pectoris). Ból ten najczęściej pojawia się podczas wykonywania wysiłku fizycznego, dużej zwyżki ciśnienia tętniczego, napięć emocjonalnych, palenia tytoniu. Umiejscowiony jest w górnej lub środkowej części mostka i promieniuje do lewego ramienia lub obu ramion, nadgarstka, żuchwy, nadbrzusza, okolicy miedzyłopatkowej. Ból ma charakter pieczenia, rozrywania, ucisku w klatce piersiowej. Nasilenia bólu bywa czasami bardzo duże. Towarzyszy mu niepokój, lęk, nudności poty. Trwa krótko, ustępuje w 1-3 minucie po ustaniu czynnika, który go wywołał (np. po zaprzestaniu chodu i odpoczynku) lub po podjęzykowym podaniu nitrogliceryny.

Dusznica bolesna może mieć różne postacie. Najczęściej występuje dusznica bolesna wysiłkowa, gdzie jak nazwa wskazuje objawy pojawiają się podczas wykonywania jakiegoś wysiłku, np. bieg, chód, prace domowe itp. Inna rzadsza postać tej choroby to dusznica bolesna spontaniczna ( ból występuje w spoczynku zwłaszcza w nocy i po obudzeniu się, nie reaguje na podanie nitrogliceryny, a pomiędzy napadami chory może wykonywać nawet znaczne wysiłki fizyczne).

Do dalszych objawów klinicznych należą zawał mięśnia sercowego, niewydolność lewokomorowa, zaburzenia rytmu serca, nagły zgon.

II. WYSTĘPOWANIE CHOROBY NIEDOKRWIENNEJ SERCA

ChNS jest najczęstsza chorobą układu krążenia w krajach wysokorozwiniętych (w tym w Polsce), będąca przyczyną około 70% wszystkich zgonów mężczyzn w wieku 25- 64 lat. W latach 1960-1991 umieralność z powodu choroby niedokrwiennej serca w Polsce była bardzo wysoka i ciągle wzrastała. Od 1991 roku nastąpiło bardzo wyraźne zmniejszenie częstości zgonów w stopniu większym niż w innych krajach.

Z danych statystycznych prowadzonych przez GUS w Polsce w 2003 roku zgony wg przyczyny na 100tys. ludności przedstawiały się następująco:

III. CO TO JEST PREWENCJA?

Prewencja jest to zapobieganie, stosowanie środków zapobiegawczych w powstawaniu chorób.

Prewencja choroby wieńcowej to szerokie pojęcie, które znajduje odniesienie zarówno do całego społeczeństwa (promocja zdrowia), osób zagrożonych wystąpieniem miażdżycy i jej powikłań (prewencja pierwotna) oraz osób, u których już stwierdza się objawy miażdżycy (prewencja wtórna). Promocja zdrowia ma na celu przede wszystkim zmniejszanie nasilenia czynników ryzyka miażdżycy w obrębie całej populacji. Polega ona głównie na propagowaniu, tak zwanego zdrowego stylu życia polegającego zasadniczo na właściwej diecie, regularnym wysiłku fizycznym i unikaniu palenia papierosów. Prewencja pierwotna obejmuje osoby z czynnikami ryzyka miażdżycy i ma na celu ochronę przed jej rozwojem oraz powikłaniami. Prewencja wtórna również ma na celu zahamowanie progresji miażdżycy i ochronę przed zdarzeniami naczyniowymi, lecz stosowane działania mają, z uwagi na większe zagrożenie tej grupy osób, bardziej intensywny charakter. W wybranych grupach chorych, takich jak osoby po zawale serca, stosuje się dodatkowe interwencje mające na celu zahamowanie niekorzystnej przebudowy lewej komory oraz występowania groźnych dla życia zaburzeń rytmu serca.

IV.CZYNNIKI RYZYKA

Czynnikami ryzyka są zachowania, działania środowiska fizycznego (społecznego) a także cechy jednostki wrodzone lub nabyte, o kotnych wiadomo, że są związane lub są przyczyna zwiększonej podatności na specyficzne choroby, zaburzenia w stanie zdrowia lub wypadki.

W chorobach układu krążenia wykryto ok. 200 czynników ryzyka, z kotnych 100 uważa się za istotne, a 8 zaliczymy do głównych czynników ryzyka chorób układu krążenia.

Czynniki te możemy podzielić na poddające się modyfikacji i niemodyfikowane.

Czynniki ryzyka poddające się modyfikacji, na które mamy wpływ to:

Ø      Podwyższone stężenie cholesterolu

Ø      Nadciśnienie tętnicze

Ø      Palenie tytoniu

Ø      Hiperglikemia /cukrzyca

Ø      Otyłość

Ø      Obniżona aktywność fizyczna

Do czynników niemodyfikowanych zaliczymy:

Ø      Wiek ( mężczyźni > 45 r.ż; kobiety > 55 r.ż )

Ø      Płeć ( męska)

Ryzyko wystąpienia istotnego klinicznie epizodu ChNS zależy od obecności, rodzaju, nasilenia a przede wszystkim współistnienia ze sobą różnych czynników ryzyka. Dlatego też profilaktyka powinna opierać się na zasadach wieloczynnikowości.

Profilaktyka wieloczynnikowa wymaga oszacowania ryzyka wynikającego ze współistnienia różnych czynników ryzyka. Pomocna jest w tym celu Karta Ryzyka Wieńcowego. Posługując się tą kartą można określić w przybliżeniu ryzyko epizodu wieńcowego u pacjenta w ciągu najbliższych 10 lat, jak również zmniejszenie ryzyka ogólnego w wyniku przeciwdziałania poszczególnym czynnikom ryzyka. Każdy pacjent, u którego oszacowano ogólne ryzyko, powinien otrzymać wskazania odnośnie profilaktyki. Dotyczy to również pacjentów o niskim ryzyku, którym należy udzielić informacji o zasadach prozdrowotnego stylu życia.

TCH – cholesterol całkowity; HDL- frakcja cholesterolu (cholesterol „dobry”); LDL- frakcja cholesterolu (cholesterol „zły”); RRS/RRR – ciśnienie skurczowe/ rozkurczowe

V. PREWENCJA PIERWOTNA ChNS

Do najważniejszych zadań prewencji pierwotnej ChNS należy zachęcanie do zmiany stylu życia. Zmiana stylu życia może graniczyć, a w niektórych wypadkach całkowicie wyeliminować wiele najważniejszych czynników ryzyka, w tym nadciśnienie tętnicze, dyslipidemię, otyłość, cukrzyce i palenie papierosów.

   1.Bardzo ważnym elementem zmiany stylu życia są zmiany w sposobie naszego odżywiania. Nieodpowiednie odżywianie jest czynnikiem środowiskowym wpływającym na powstawanie miażdżycy. Odpowiednia dieta skutecznie chroni nas przed ryzykiem wystąpienia incydentu wieńcowego a u chorych już ze stwierdzoną chorobą znacznie obniża ryzyko ponownego jego wystąpienia. Dzieje się to przez zmniejszenie w krążeniu ilości lipoprotein aterogennych, redukcję ciśnienia krwi, obniżenie gotowości zakrzepowej.

Głównym celem leczenia dietetycznego w prewencji ChNS jest zmniejszenie stężenia cholesterolu LDL Odpowiednia dieta, pozwoli nam na utrzymanie poziomu cholesterolu na odpowiednim poziomie, czyli pomoże nam zapobiegać dyslipidemii.

Najczęstsze nieprawidłowości żywieniowe to:

Ø      nadmiar dostarczanych z pożywieniem kalorii w stosunku do wydatkowanej energii

Ø      przyzwyczajenie do diety bogatej w tzw. tłuszcze nasycone.

Zdrowe żywienie opiera się na spożywaniu i unikaniu różnorodnych produktów:

Ø      ograniczenie spożywania tłuszczów zwierzęcych i produktów obfitych w nasycone kwasy tłuszczowe, zastępowanie tłuszczów zwierzęcych olejami roślinnymi

Ø      ograniczenie spożywania mięsa zwłaszcza wieprzowego a wprowadzenie do jadłospisu więcej ryb, ponieważ są one bogatym źródłem kwasów tłuszczowych omega-3. Wiele badań epidemiologicznych wykazało zależność pomiędzy wysokim spożyciem ryb a zmniejszeniem częstości występowania ChNS. Oleje rybne są bogate w kwasy tłuszczowe omega-3, które poprawiają poziom trójglicerydów i cholesterolu HDL, mogą pozytywnie wpływać na ciśnienie tętnicze, lepkość krwi i poziom fibrynogenu.

Ø      Zastępowanie białka zwierzęcego białkiem roślinnym. Białko zwierzęce zawiera dużo tłuszczy nasyconych i cholesterolu.

Ø      spożywanie dużo warzyw i owoców – są one bogate w witaminy, składniki mineralne oraz błonnik pokarmowy. Szczególnie ważna w profilaktyce miażdżycy jest witamina C, E i beta karoten. Witaminy obficie występujące w warzywach i owocach chronią przed utlenieniem, mają działanie przeciwmiażdżycowe. Błonnik sprzyja zapob...