Surowica krwi jest zlozonym plynem biologicznym.doc

Surowica krwi jest złożonym płynem biologicznym, zawierającym 60-80g/l różnorodnych białek, których stężenie różni się nawet o 9 rzędów.

Szacuje się, że w prawidłowej surowicy występuje ok. 10 000 białek. Większość z nich występuje w bardzo małym stężeniu.

Badamy je, ponieważ są wartościowymi biomarkerami – substancjami, których zmiany ilościowe lub jakościowe wskazują na obecność i naturę choroby.

Zastosowanie specjalistycznych metod separacji białek umożliwiło poznanie 490 białek surowicy.

Spośród 490 białek ok.150 odgrywa rolę w diagnostyce laboratoryjnej i prowadzonych aktualnie badaniach naukowych.

Rola białek osocza:

- dystrybucja płynów krew/przestrzeń pozakomórkowa

- funkcje transportowe

- hemostaza i koagulologia

- enzymy, regulatory

- białka układu odpornościowego

- składniki układu buforowego

- hormony

- receptory

- materiał odżywczy i budulcowy

Zróżnicowanie ilościowe białek w wybranych płynach ustrojowych:

Zaburzenie w proporcji składu, jak i zmiany w stężeniach poszczególnych białek mogą informować o:

- nieprawidłowej funkcji narządów: wątroby, nerek, gruczołów dokrewnych...

- obecności procesu zapalnego

- patologiach układu immunologicznego

- chorobie nowotworowej

- chorobach mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych

Czynniki wpływające na poziom białka całkowitego:

A.      dotyczące pobieranego materiału i napływające wraz ze skierowaniem na badania:

a)       właściwa dokumentacja materiału pochodzącego od chorego

- nazwisko i imię (płeć), wiek, stan fizjologiczny

b) rodzaj pobranego materiału

- surowica/osocze

- mocz – poranna zbiórka moczu, zbiórka dobowa, zbiórka nocna, zbiórka kilkugodzinna

c) dieta (wegetariańska – brak wpływu na stężenie białka całkowitego, natomiast obfity posiłek białkowy w przeciągu kilku dni przed badaniem może spowodować wzrost stężenia białka całkowitego maksymalnie o 10 %)

d) okres pobierania materiału

- w okresie zimowym stężenie białka spada o 10 % w porównaniu do okresu letniego

e) informacja o podejrzeniu / zapobiega przed podejrzeniem pomyłki technicznej

B. dotyczące przygotowania pacjenta przed pobraniem materiału

a) okres 12 godz. bez posiłku (min.6-8godz.)

- niezachowanie tego zmienia właściwości fizyko-chemiczne białek, zaburza ich rytm dobowy.  W ciągu dnia stężenie białek jest ok. 10 % wyższe niż w nocy.

b) pozycja ciała pacjenta

- zmiana pozycji ciała z leżącej na stojącą może po 30 min. Zwiększyć stężenie białka o ok. 10 %

- wysiłek fizyczny o kolejne 10 %

- pacjenci hospitalizowani mają obniżone stężenie białka całkowitego o 5-10g/l

C. dotyczące samego aktu pobierania

a) najlepiej bez użycia stazy/ zbyt długie zaciśnięcie stazy przy pobieraniu może po kilku minutach powodować wzrost stężenia białka całkowitego wskutek ucieczki wody do przestrzeni pozanaczyniowej

b) szybkie oddzielanie surowicy od masy krwinkowej

c) antykoagulant, należy znać rodzaj antykoagulantu, aby uniknąć błędów(heparyna ma zły wpływ na γ-globuliny)

D. przechowywanie materiału

- temp. pokojowa – próbka jest stabilna do 8-10 godzin (jeżeli jest szczelnie zamknięta)

- temp +4˚C – stabilność przez 3-4 dni

- zamrażanie -20˚C, -70˚C – przechowywanie dość długie nawet do 6 miesięcy

E. inne

- dostosowanie dobrej metody do oznaczenia poszczególnych białek (metoda dostosowana do oczekiwanego stężenia białka)

- aktualna i właściwa kalibracja

- eliminowanie interferencji z powodu obecnych w materiale różnych związków chemicznych

Wartości prawidłowe : 60-80 g/l

↓ 60 g/l – obrzęki

↑ 80 g/l – wzrost lepkości krwi

Hipoproteinemia – obniżenie stężenia białek w wyniku zahamowania ich syntezy, utraty białek lub rozcieńczenia krwi. Główną przyczyną hipoproteinemii jest ↓ (albumin) w łożysku naczyniowym, a bardzo rzadko niedobór immunoglobulin.

Za krytyczny poziom stężenia białka całkowitego przyjmuje się poziom 45 g/l (albuminy ↓ 20 g/l). Wtedy na skutek obniżenia ciśnienia onkotycznego dochodzi do ucieczki wody i powstania obrzęków, przesięków, hipowolemii.

Hipoproteinemia z hipoalbuminemią:

1.       stany głodzenia i niedożywienia

2.       zespoły upośledzonego wchłaniania jelitowego

a)              choroby genetyczne (mukowiscydoza)

b)              choroby alergiczne i autoimmunologiczne

c)              infekcje pasożytnicze

d)              zespoły poresekcyjne

e)              biegunki bakteryjne i innego pochodzenia

3.       zahamowanie syntezy białka w wątrobie

a)              uszkodzenie hepatocytów

b)              marskość wątroby

c)              nowotwory pierwotne i przerzuty do wątroby

4.       zespoły utraty białka

a)zespoły nerkowe

                  - kłębuszkowe zapalenie nerek

                  - cukrzyca

                  - zakrzepica żył nerkowych

                  - toczeń rumieniowaty trzewny

b) zespoły skórne

                  - rozległe oparzenia

                  - dermatozy (pęcherzyca, łuszczyca)

c) krwawienia, krwotoki

d) stany ciężkie: sepsa, urazy, choroba nowotworowa

e) zespoły żołądkowo-jelitowe

                  - stany zapalne śluzówki jelit, zwężenia, uchyłki

                  - nowotwory złośliwe

                  - niewydolność krążenia

f) gromadzenie się płynów w jamach ciała:

                  - przesięki/wysięki

                  - obrzęki

                  - zapalenia płuc

5.   przewodnienia

Hipoproteinemia bez zmian stężenia albumin

- znacznego stopnia niedobory immunologiczne

Hiperproteinemia prawdziwa jest zwykle wynikiem znacznie zwiększonej produkcji jednej lub wielu klas immunoglobulin

Hiperproteinemie z hiperalbuminemia mogą być wywołane:

- odwodnieniem

lub

- artefaktem (zbyt długa staza przed pobraniem krwi, pomiar po podaniu wlewu albumin przez ten sam wenflon)

Hiperproteinemia

1. immunoglobulinemie poliklonalne

- przewlekłe satny zapalne np.:

----- przewlekłe choroby wątroby (zapalenie, marskosć, pierwotna marskość żółciowa)

----- przewlekłe zapalenie oskrzeli

----- przewlekłe zapalenie jelit (choroba Leśniowskiego-Crohna)

- choroby autoimmunologiczne np. RZS, toczeń trzewny układowy,guzkowe zapalenie okołotętnicze, zapalenie skórno-mięśniowe, sarkoidoza.

- choroby infekcyjne spowodowane wirusami: HIV, HBV, HCV, EBV; i bakteriami (endocardititis, osteomyelitis, gruźlica)

- guzy lite ( nerki, jajnika, płuc, wątroby)

- nowotwory hematologiczne (białaczki, chłoniaki) i niektóre niedokrwistości (talasemia, sierpowatokrwinkowa)

- choroby tarczycy (G-B, wole Hashimoto)

2. immunoglobulinemie monoklonalne

- MGUS (gammapatia monoklonalna o nieustalonym znaczeniu)

- dyskrazje plazmocytowe:

----- nienowotworowe :(MGUS, BGUS, idiopatyczny białkomocz Bence-Jonesa)

----- nowotworowe (szpiczak plazmocytowy, pierwotna amyloidoza AL)

- limfoproliferacje B-komórkowe

----- makroglobulinemia Waldenstrőma (↑ IgM lub κ albo λ)

----- chłoniaki nieziarnicze

- wspólistnienie z innymi chorobami podstawowymi

----- guzy lite zwłaszcza w fazie metastatycznej

----- choroby tkanki łącznej

----- choroby skóry (pokrzywka z występowaniem p/c IgM)

- inne (eozynofilowe zapalenie powięzi, krioglobulinemia, MDS, nabyta choroba von Willebranda)

3. Odwodnienia

4. Artefakty

Białka, których zmiana w stężeniu wpływa na obraz rozdziału elektroforetycznego.