2008.01. Leczenie fizykalne trudno gojących się ran.pdf

FIZYKOTERAPIA

Leczenie fizykalne

trudno gojących się ran

W pracy podsumowano dotychczasową wiedzę dotyczącą nowoczesnych metod fizykalnych w leczeniu przewlekłych

i trudno gojących się ran: sonoterapię, elektrostymulację wysokonapięciową i biostymulację laserową. Omówiono

podstawowe parametry zabiegowe i metodykę w wybranych przypadkach klinicznych.

stosowania nowoczesnych metod

fizykalnych w medycynie coraz częściej

wymienia się leczenie przewlekłych

i trudno gojących się ran. W praktyce

klinicznej terapię fizykalną wykorzystu-

je się przede wszystkim w przypadkach

owrzodzeń goleni o różnej etiologii

(żylnej, tętniczej, mieszanej), stopy

cukrzycowej oraz odleżyn.

Fot. 1. Elektrostymulacja wysokonapięciowa – sprzęt do wykonania zabiegu

Sonoterapia

Sonoterapia to metoda leczenia fizykal-

nego, w której stosuje się mechaniczną

falę ultradźwiękową. Zakres używa-

nych obecnie częstotliwości mieści się

w przedziale od 0,5 MHz do 3 MHz.

Natomiast wartość gęstości mocy fali

dźwiękowej waha się w granicach

0,1-1 W/cm 2 (w świetle dotychczasowych

badań nie zaleca się stosowania więk-

szego natężenia). Z kolei czas aplikacji

wynosi na ogół do 20 minut. Do terapii

wykorzystuje się zarówno falę ciągłą,

jak i pulsującą (współczynnik wypeł-

nienia okresu wynosi najczęściej od

1/4 do 1/9). Czas trwania pojedynczego

impulsu trwa na ogół 2 ms.

Sonoterapię z powodzeniem stosuje się

w zachowawczym leczeniu owrzodzeń

żylnych goleni. Wedle metodyki naszego

ośrodka zabiegi prowadzi się za pomocą

zmiennej fali ultradźwiękowej o współ-

czynniku wypełnienia okresu 1/5 (czas

impulsu – 2 ms, czas przerwy – 8 ms)

i częstotliwości 1 MHz. Wykorzystuje

się gęstość o mocy 0,5 W/cm 2 . Zabiegi

wykonuje się według metody immersyj-

nej i stacjonarnej. W tym celu używa się

plastikowego pojemnika z wodą o tem-

peraturze około 34°C. Pacjent wkłada

kończynę do pojemnika (owrzodzenie

musi znaleźć się pod wodą). Głowica

ultradźwiękowa za pomocą specjalnego

statywu znajduje się również wewnątrz

pojemnika (pod wodą) i jest położona

Fot. 2. Biostymulacja laserowa – sprzęt do wykonania zabiegu

34 REHABILITACJA W PRAKTYCE 1/2008

W śród doniesień dotyczących za-

FIZYKOTERAPIA

w odległości 2-5 cm od owrzodzenia.

Stosuje się głowicę o powierzchni 10 cm 2 .

Czas trwania pojedynczego zabiegu za-

leży od wielkości ubytku. Owrzodzenie

o powierzchni 5 cm 2 (lub mniejszej)

powinno być poddawane działaniu fali

ultradźwiękowej przez 5 minut – czas wy-

dłuża się o minutę dla każdego kolejnego

1 cm 2 powierzchni ubytku. Owrzodze-

nia o powierzchni większej niż 20 cm 2

są dzielone na dwie części i poddane

osobnym zabiegom o podobnym czasie.

Sonoterapię prowadzi się raz dziennie,

6 razy w tygodniu (od poniedziałku do

soboty) przez 7 tygodni. W przypadku

niepełnego wyleczenia terapię można

powtórzyć po 1-2-miesięcznej przerwie.

W piśmiennictwie można również

odnaleźć wzmianki o skutecznym za-

stosowaniu sonoterapii w przypadkach

owrzodzeń tętniczych i mieszanych oraz

stopy cukrzycowej.

czasie trwania 0,1 ms i częstotliwości

100 Hz. Wartość napięcia wynosi około

100 V. Stymulację przeprowadza się

prądem, który nie wywołuje efektów ru-

chowych, a jedynie odczucie mrowienia.

Używa się elektrod z przewodzącej gumy

węglowej. Elektroda czynna powinna

być dopasowana wielkością do rozmiaru

rany i układana na podkładzie z gazy na-

sączonej solą fizjologiczną bezpośrednio

na powierzchni ubytku. Elektrodę bierną

w przypadkach ubytków (owrzodzenia

żylne, tętnicze lub mieszane, stopa

cukrzycowa) zlokalizowanych na pod-

udziu lub stopie mocuje się nad stawem

kolanowym, na przedniej powierzchni

uda pacjenta. Natomiast w przypadkach

zmian (odleżyn) w okolicy pośladków lub

kości krzyżowej elektroda bierna jest uło-

żona na tylnej stronie uda, powyżej dołu

podkolanowego. W wypadku odleżyn

w okolicy łopatki elektrodę bierną należy

umiejscowić po tej samej stronie tułowia,

na wysokości odcinka lędźwiowo-krzyżo-

wego kręgosłupa. Z kolei jeśli odleżyna

znajduje się na potylicy, elektroda bierna

powinna być ułożona na łopatce. Zabieg

trwa 50 minut; przeprowadza się go raz

dziennie, przez kolejne 6 dni w tygodniu

w ciągu całej serii leczniczej. Leczenie

rozpoczyna się każdorazowo od stymu-

lacji katodowej, którą prowadzi się aż

do oczyszczenia się ubytku z wydzieliny

ropnej. Czas jej trwania wynosi na ogół

2 tygodnie. Następnie należy rozpocząć

stymulację anodową, kontynuując ją

przez 5 tygodni. Całkowity czas trwania

leczenia powinien wynosić 7 tygodni

(w przypadkach niepełnego zagojenia

można powtórzyć terapię po 1-2 miesią-

cach przerwy).

400 mW (zwykle od 10 mW do 120 mW).

Do najpopularniejszych zalicza się

helowo-neonowy (He-Ne) o długości

fali 632,8 nm, galowo-aluminiowo-arse-

nowy (GaAlAs) o długości fali 810 nm,

820 nm i 830 nm, a także galowo-arse-

nowy (GaAs) o długości fali 904 nm.

Nieco rzadziej korzysta się z lasera

rubinowego (Rb) o długości fali 694 nm.

Stosuje się wiązkę ciągłą lub impulsową

(do 5000 Hz). W większości przypadków

optymalna dawka promieniowania

leczniczego zawarta jest w granicach

1-10 J/cm 2 (na ogół 4 J/cm 2 ).

W naszym ośrodku do zabiegów

biostymulacji laserowej wykorzystuje

się półprzewodnikowy laser GaAlAs,

emitujący falę ciągłą o długości 810 nm

(fot. 4). Urządzenie laserowe współpra-

cuje ze skanerem. Wiązka laserowa

omiata powierzchnię w ruchu złożo-

nym: z częstotliwością 20 Hz w osi

pionowej i z częstotliwością 0,5 Hz w osi

poziomej. Moc średnia promieniowa-

nia po przejściu przez układ optyczny

skanera w odległości 50 cm od niego

wynosi 65 mW. Częstotliwość przemia-

tania wiązki przez skaner wynosi 0,5 Hz,

a skaner powinien być umieszczony

w odległości 50 cm od powierzchni rany.

Czas zabiegu zależny jest od wielkości

każdego z ubytków i regulowany tak, by

przy podanej wyżej mocy średniej otrzy-

mać dawkę 4 J/cm 2 . Zabiegi prowadzi

się raz dziennie, przez 6 dni w tygodniu

w ciągu całej serii leczniczej. Czas lecze-

nia wynosi 7 tygodni.

Elektrostymulacja

wysokonapięciowa

Elektrostymulacja wysokonapięciowa to

metoda fizykalna znana głównie w Sta-

nach Zjednoczonych i od kilku lat coraz

szerzej stosowana w krajach Europy

Zachodniej. Wartość napięcia wynosi tu

zwykle od 100 V do 150 V, ale czasem

może sięgać nawet 500 V. Najbardziej

charakterystycznym kształtem przebie-

gu leczniczego są dwa trójkątne, szybko

po sobie następujące impulsy monofazo-

we, zwane impulsem podwójnym, choć

niekiedy spotyka się również impulsy

pojedyncze lub dwufazowe. Czas trwa-

nia typowego impulsu zwykle zamyka

się w granicach 5-200 μs, a częstotliwość

w zakresie 1-125 Hz.

Elektrostymulację wysokonapięciową

z powodzeniem wykorzystuje się w za-

chowawczym leczeniu przewlekłych

ran. W przebiegu leczniczym stosuje się

podwójne impulsy pulsujące o łącznym

J AKUB T ARADAJ , A NDRZEJ F RANEK ,

P ATRYCJA D OLIBOG , L ECH C IERPKA ,

E DWARD B ŁASZCZAK

Katedra i Zakład Biofizyki Lekarskiej

Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach

Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej,

Naczyniowej i Transplantacyjnej

Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach

Biostymulacja laserowa

W leczeniu przewlekłych ran najczęściej

wykorzystuje się lasery nisko- i średnio-

energetyczne o mocy wyjściowej do

Fot. 3. Sprzęt do wykonania sonoterapii

Fot. 4. Biostymulacja laserowa – metodyka zabiegu

36 REHABILITACJA W PRAKTYCE 1/2008

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: