2007.02. Możliwości wykorzystania masażu u dzieci z zab. rozwojem psychomotorycznym cz.2.pdf

MASAŻ

Możliwości wykorzystania masażu

u dzieci z zaburzonym

rozwojem psychomotorycznym

– cz. II – masaż mięśni spastycznych

Z oczywistych względów w niniejszym artykule nie jesteśmy w stanie zaprezentować większej liczby zależności struktu-

ralnych pomiędzy mięśniami, podwięziami i więzadłami, a jedynie zasygnalizować możliwości takiego oddziaływania na

mięśnie spastyczne.

spastycznością, często występuje u dzieci z zaburzonym roz-

wojem psychomotorycznym. Stanowi ono poważny problem te-

rapeutyczny zwłaszcza u dzieci z porażeniem mózgowym. Podej-

mowane są zatem różne działania terapeutyczne, mające na celu

normalizację napięcia mięśni lub przynajmniej ograniczenie ich

spastyczności, w tym także masaż, choć z różnym skutkiem.

Czasami w wyniku masażu może dochodzić wręcz do nasile-

nia objawów spastyczności, na co składa się szereg różnych przy-

czyn. Jedną z nich jest wykonywanie masażu u dzieci z nadwraż-

liwością na dotyk. A przecież większość technik masażu, takich

jak: głaskanie, rozcieranie czy ugniatanie, jest wykonywana z jed-

noczesnym odkształcaniem skóry. Może to doprowadzać do nad-

miernego podrażnienia skóry i w następstwie powodować nasile-

nie spastyczności mięśni pod nią leżących.

Innym czynnikiem, mogącym wywołać niepożądany efekt ma-

sażu, jest jego zbyt duża intensywność. Przykładem może być ma-

saż wykonywany na przywodzicielach i zginaczach kończyn dol-

nych w diplegii spastycznej, kiedy te mięśnie bardzo często mają

podwyższone napięcie i tym samym są bardziej wrażliwe na ja-

kiekolwiek odkształcanie lub rozciąganie, między innymi ćwi-

czeniami biernymi. Tym samym inne intensywne oddziaływa-

nie, w tym także stosowanie szczoteczek w celu oddziaływania

na układ krwionośny, jest bardzo ryzykowne. Może doprowadzać

do pogłębiania nieprawidłowych wzorców ruchowych.

Sytuacja taka nie świadczy o tym, że masażysta wykonuje

masaż za mocno, błąd może polegać jedynie na tym, że masaż

jest wykonywany z taką samą intensywnością jak u dorosłego

pacjenta.

J ak w takim razie można oddziaływać na mięśnie spastyczne,

nie powodując utrwalenia lub też wzrostu ich napięcia?

Przed przedstawieniem takich możliwości wykonywania masa-

żu w celu normalizacji napięcia mięśni spastycznych powinniśmy

przybliżyć czytelnikom bardzo istotną zależność, jaka występuje

między mięśniami, podwięziami i więzadłami, a którą możemy

w skrócie nazwać zasadą tensegracji. Mówi ona, że jeżeli jeden

element struktury ma zwiększone napięcie, to wszystkie inne jej

elementy, pozostające z nią w kontakcie strukturalnym, muszą

także proporcjonalnie podnieść swoje napięcie.

W odniesieniu do układu mięśniowo-powięziowo-więzadłowe-

go zasada ta pozwala wytłumaczyć, dlaczego, np. w mózgowym

porażeniu dziecięcym, podwyższonemu napięciu mięśni tylnych

kończyny dolnej (m.in. mięsień trójgłowy łydki, dwugłowy uda,

półścięgnisty, półbłoniasty i przywodziciel wielki) prawie zawsze

towarzyszy wzmożone napięcie mięśni prostownika grzbietu z od-

gięciem głowy do tyłu.

Powodem tego jest więzadło krzyżowo-guzowe, które łączy

kość krzyżową (miejsce przyczepu mięśnia prostownika grzbie-

tu) z guzem kulszowym (miejscem przyczepu mięśni grupy tylnej

uda wraz z mięśniem przywodzicielem wielkim). Tym samym ma-

ło efektywne musi być rozluźnianie jedynie jednego mięśnia, np.

trójgłowego łydki, bez jednoczesnego rozluźnienia wszystkich po-

zostałych mięśni, powięzi i więzadeł, pozostających z nim w bez-

pośrednim lub pośrednim kontakcie strukturalnym (rys.1).

Rys. 1.

Rys. 2.

T o wszystko wraz z naszym wieloletnim doświadczeniem za-

wodowym stwarza możliwość zaproponowania czytelnikom

dwóch dróg prowadzących do zmniejszenia spastyczności mięśni.

Pierwsza z nich jest dłuższa. Polega na zmniejszeniu nadwraż-

liwości skóry poprzez działania opisane w poprzednim artykule

naszego czasopisma i dopiero potem na wykonywaniu masażu

w formie mało intensywnego przemieszczania skóry, a następnie

odkształcaniu sprężystym: powięzi i więzadeł w formie techniki

rozcierania oraz mięśni – w formie techniki ugniatania.

W tym ostatnim przypadku tak naprawdę chodzi jedynie o deli-

katne odkształcanie części kurczliwej mięśnia w celu zmniejszenia

Rys. 1. 1. m. prostownik grzbietu, 2. więzadło krzyżowo-guzowe, 3. m. przywodziciel

wielki, 4. m. półścięgnisty, 5. m. półbłoniasty, 6. długa głowa m. dwugłowego uda,

Rys. 2. Skurcz mięśnia i proprioceptory. 7. rdzeń kręgowy, 8. neuron ruchowy, 9. neuron

czuciowy, 10. mięsień, 11. receptor czucia głębokiego Golgiego

44 REHABILITACJA W PRAKTYCE 2/2007

W zmożone napięcie spoczynkowe mięśni, nazywane także

MASAŻ

wrażliwości na jego zmieniającą się długość. Jednakże wadą tej

drogi jest niewątpliwie bardzo długi czas realizacji, gdyż nad-

wrażliwość skóry stanowi poważny problem i tym samym wyma-

ga długiej terapii. Choć nie musi tego zadania realizować terapeu-

ta, gdyż mogą ten problem rozwiązywać z pełnym powodzeniem

rodzice dziecka w warunkach domowych, to jednak wymaga on

długofalowego działania, czasami nawet kilku miesięcy. Dopie-

ro potem są stworzone warunki do bezpośredniego oddziaływa-

nia na określone powięzie, więzadła czy mięśnie. Dlatego należy

poszukać drugiej drogi oddziaływania, która pozwoli na jedno-

czesne zmniejszanie nadwrażliwości skóry i rozpoczęcie bezpo-

średniego oddziaływania na napięcie spoczynkowe mięśni w tym

samym czasie.

mięśnia, możemy stwierdzić obecność receptorów ścięgni-

stych również w okolicy przyczepu mięśnia do kości. Rolą tego

receptora jest między innymi niedopuszczanie do nadmiernego

napięcia mięśnia. Jeśli do tego dochodzi, to powoduje on obniże-

nie jego napięcia na drodze odruchowej poprzez hamowanie po-

budliwości ośrodków ruchowych (rys. 2).

Jak można to wykorzystać w praktyce? Zasada jest w istocie

bardzo prosta. Jeśli opuszką palca naciśniemy na przyczep mięśnia

lub miejsce, gdzie dwie części mięśnia się zrastają (np. podłużna

bruzda między głową boczną a przyśrodkową mięśnia brzuchate-

go łydki), to dojdzie do zwiększonego napięcia tkanki ścięgnistej

i tym samym wybiórczego podrażnienia receptorów ścięgnistych

tam się znajdujących. To stwarza możliwość wywołania zmniej-

szenia napięcia spoczynkowego mięśnia. Takie działanie może-

my nazwać masażem punktowym, choć nie należy tego kojarzyć

z akupresurą czy innymi podobnymi formami masażu.

Oczywiście takie działanie wymaga kilku bardzo istotnych

uwag. Po pierwsze, nacisk opuszką palca powinien być wykony-

wany delikatnie i pozwalać jedynie na wyczucie elementu kost-

nego, na który naciskamy. Może on być wykonywany z lekkim ru-

chem kolistym lub wibracją o małej amplitudzie. Taki nacisk nie

może wywoływać jakiegokolwiek bólu. Po drugie, czas nacisku

powinien się ograniczać do około 1-2 minut. Po trzecie, aby uzy-

skać lepszy i trwalszy efekt takiego rozluźnienia, dobrze jest ko-

lejno opracowywać takim masażem punktowym mięśnie i więza-

dła pozostające ze sobą w kontakcie strukturalnym.

Zaletą takiego masażu jest to, że w trakcie jego wykonywania

obszar skóry jest bardzo niewielki i nie spowoduje nasilenia jej

nadwrażliwości. Natomiast jego trudność wynika z potrzeby po-

siadania dużej sprawności manualnej w wykonywaniu nacisku

na przyczepy mięśniowe oraz bardzo dobrej znajomości ich loka-

lizacji. Dlatego też taki masaż powinien wykonywać jedynie te-

rapeuta i to rzetelnie przygotowany. Czas potrzebny do wykona-

nia takiej formy masażu z reguły nie jest duży, więc może on być

stosowany przed właściwą sesją terapeutyczną.

w stanie zaprezentować większej liczby zależności struktural-

nych pomiędzy mięśniami, podwięziami i więzadłami, a jedynie za-

sygnalizować możliwości takiego oddziaływania na mięśnie spa-

styczne. Należy jednocześnie bardzo wyraźnie podkreślić, że nie

jest to sposób, który może rozwiązać problem spastyczności mię-

śni, a jedynie pozwala na jej zmniejszenie i stworzenie lepszych

warunków dla podstawowych działań terapeutycznych, mających

na celu poprawę jakości ruchu oraz wzorców ruchowych u dzieci

z zaburzonym rozwojem psycho-motorycznym.

Piśmiennictwo u autorów

K RZYSZTOF K ASSOLIK ¹, W ALDEMAR A NDRZEJEWSKI ¹, A LICJA K SIĄŻYK ²

¹Państwowa Medyczna Wyższa Szkoła Zawodowa w Opolu, Kierunek Fizjoterapia

²Przychodnia EMC Instytutu Medycznego SA, Wrocław ul. Łowiecka

REHABILITACJA W PRAKTYCE 2/2007

C zy jest to w ogóle jest możliwe? Jeśli prześledzimy budowę

Z oczywistych względów w niniejszym artykule nie jesteśmy

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: