WPROWADZENIE DO KSIĄG PROROCKICH ST
Nadesłał SebastiaN
środa, 22 grudzień 2004
Artykuł przedstawia proroków Starego Testamentu, ich księgi oraz sytuację historyczną czasów, w których powstawały.
· osłabienie Damaszku z powodu walk z Asyrią
· odzyskanie reszty Zajordanii
· fortyfikacje w Samarii
· całe terytorium wolne od obcych wpływów
· królestwo judzkie sprzymierzeńcem
· rozkwit handlu i rzemiosła, dobrobyt
· rozprzężenie moralne
· niesprawiedliwość w stosunkach społecznych
· bałwochwalstwo
· anarchia polityczna
· utrzymuje się na tronie składając 1.000 talentów srebra władcy asyryjskiemu Tiglat-Pileserowi III (745-727) obciążając ciężkim podatkiem obywateli
· traci uznanie ludu jako stronnik Asyrii
· opowiada się przeciw Asyrii po stronie Egiptu
· dał się wciągnąć do koalicji Syrii, Tyru, Sydonu i miast filistyńskich przeciw Asyrii
· wojna „syro-efraimska” – za odmowę udziału w koalicji, Syria i Izrael atakują Judę aby obalić panującą dynastię i uzyskać łączność z Egiptem; początkowo zwyciężają, potem Juda wchodzi w sojusz z Asyrią
· w 734 r. Asyria podbija miasta Filistynów, następnie uderza na królestwo izraelskie, pustoszy Galileę i Gilead, deportuje ich mieszkańców
· w 733 r. Tiglet Pileser III poprowadził wyprawę przeciw Syrii, w 732 r. padł Damaszek, król syryjski Resin zostaje stracony a jego lud deportowany do Asyrii
· obalenie Pekacha uchroniło królestwo izraelskie przed całkowitym zniszczeniem
· osadzony na tronie w Samarii przez stronnictwo proasyryjskie
· próbuje odzyskać niezależność przez sojusz z Egiptem
· przestaje płacić daninę Salmanasarowi V (726-722)
· zostaje uwięziony a Samaria 3 lata oblegana przez wojska asyryjskie
· królestwo izraelskie przestaje istnieć
· ludność wysiedlona do Górnej Mezopotamii (ok. 27.900 osób, głównie inteligencja i rzemieślnicy) traci z czasem swoją świadomość narodową i religijną
· na miejsce wysiedlonych sprowadzono osadników z Mezopotamii, którzy pomieszali się z ludnością miejscową i wytworzyli nowy naród Samarytan; przynieśli własne religie, lecz przybrali Jahwe, jako bóstwo lokalne mieszając elementy religii jahwistycznej z elementami pogańskimi
· umocnił władzę królewską
· pokonał Edomitów i otworzył dawne szlaki handlowe
· wypowiada wojnę królowi izraelskiemu i przegrywa, ograbienie Jerozolimy, splądrowanie świątyni
· królestwo izraelskie sprzymierzeńcem
· odbudowa ośrodka handlowego w Elat
· ufortyfikowanie Jerozolimy
· ma problemy z Edomem
· odmawia wejścia do koalicji antyasyryjskiej
· wojna „syro-efraimska” – za odmowę udziału w koalicji, Syria i Izrael atakują aby obalić panującą dynastię i uzyskać łączność z Egiptem; początkowo zwyciężają
· niedoświadczony, skłonny do bałwochwalstwa
· zawiera sojusz z Asyrią przeciw Syrii i Izraelowi posyłając kosztowny okup
· w 732 r. upada Damaszek a w 721 r. – Samaria i przestaje istnieć królestwo izraelskie; Judea znalazła się w bezpośredniej styczności z imperium asyryjskim
· Achaz staje się wasalem Asyrii, zobowiązanym do uległości i płacenia uciążliwej daniny
· całkowita zależność królestwa judzkiego wobec Asyrii
· szerzenie się pogańskich wierzeń i obyczajów również pogańskich naleciałości w świątyni jerozolimskiej, ofiary z dzieci dla Molocha
· niesprawiedliwość społeczna
· wykorzystuje ogromny wstrząs po upadku królestwa izraelskiego do przeprowadzenia odnowy religijnej
· centralizacja kultu w świątyni jerozolimskiej
· uroczysty obchód święta Paschy w Jerozolimie z udziałem mieszkańców dawnego królestwa izraelskiego
· prace nad spisywaniem Pisma św.
· jedność kultu religijnego wzmocniła jedność społeczną i polityczną
· plany uniezależnienia się od Asyrii, wycofanie z pierwszej koalicji antyasyryjskiej (713-711), przygotowania do obrony, doprowadzenie wody ze źródła Gichon do centrum Jerozolimy
· w 705 r. (po śmierci Sargona II) wybucha powstanie w Asyrii, Ezechiasz przystępuje do koalicji antyasyryjskiej m.in. z Babilonem
· nowy król asyryjski Sennacheryb (704-681) rozbija koalicję i rusza na Jerozolimę, pomimo wysłanego poselstwa z ciężkim okupem wojsko asyryjskie obległo Jerozolimę
· Asyryjczycy nie zdobyli Jerozolimy, zostali pokonani przez zarazę
· odzyskano 46 miast, które zdobyli Asyryjczycy i dali Filistynom
· szerzenie pogańskich kultów bóstw fenickich, moabskich, a szczególnie astralnych bóstw asyryjskich nawet w świątyni, oraz wróżbiarstwa, czarów i magii
· praktykowano nierząd sakralny
· okrutne prześladowanie wiernych wyznawców Jahwe
· całkowite poddanie Asyrii, która:
o doszła do szczytu swej potęgi pod panowaniem Assarhaddona (680-669) i Aszurbanipala (668-627),
o dwukrotnie najeżdżała Egipt (zniszczenie Teb w 663 r.),
o podniosła bogactwo i kulturę swego kraju,
o odbudowała Babilon, umocniła obronność Niniwy i wielu innych miast
o zbierała i przechowywała pomniki starożytnej literatury
· wmieszanie się Manassesa w bunt Babilonu i wyzwolenie Egiptu (ok. 650 r.), zostaje pochwycony i w kajdanach uprowadzony do Babilonu; przeżywa wstrząs; po uzyskaniu wolności nawraca się – przykazuje ludowi aby służył Jahwe
· powrót do bałwochwalstwa
prorok fakty dotyczące działalności streszczenie przesłania
IZRAEL Jonasz
(ok. 770) 1. Bóg nakazuje Jonaszowi przepowiadanie zagłady Niniwie.
2. Nieposłuszny prorok ucieka okrętem do Tarszisz.
3. Zostaje wyrzucony do morza i połknięty przez wielką rybę, po trzech dniach wyrzucony na brzeg.
4. Ponownie posłany udaje się do Niniwy, mieszkańcy przyjmują napomnienie, pokutują za grzechy.
5. Pan ocala Niniwę a niezadowolonego proroka poucza o słuszności Swego zmiłowania. 1. Naświetla problem zbawienia pogan. Dobroć Jahwe obejmuje wszystkie narody. Wszystkie doznają miłosierdzia, jeżeli szczerze się nawrócą.
2. Podkreśla konieczność współpracy człowieka z Bogiem, rolę narodu wybranego – Izraela, jako pośrednika pomiędzy Bogiem a narodami.
Amos
(ok. 760
-750) 1. Pasterz i hodowca sykomorów z Tekoa (20 km na południe od Betlejem).
2. Nie należał do zgromadzenia proroków, lecz został powołany bezpośrednio przez Jahwe od swej trzody.
3. Działał w Betel i Samarii, znał to miasto i nadużycia w nim popełniane.
4. Jego krótka działalność skończyła się po wyrzuceniu proroka z Betel przez Amazjasza przełożonego sanktuarium. 1. Piętnuje poczucie narodowej dumy, pewności i pychy politycznej i kulturalnej, praktyki formalne i ofiary tych, którzy popełniali występki, oddając się rozpuście i pijaństwu, oszukując i uciskając ubogich i uprawiając bałwochwalstwo i prostytucję sakralną.
2. Wzywa do zachowania Prawa, które ma aspekty ogólnoludzkie, gdyż Bóg jest stróżem moralności wszystkich narodów i wszystkich ludzi. W imię więc Bożej sprawiedliwości domaga się Amos sprawiedliwości społecznej.
3. Wybranie Izraela jest przywilejem, którego nadużycie pogłębi surowość sądu, który nadejdzie jako dzień Jahwe. W dniu tym dokona się kara i zagłada narodów.
4. Ocaleje reszta złożona ze sprawiedliwych, nastąpi odrodzenie wokół domu Dawida, kreśli wizję pomyślności.
Ozeasz
(ok. 752
-724) 1. Był świadkiem wojny syro-efraimskiej.
2. Należał do warstwy ludzi wykształconych: miał dobrą znajomość sytuacji politycznej, trzeźwą i dojrzałą ocenę historii i wydarzeń współczesnych, umiejętność wypowiadania się poprzez piękne i dobrze dobrane obrazy i porównania.
3. Ożenił się z nierządnicą (niektórzy za Talmudem i św. Hieronimem uważają to małżeństwo za alegorię). 1. Piętnuje wiarołomstwo Izraela wobec Jahwe przez kult Baala i ogólny upadek moralny.
2. Upomina i karci dwór królewski, kapłanów i cały lud.
3. Wielokrotnie zapowiada nadejście dni kary i odpłaty.
4. Miłość Boga, która skłania Go do cierpliwości i nieustannego przebaczenia, nakazuje Ozeaszowi okazywanie miłosierdzia i ocalenie ludu.
5. Wzywa do prawdziwego nawrócenia.
JUDA Micheasz
(ok. 741
-686) 1. Pochodził z Moreszet koło Gat w Szefeli (ok. 35 km od Jerozolimy).
2. Prorokował na wybrzeżu Morza Śródziemnego, w Szefeli i prawdopodobnie w stolicy.
3. Być może był zwykłym wieśniakiem, gdyż nie zajmował się polityką władców i ich osobami. 1. Zapowiada zburzenie Samarii i Jerozolimy za niemoralność i nadużycia społeczne: chciwość, sprzedajność i lekkomyślność przywódców ludu, kapłanów i fałszywych proroków.
2. Brał w obronę biednych i uciśnionych, w ostrym tonie zwalczał niesprawiedliwość społeczną.
3. Wspomina dzień Jahwe, niewolę, zburzenie Jerozolimy i świątyni oraz Samarii przez najazd Asyryjczyków.
4. Zapowiada powrót ludu z niewoli oraz Królestwo i osobę Mesjasza z Betlejem.
5. Przedstawia obraz sądu i zachęca do pełnienia sprawiedliwości, umiłowania i pokornego obcowania z Bogiem.
Izajasz
(ok. 742
-686) 1. Pochodził ze znakomitej rodziny z Jerozolimy.
2. Mieszkał stale w Jerozolimie i tam spełniał swe posłannictwo prorockie ponad 40 lat.
3. Prawdopodobnie za Manassesa poniósł śmierć męczeńską.
4. Był żonaty i miał dwóch synów. Miał także uczniów.
5. Był człowiekiem wykształconym i należał do wyższej warstwy społecznej– ze swobodą zwracał się do dostojników królewskich i kapłanów, miał swobodny dostęp do króla, posługiwał się bogatym słownictwem i pięknym językiem, dobrze orientował się w sprawach publicznych. 1. Zgodnie z Bożym poleceniem wzywał do poprawy z grzechów i całkowitego zaufania Bogu, jako jedynej drogi ratunku dla narodu.
2. Zapowiadał zagładę królestwa Izraela i Judy, jako konsekwencję niewierności wobec Boga, a zarazem jako drogę odrodzenia, które dokona się przez ocaloną „Resztę”.
3. Stanowczo piętnował materializm i nieodpowiedzialną gonitwę za przepychem i używaniem wśród warstw przodujących, przy równoczesnym ucisku i wyzyskiwaniu klas niższych i biednych.
4. Obnażał korupcję przywódców ludu, nieuczciwość i przekupstwo w sądach i administracji państwowej.
5. Przeciwstawiał się bardzo zdecydowanie fałszywym postawom w życiu religijnym, gdzie miejsce prawdziwej pobożności zajęły zwyczaje i praktyki pogańskie, pełna obłudy obrzędowość i formalizm.
6. Wzywał królów do samodzielnej polityki w oparciu o pełne zaufanie Bogu i rezygnację z zawierania przymierzy z władcami pogańskimi, co prowadziłoby do polityczno-ekonomicznego uzależnienia i powodowało zagrożenie w dziedzinie religijnej.
Joel
(IX w.?) 1. Związany z kołami kapłańskimi, ale sam nie był kapłanem. 1. Opisuje klęskę szarańczy pustoszącej kraj, do której dołącza się plaga suszy; największą klęską jest jednak to, że nie można składać ofiar dla Jahwe. Prorok wzywa kapłanów do modlitwy, upatrując w tych zjawiskach znaki zbliżania się „dnia Jahwe”.
2. Obraz szarańczy oznacza karę Bożą, którą może odwrócić pokuta.
3. Zapowiada sąd nad narodami i wybawienie Judy, miłosierny Bóg obdarza naród błogosławieństwem.
· rozpoczyna reformę religijną, ożywienie kultu Jahwe
· usuwanie bałwochwalstwa i synkretyzmu religijnego
· przy odnawianiu świątyni odnaleziono „Księgę Prawa”, co staje się impulsem do bardziej gruntownej reformy
· w 621 r. uroczysty obchód Paschy w Jerozolimie i odnowienie Przymierza z Bogiem
· załamanie się potęgi Asyrii:
o w 627 r. śmierć Aszurbanipala i najazdy Scytów i Kimmeriów
o tron obejmuje Sinszariszkun (629-612)
o w 626 r. bunt Nabopolassara (626-605) z Babilonu i Kiaksaresa (ok. 625-585) Meda
o w 614 r. zdobycie i zniszczenie Aszur
o w 612 r. zburzenie Niniwy
o Asyryjczycy pod wodzą Assuruballita II (612-609) bronią się do 609 r. w Haranie
· wzrost potęgi Medów i Babilończyków
· faraon egipski Neko II (610-594) zamierza odzyskać Syrię i Palestynę pod pozorem pomocy Asyryjczykom; pod Megiddo zastępuje mu drogę Jozjasz, który ginie w bitwie
· złożony z tronu przez faraona i uprowadzony do Egiptu
· osadzony na tronie przez faraona
· despota, któremu nie zależało na dobru poddanych
· wznosił kosztowne budowle
· popierał bałwochwalstwo
· prześladował proroka Jeremiasza
· brakowało mu rozwagi i rozumnego rozeznania sytuacji politycznej
· w 605 r. klęska Egipcjan pod Karkemisz,
· zajęcie Syrii i Palestyny przez Nabuchodonozora
· pierwsza deportacja:
o uprowadzeni...
PiterMax2024