Sosna. Pora i sposób wykonania poprawek.doc

Pora i sposób wykonania poprawek

Do poprawek należy przystąpić możliwie jak najwcześniej. Zasadę tę należy tak rozumieć, że w uprawach powstałych z sadzenia poprawki powinno się wykonać w następnym roku po założeniu uprawy. W siewach czynność tę odkłada się do drugiego roku, szczególnie gdy stwierdzi się przelegiwanie nasion w glebie, a uprawa nie wykazuje dużych braków. Im wcześniej podejmuje się poprawki, tym są one mniej kłopotliwe i ryzykowne, a bardziej celowe. Z biegiem czasu gleba traci sprawność, silniej się zachwaszcza, zwiększa się niebezpieczeństwo zaatakowania posadzonych drzewek przez owady i grzyby lub zgryzienia przez zwierzynę czy uszkodzenia przez gryzonie. Odtworzenie pierwotnie wprowadzonego pożądanego składu gatunkowego jest możliwe tylko w początkowym etapie rozwoju uprawy.

Z powodu pogarszających się warunków wzrostu młodych drzewek wprowadzanych w poprawkach do istniejącej uprawy, regułą jest dokonywanie poprawek sadzeniem, lecz nie siewem. Sadzonki tego samego gatunku co uprawa nie mogą być niższe od otoczenia. Dlatego np. do 1-rocznej uprawy sosnowej należałoby raczej wprowadzać 2-letnie sadzonki. Wysokość gatunku odmiennego od otaczającego lukę musi być dostosowana do tempa wzrostu sąsiadujących z sobą gatunków, wielkości luki i stopnia cienioznośności gatunku wprowadzanego do istniejącej uprawy. W uprawach o nieprawidłowym składzie gatunkowym należy dążyć do wprowadzenia gatunków będących w niedoborze w stosunku do prawidłowego, docelowego składu uprawy. Sadzonki powinny być silnie rozwinięte, zakwalifikowane do pierwszej klasy jakości według obowiązującej normy. Niezależnie, czy poprawki wykonywane są gatunkami głównymi, czy pomocniczymi, konieczne jest staranne ich wykonanie.

Poprawki należy wykonać przed przystąpieniem do odnowień bieżących. Właściwą porą wykonania poprawek jest wczesna wiosna dla wszystkich gatunków, a dla liściastych - również jesień. Przy sadzeniu jesiennym, szczególnie na glebach lekkich, wskazane jest obsypywanie wprowadzonych sadzonek torfem lub próchnicą, co chroni je przed ewentualnym „wysadzeniem” przez mróz w okresie późnej zimy i wczesnej wiosny. Wykonywanie poprawek rozpoczyna się od upraw najmłodszych i najcenniejszych oraz od upraw wprowadzanych na terenach ochronnych.

Przygotowanie gleby (łącznie z jej spulchnieniem) pod poprawki wykonuje się na jesieni, w roku poprzedzającym wykonanie tych zabiegów. Zasadniczym sposobem przygotowania gleby jest uprawa ręczna. W przypadku większych luk należy dążyć do mechanizacji tych prac. Przygotowanie gleby powinno się wykonywać bardzo starannie. Młoda sadzonka znajduje się tu w znacznie gorszych warunkach glebowych i środowiskowych niż na świeżych zrębach. Narażona jest na silną konkurencję głuszących chwastów oraz otaczających ją sadzonek lub nalotów.

Zasadniczym sposobem wykonania poprawek jest sadzenie w szparę lub jamkę. Materiał sadzeniowy przeznaczony do poprawek powinien być dostosowany do trudnych warunków środowiska, w jakich zostaje umieszczony. Powinien to być materiał silnie wyrośnięty, o pełnej żywotności, w miarę możności szkółkowany, o pełnej zdolności szybkiego zrównania się z otoczeniem.

SOSNA ZWYCZAJNA — Pinus sylvestris L.

Występowanie

Zasięg sosny obejmuje na północy Skandynawię, północno-wschodnie obszary europejskiej części Rosji i Syberię, a na wschodzie dociera do Morza Ochockiego i Japońskiego. Gromadny zasięg na zachodzie dochodzi do Danii i obejmuje tylko północno-wschodnią i południową część Niemiec (Bawaria). W Europie południowej sosna występuje w Alpach, w północnej części Apenin, na Półwyspie Bałkańskim, a następnie wkracza w Rodopy i Karpaty, omijając stepy węgierskie i dolną część dorzecza Dunaju. Od Karpat (Lwów) zasięg przechodzi brzegiem stepów wschodnio europejskiej i azjatyckiej części Rosji. Wyspowo występuje m.in. w górach Szkocji i na Półwyspie Pirenejskim, gdzie w górach Sierra Nevada znajduje się najdalej na południe wysunięte stanowisko sosny w Eurazji. Górna granica sosny zwyczajnej sięga w Norwegii do 230 m npm, a w górach Sierra Nevada do 2110 m npm (Dengler 1944, Białobok 1970, Materiały ETH).

Optymalne warunki wzrostu znajduje sosna w Polsce i w krajach nadbałtyckich. Na obszarze tym (Estonia, Łotwa i północno-wschodnią Polska) wykształciła się „sosna ryska” , która we wszystkich badaniach proweniencyjnych odznacza się najlepszymi właściwościami. Na terenie Polski szczególnie korzystnym wzrostem charakteryzuje się „sosna mazurska” zaliczana do rasy ryskiej. Należy do niej sosna z okolic Morąga i Ostródy (sosna taborska). Obok wymienionych znane są w Polsce sosny pochodzące z Bolewic (Wielkopolska), Supraśla (białostockie) i Janowa Lubelskiego, a także sosna świętokrzyska i wołyńska (Staszkiewicz 1970). Sosna należy w Polsce do gatunków najpowszechniej występujących. Jest ona gatunkiem nizinnym. Zajmuje rozległe tereny na północ od linii Kraków - Tarnów - Przemyśl, gdzie znajduje optymalne warunki. Na Pogórzu Karpackim sosna tworzy m.in. drzewostany mieszane z jodłą. W obrębie Karpat sosna występuje tylko wyspowo: w Tatrach (maksimum 1570 m npm), Pieninach (rasa klimatyczna sosny zwyczajnej — sosna górska, zajmująca stanowiska reliktowe co najmniej od okresu subborealnego), Beskidach oraz niektórych częściach Karpat Wschodnich. Jako gatunek główny sięga do wysokości 600 m npm. W Beskidzie Niskim, Sądeckim i częściowo Wyspowym dochodzi do 750 m npm, tworząc „wdziary” sosnowe, czyli rozproszone na Podkarpaciu miejsca stosunkowo niedawnej sukcesji na tereny zajmowane pierwotnie przez jodłę. Sosnę tę (tzw. sosnę wdziarową) uważa się za odrębną rasę (Schramm 1913, Staszkiewicz 1970).

Niektóre ważniejsze pod względem znaczenia gospodarczego i ekologicznego klimatypy lub rasy sosny zwyczajnej (Pinus sylvestris L.) (według: Svobody (1953), Staszkiewicza (1970) i Mayera (1977)

Wymagania siedliskowe

Klimat

Szczególnie rozległy obszar rozsiedlenia sosny wskazuje na dużą amplitudę wymagań klimatycznych. Temperatura lata na północnej granicy zasięgu nie wynosi nawet 10°, gdy na południowej przekracza 20°C. Jeszcze większe różnice występują w okresie zimowym (Syberia -40°C, zachodnie Niemcy niewiele poniżej 0°C). Znosi gorące lata (południowa część Ukrainy i Rosji, Hiszpania) i najchłodniejsze zimy (Syberia), brak jej natomiast na zachodnich terenach o łagodnych zimach; w klimacie atlantyckim zachodniej Europy prawie nie występuje. Stąd też w literaturze leśnej określana jest jako wybitnie kontynentalny gatunek drzewa (Dengler 1944). Sosna dobrze znosi wahania temperatury (Materiały ETH).

Światło

Sosna należy, obok modrzewia, brzozy brodawkowatej i osiki, do najbardziej światłożądnych gatunków drzew rosnących w naszym kraju. Na takie wymagania wskazują m.in.:

·         ażurowa, świetlista korona,

·         3 roczniki igieł na gałęziach,

·         szybkie oczyszczanie strzał,

·         ograniczona zdolność przeżywania nalotu.

Wymagania świetlne sosny uzależnione są jednak od ekotypu i warunków siedliskowych. W zachodniej części zasięgu ma ona większe wymagania niż we wschodniej. Należy tu ekotyp sosny z Puszczy Solskiej, odznaczający się m.in. względną cienioznośnością. Na siedliskach suchszych i uboższych wymaga więcej światła niż na żyźniejszych. W korzystnych warunkach siedliskowych wytrzymuje w pierwszych latach życia lekkie ocienienie, a w młodości znosi dobrze nawet silne, boczne zwarcie (Tyszkiewicz, Obmiński 1963). Nalot sosnowy dla zadowalającego wzrostu wymaga 4-10% światła pełnego (Bezacinsky 1969). Z wiekiem staje się coraz bardziej światłożądny. Najlepiej wzrasta na powierzchniach otwartych i południowych ekspozycjach. Według Ivanova i Kossoviča (1932) wielkość minimalnego zapotrzebowania na światło wynosi u sosny od 9 do 11%.

Temperatura

Pod tym względem wykazuje duże zdolności przystosowawcze. Rośnie w terenie, gdzie w warunkach podbiegunowych długiego dnia i krótkiego okresu wegetacyjnego absolutne minimum temperatury przekracza -50°C, a równocześnie dociera daleko na południe do obszarów o krótkim dniu, ciepłym klimacie i o absolutnym maksimum temperatury około 40°C (Obmiński 1970).

Wilgotność

Pod względem tej cechy wykazuje również bardzo szeroką amplitudę wymagań. Rośnie bowiem na granicy południowo rosyjskiego stepu przy opadach 400 mm (Astrachań — 150 mm) i w rejonie Reuss Tessin (2000 mm) (Dengler 1944, Materiały ETH). Występuje na glebach bardzo suchych (sztucznie uprawiana jest nawet na terenach półpustynnych), zajmuje także na nizinach tereny podmokłe i torfowiska. Najlepsze warunki wzrostu znajduje na glebach świeżych z małymi wahaniami wilgotności. Godne podkreślenia jest, że sosna znosi bardzo dobrze różne warunki wilgotnościowe, ale źle wahania wilgotności. Unika terenów zalewowych (Dengler 1944).

Gleba

Występuje w różnych warunkach glebowych: na zwięzłych, zbitych, prawie jałowych, marglistych, piaszczysto gliniastych, piaszczystych glebach, a także na wrzosowiskach i torfowiskach wysokich. Najlepsze warunki wzrostu znajduje jednak na glebach głębokich (duża głębokość gleby jest jednym z najważniejszych warunków pomyślnego wzrostu sosny, decyduje bowiem o rozwoju systemu korzeniowego, na świeżych piaskach oraz na piaskach gliniastych i glinach lekkich. Właściwości fizyczne gleby mają większe znaczenie dla jej dobrego rozwoju niż właściwości chemiczne. Sosna nie wpływa korzystnie na glebę, dlatego konieczne jest wprowadzanie do upraw sosnowych gatunków domieszkowych (dąb, grab, lipa drobnolistna, olsza szara).

Siedliskowe typy lasu

Sosna z uwagi na swoje wymagania siedliskowe jest gatunkiem głównym, panującym praktycznie na wszystkich siedliskach borowych i borów mieszanych terenów nizinnych i wyżynnych. Na bardzo ubogich piaskach, m.in. fluwioglacjalnych i rzecznych tarasów akumulacyjnych, o głębokim poziomie wody gruntowej, wykształcają się jednogatunkowe bory suche ze sporadyczną domieszką, głównie brzozy brodawkowatej. Na glebach świeżych, żyzniejszych, gliniasto-piaszczystych lub na piaskach z gliną w podłożu sosna występuje na siedliskach borów świeżych i borów mieszanych świeżych z udziałem brzozy brodawkowatej, osiki, graba, buka, dębu bezszypułkowego, modrzewia, świerka i ...