EasyTrax to naprawdę proste cz.4.pdf

eż to potrafisz

afisz

W poprzednich odcinkach

zapoznałeś się z procedurą

instalacji pożytecznego pakietu

projektowego EASYTRAX

dostępnego w ofercie AVT na

dyskietce 1CA006 jako freeware. Do

tej pory poznałeś już prawie

wszystkie rozkazy programu

easyedit.exe, służącego do

zaprojektowania rysunku płytki

drukowanej. Wiem, że chciałbyś jak

najszybciej przystąpić do

projektowania konkretnej płytki, ale

wykaż jeszcze trochę cierpliwości

i zbuduj najpierw własną bibliotekę.

W przeciwnym razie może się

okazać, że mnóstwo Twojej pracy

pójdzie na marne, bo albo płytki nie

da się poprawnie wykonać, albo

wystąpi tyle nieprzewidzianych

okoliczności, że będziesz

niezadowolony z uzyskanego

efektu.

EasyTRAX

to naprawdę proste!

część 4

Nie bój się szumnego określenia “bu−

dowanie biblioteki” − jest to sprawa

dziecinnie prosta, nie będziesz miał żad−

nych kłopotów technicznych, potrzebna

Ci będzie tylko odrobina systematycz−

ności i cierpliwości. Stworzenie solidnej

biblioteki zajmie bowiem trochę czasu.

Z czasem w miarę potrzeb będziesz

do tej swojej biblioteki dodawał kolejne

potrzebne elementy.

Dlaczego potrzebna jest

nowa biblioteka?

Teraz spróbuję Cię przekonać, że

stworzenie nowej biblioteki jest koniecz−

ne.

W naszej pierwszej lekcji dowiedzie−

liśmy się, że wraz z pakietem EASYT−

RAX dostarczona jest biblioteka elemen−

tów. Można je umieszczać na arkuszu

roboczym, lub jak kto woli na projekto−

wanej płytce poleceniem “P””C” (Place

Component). Wydawałoby się, że obec−

ność gotowej biblioteki może być tylko

powodem do radości, ale niestety w ca−

łym tym miodzie jest spora łyżeczka

dziegciu.

Przede wszystkim muszę Ci wyjaśnić

dlaczego “czepiam się” oryginalnych

bibliotek.

Przekonaj się więc sam. Za pomocą

polecenia “P””C” umieść na arkuszu ro−

boczym kilka elementów. Niech to będą

choćby: rezystor AXIAL0.4, RAD0.2,

TO−92A itd. Oznaczenia (Designators)

mogą być dowolne, komentarz (Com−

ment) nie jest potrzebny. Za pomocą po−

lecenia “E””P””enter” (Edit Pad) sprawdź

jakie są średnice punktów lutowniczych

w elementach. Większość z nich to

punkty Round62. Ich średnica wynosi

więc 62 milsy czyli około 1,57mm. Tylko

półtora milimetra?!! Owszem w płytce

dwustronnej, która z zasady ma metali−

zowane otwory, w której ścieżki będą

trzymać się mocno, taka średnica wy−

starczy. Jednak w płytkach jednostron−

nych zachodzi obawa, że tak małe oczka

lutownicze będą odklejać się od lamina−

tu. Ma to duże znaczenie przy wylutowy−

waniu i ponownym lutowaniu elemen−

tów oraz w sytuacji, gdy płytka narażo−

na byłaby na wstrząsy. Z tych wzglę−

dów najmniejszą do przyjęcia średnicą

punktów lutowniczych jest 70 milsów.

Wydawałoby się, że różnica jest zniko−

ma − jednak pole plamki o średnicy 70

milsów jest prawie o 30% większe niż

pole plamki o średnicy 62 milsy. Nato−

miast punkt Round85 ma powierzchnię

prawie dwukrotnie większą. Jeszcze ko−

rzystniejsza byłaby średnica 100 milsów,

jednak nie jest to rozwiązanie idealne,

ponieważ w przyszłości niejednokrotnie

przyjdzie Ci umieszczać elementy tak,

aby punkty umieszczone były w rastrze

o skoku 100 milsów. Należy więc prze−

budować bibliotekę, aby typowy punkt

lutowniczy miał średnicę 70 lub 85 mil−

sów. Oczywiście, elementy o więk−

szych gabarytach mogą mieć punkty

znacznie większe − Easytrax oferuje

punkty okrągłe, kwadratowe i inne

o wymiarach do 250 milsów, a nawet

więcej.

Trzeba rzetelnie przyznać, iż sprawa

właściwych średnic punktów lutowni−

czych i przelotek ma duże znaczenie

właśnie w Easytraxie, a dużo mniejsze

w Autotraxie i innych programach −

tam bowiem po umieszczeniu elemen−

tów na płytce można jednym poleceniem

zmienić dowolnie średnice wszystkich

jednakowych punktów występujących

w projekcie. W Easytraxie zmiany

średnicy punktów dokonuje się pojedyn−

czo i dlatego od początku należy dbać

o porządek w tym zakresie. (Co praw−

da przy generowaniu zbiorów wykonaw−

czych w formacie Gerbera za pomocą

programu easyplot.exe można jeszcze

coś zmienić, ale przy tworzeniu zbio−

rów postscriptowych dla naświetlarki

takiej możliwości nie ma. Sprawy te

szczegółowo omówimy w przyszłoś−

ci.)

Muszę Ci się przyznać, że w moich

bibliotekach elementów jest trochę bała−

ganu, a to dlatego, że gdy ja zaczyna−

łem zabawę z programami projektowy−

mi nikt mi nie powiedział na co zwrócić

uwagę, a czego unikać. Jestem za leni−

wy, żeby przebudować swoje biblioteki,

które przez te parę lat stały się dość du−

że. A więc po zrobieniu projektu muszę

poświęcić trochę czasu na uporządko−

wanie średnic punktów i szerokości

ścieżek.

Ty masz możliwość uniknięcia wielu

takich błędów, jeśli tylko zrozumiesz

E LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 4/96

eż to potr

Też to potr

eż to potrafisz

afisz

Rys. 13. Analiza warstwy opisu elemen−

tu bibliotecznego

ustaw czynną warstwę Overlay. Kursor

znajduje się w środku jednego z punk−

tów lutowniczych, naciśnij “M”,”D” (Mo−

ve, Drag) − zobaczysz, że linia opisu

w warstwie Overlay “wchodzi” na otwór

w planowanym punkcie lutowniczym.

Pokazuje to rysunek 13 . Podobna sytu−

acja występuje w wielu innych elemen−

tach bibliotecznych, więc w czasie pro−

dukcji płytek, na sicie będą się tworzyć

wspomniane sople farby.

Ktoś może powie, że to jest wyłącznie

zmartwienie producenta, ale w praktyce

okazuje się, że nie tylko jego i że już

w fazie projektu warto uwzględniać

przedstawione ograniczenie.

Kolejna sprawa to długie nazwy ele−

mentów bibliotecznych. W dostarczo−

nej bibliotece popularny “leżący” rezys−

tor ma nazwę AXIAL0.5. Jak się okaże

w przyszłości, przez takie przydługie

nazwy stracisz sporo czasu, zarówno

przy “ręcznym” umieszczaniu na płytce

elementów bibliotecznych, a później

w innych programach przy automatycz−

nym “wrzucaniu” elementów bibliotecz−

nych poleceniem Autoplace na podsta−

wie netlisty, gdy będziesz długo edyto−

wał zbiory generowane przez program

do rysowania schematów.

A może korzystniej byłoby nadać

elementom nowe, znacznie krótsze na−

zwy. Czy nie lepiej zamiast AXIAL0.5 na−

zwać taki element R5. Podobnie wyglą−

da sprawa z innymi obudowami. Czy

nie prościej zamiast TO−92A pisać np.

T1, a zamiast RAD0.2 po prostu C2?

Tu jednak mogą pojawić się wątpli−

wości, czy przyzwyczajać się do nazw

z oryginalnej biblioteki, które co prawda

są długie, ale bądź co bądź są to nazwy

standardowe spotykane w różnych pro−

gramach? Czy rzeczywiście należy two−

rzyć swoją prywatną bibliotekę z włas−

nymi, niepowtarzalnymi nazwami? Wąt−

pliwości mogą powstawać, tym bardziej

że przecież w przyszłości przesią−

dziesz się na inne programy dające

możliwość automatycznego umieszcza−

nia i rozmieszczania elementów na

podstawie schematu ideowego. Czy

wtedy nie powstaną trudności? Wszyst−

kiego nie da się przewidzieć, ale

w przypadku układów analogowych

zwykle i tak musisz “na piechotę” przy−

porządkować nazwy obudów do elemen−

tów ze schematu ideowego, natomiast

w przypadku układów cyfrowych w grę

wchodzi tylko kilka elementów.

Ponadto jest absolutnie pewne, że

i tak będziesz musiał tworzyć własne

elementy biblioteczne dla wielu nietypo−

wych lub nietypowo umieszczonych

podzespołów − i co wtedy? Jakich

zasad będziesz się trzymał przy ich ry−

sowaniu?

Podałem Ci oto wystarczająco dużo

argumentów, że powinieneś założyć

własną bibliotekę ze swoimi nazwami

obudów (czy jak kto woli bibliotekę ry−

sunków elementów).

Zakładanie biblioteki

Wejdź do programu easyedit.exe.

Wykonaj polecenie Library, New Lib−

rary: “L”, “N”. Pojawi się tabelka do wpi−

sania nazwy nowej biblioteki. Wpisz np.

MOJA i naciśnij enter.

Od tej chwili masz już następną, włas−

ną bibliotekę MOJA.LIB, tyle że pustą.

Teraz niech program korzysta z no−

wej biblioteki:

Naciśnij “L”, “F” i w tabelce zmień

nazwę bieżącej biblioteki z ”c:\easyt−

rax\easystd.lib” na “c:\easytrax\moja.lib”.

Naciśnij enter.

Sprawdź czy tak się stało: po naciś−

nięciu “L”,”L” otrzymasz komunikat: NO

COMPONENTS IN LIBRARY.

W porządku!

Ogólne zasady tworzenia

elementów bibliotecznych

Zanim zabierzesz się do żmudnej pra−

cy, mam dla Ciebie garść bardzo waż−

nych wskazówek.

Przede wszystkim radzę Ci pozostać

w trochę obcym, calowym systemie

miar. Stopniowo przyzwyczaisz się do

niego. Jest to naturalny system miary dla

ogromnej większości elementów elektro−

nicznych. Co prawda być może spotkasz

elementy wykonywane w rastrze mili−

metrowym, jest to jednak margines. Ja

w swojej karierze miałem kłopoty tylko

i zastosujesz się do podawanych wska−

zówek.

Oprócz sprawy średnic punktów lu−

towniczych mamy jeszcze kilka innych

istotnych zagadnień.

Na przykład sprawa opisu w wars−

twie Overlay.

Element AXIAL0.5 lub podobny

z oryginalnej biblioteki Easytraxa,

kształtem rzeczywiście przypomina re−

zystor. Ale już w roli typowego konden−

satora o rozstawie nóżek 5mm (dokład−

nie 200 milsów) wypada użyć elementu

bibliotecznego RAD0.2 Czy jednak bib−

lioteczny rysunek kondensatora nie po−

winien zawierać typowego symbolu kon−

densatora, jaki rysujemy na schematach

ideowych? Chyba tak! Wypadałoby więc

wprowadzić do biblioteki nowy element,

lub jeszcze lepiej grupę elementów dla

oznaczania kondensatorów.

To jednak nie jest największym prob−

lemem − jest coś znacznie poważniej−

szego.

Okazuje się mianowicie, że przyjęta

przez większość krajowych producentów

technologia produkcji płytek stawia pod

znakiem zapytania przydatność orygi−

nalnych elementów bibliotecznych!

Uważaj − doszliśmy do ważnego

problemu praktycznego.

Większość producentów nakłada si−

todrukowy opis płytki drukowanej w mo−

mencie, gdy jest ona powiercona. Jeśli

okaże się, że opis elementu wypadnie

nad istniejącym otworem, wtedy po na−

niesieniu opisu na kilka formatek, na si−

cie w miejscu otworu utworzy się sopel

z farby , który na kolejnych płytkach

może się rozmazywać tworząc plamy.

Zobacz teraz jak wygląda opis

w warstwie Overlay w oryginalnych

elementach bibliotecznych Easytraxa.

Zrób to choćby z elementem AXIAL0.5.

Żeby się do niego “dobrać” musisz rozło−

żyć element biblioteczny na elementarne

składniki.

Ustaw więc kursor nad elementem

i wykonaj polecenia “L”,”E”,”enter”,”Y”

(Library, Explode). Powiększ teraz mak−

symalnie obraz naciskając kilkakrotnie

“F6”, a następnie z pomocą “+” lub “−”

Praktyczne wskazówki

dotyczące tworzenia

elementów

bibliotecznych

· Używaj rastra calowego, a nie mi−

limetrowego.

· Przed utworzeniem bibliotek prze−

myśl dokładnie jakich będziesz

używał rodzajów punktów i linii

opisu.

· Używaj jak najmniejszej liczby róż−

nych punktów lutowniczych.

· W warstwie opisu stosuj tylko

ścieżki o szerokości 10mil. i ewentu−

alnie 30mil.

· Unikaj linii opisu przebiegających

nad punktami lutowniczymi.

· Stosuj krótkie łatwe do skojarzenia

i zapamiętania nazwy elementów

bibliotecznych.

· Przejrzyj i zmodyfikuj zbiór przypi−

sań narzędzi: standard.etl

E LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 4/96

eż to potr

Też to potr

eż to potrafisz

afisz

Rys. 14. Pasek stanu przy tworzeniu elementów bibliotecznych.

z długimi telekomunikacyjnymi łą−

czówkami o rastrze milimetrowym.

Nie mam natomiast problemu z isos−

tatami, ponieważ... isostatów z zasa−

dy nie stosuję; nie mam ich w ogóle

w swojej bibliotece. Zresztą z isos−

tatami zawsze są kłopoty − a rozstaw

ich nóżek to historia z całkiem innej

bajki.

Pamiętaj także, że w procesie pro−

dukcyjnym trzeba naświetlić klisze, które

potem posłużą do

wykonania matryc

sitodrukowych. Kli−

sze te przygotowu−

je się na fotoplote−

rze lub naświetlar−

ce. Na razie mo−

żesz nie wiedzieć o

co tu chodzi, przy−

jmij jednak do wia−

domości, że w fo−

toploterze masz do

dyspozycji tylko

ograniczoną ilość

ścieżek i punktów o określonej wielkoś−

ci (i kształcie). Dobrym zwyczajem jest

używanie w projekcie jak najmniejszej

liczby różnych ścieżek i punktów . Ta

zasada jest jak najbardziej stosowna

przy tworzeniu bibliotek.

Zdecyduj teraz, jaki będzie Twój stan−

dardowy punkt. Proponuję Ci średnicę

punktu 85 milsów. Po umieszczeniu ta−

kich punktów w rastrze 100mil, między

sąsiednimi punktami pozostanie 15 mil−

sów przerwy, co jest absolutnie wystar−

czające.

Wykonaj więc “C”, “P”, podświetl

Round85, “enter”.

Ustal teraz standardową grubość linii

opisu. Chodzi tu o sitodrukowy opis wy−

konywany farbą na płytce od strony ele−

mentów. Proponuję ścieżkę o szero−

kości 10 milsów:

“C”, “T”, “enter”.

Sensowne jest też używanie do opisu

dwóch grubości linii: 10 i 30 milsów. In−

nych grubości linii w miarę możliwości

nie stosuj.

Wybierz teraz czynną warstwę Over−

lay klawiszem “+” lub “−” .

Jeśli jest inaczej, ustaw skok kursora

równy 25 milsów:

“G”, “enter” wprowadź “25”, “enter”.

Teraz wyczyść arkusz roboczy (ek−

ran):

“F”, “C”, “Y” i naciśnij pięć razy “F6”.

Pasek stanu będzie wyglądał jak na

rysunku 14 , umieszczonym u góry tej

strony.

Tabela przypisań −

średnice otworów

Czy dokładnie rozumiesz problem

z punktami, otworami, przypisaniami?

Pamiętaj, że program easyedit po−

zwoli Ci zaprojektować płytkę, ale zapis

w formacie Easytraxa (i każdego inne−

go programu projektowego) jest zupełnie

niestrawny dla maszyn wykonujących fi−

zyczną płytkę.

danego typu, np. Round62 będą mieć ot−

wór wykonany narzędziem (wiertłem)

T02 o średnicy 0,7mm (28mil).

W zbiorze standard.etl punktom

Round50...Round85, a także niektórym

innym, przypisano narzędzie (wiertło)

o oznaczeniu T02.

Chyba jest dla Ciebie oczywiste, że

danemu numerowi narzędzia zawsze

odpowiada ta sama średnica otworu

(sprawdź, że w istniejącym zbiorze

standard.etl narzędziu T02 zawsze od−

powiada średnica 28mil, T03 − 30mil,

T04 − 40mil, itd.).

Wiedz, że po pierwsze możesz zmie−

nić narzędzie przypisanie danemu punk−

towi . Na przykład zamiast istniejącego:

SQUARE85 T02 28

możesz wpisać:

Jeśli będziesz projektował płytki

“dwustronne” z metalizowany−

mi otworami, uzgodnij

z wytwórcą, czy podana

w zbiorze standard.etl średnica

ma być średnicą wiertła, czy

średnicą gotowego otworu,

która po metalizacji jest o około

0,1mm mniejsza.

Musisz więc

przetworzyć zapis

Easytraxa na for−

mat zrozumiały

dla urządzeń wy−

konujących płytkę.

Zrealizujesz to przy

pomocy programu

easyplot.exe, któ−

rym zajmiemy się

w przyszłości.

Za pomocą

programu easyp−

lot na pewno mu−

Zawartość zmienionego

zbioru standard.etl

ROUND40

T08

sisz:

− wytworzyć zbiory do naświetlenia

klisz niezbędnych do wykonania matryc

sitodrukowych,

− wygenerować zbiór dla wiertarki

sterowanej numerycznie.

Na swojej płytce potrzebujesz otwo−

rów o różnych średnicach. Tymczasem

przy projektowaniu nigdzie nie napotka−

łeś żadnych informacji o średnicy otwo−

rów. Miałeś tylko do wyboru różne śred−

nice punktów lutowniczych, czyli plamek

miedzi.

Uważaj teraz: przy generowaniu zbio−

rów do sterowania wiertarki numerycz−

nej, program Easytrax przypisuje każde−

mu typowi punktu lutowniczego użytego

na płytce określony numer narzędzia, na

podstawie tabeli przypisań zawartej

w zbiorze standard.etl .

Jeśli potrafisz, obejrzyj i ewentualnie

wydrukuj zawartość zbioru c:\easyt−

rax\standard.etl. Musisz wyjść z pro−

gramu easyedit i użyć dowolnego edy−

tora tekstów. Jeśli tego nie umiesz − po−

proś kogoś o pomoc. Jeśli masz Norto−

na, a pewnie masz, bo kto go nie ma,

do obejrzenia zawartości zbioru użyjesz

klawisza F3. Ewentualne zmiany wpro−

wadzisz jeśli użyjesz F4.

Jeśli korzystasz z Windows użyj

edytora Write.

Przykładowo w zbiorze c:\easyt−

rax\standard.etl znajdziesz linię:

Round62 T02 28

A więc wszystkie punkty lutownicze

ROUND50

T09

125

ROUND62

T02

ROUND70

T02

ROUND85

T02

ROUND100

T03

ROUND125

T04

ROUND150

T05

ROUND175

T06

ROUND200

T07

ROUND225

T07

ROUND250

T07

SQUARE40

T08

SQUARE50

T09

125

SQUARE62

T02

SQUARE70

T02

SQUARE85

T03

SQUARE100 T03

SQUARE125 T04

SQUARE150 T05

SQUARE175 T06

SQUARE200 T07

SQUARE225 T07

SQUARE250 T07

R40X120

T02

R50X120

T02

R60X120

T02

R70X120

T02

R80X120

T02

R90X120

T02

DIP40

T01

DIP50

T01

DIP60

T02

DIP70

T02

DIP80

T02

DIP90

T02

VIA40

T01

VIA50

T01

VIA62

T02

VIA70

T02

VIA100

T03

E LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 4/96

eż to potr

Też to potr

eż to potrafisz

afisz

SQUARE85 T04 40.

Wtedy wiertarka w punktach lutowni−

czych Square85 wykona otwory narzę−

dziem (wiertłem) o oznaczeniu T04.

Po drugie, narzędzie T04 nie musi

wcale mieć średnicy 40 milsów (1mm).

Możesz we wszystkich miejscach tabeli

zmienić na przykład:

T04 40

na:

T04 48.

Wtedy w zakładzie wykonującym

Twoje płytki obsługa wiertarki powinna

jako narzędzia T04 użyć wiertła o śred−

nicy 1,2mm (48mil).

W praktyce przy stałym korzystaniu

z usług tego samego zakładu produk−

cyjnego warto sprawdzić i uzgodnić, ja−

kie średnice mają poszczególne wiertła

przypisane narzędziom T01, T02, itd...

Zapewni to harmonijną współpracę mię−

dzy konstruktorem, a wytwórcą płytek.

Na razie przy projektowaniu biblioteki

Easytraxa zaplanuj od razu i zapisz ja−

kie punkty powinny mieć otwory o śred−

nicy 0,8mm (32mil), 1mm (40mil), 1,2mm

(48mil) ewentualnie 1,3mm (51mil),

a jakie punkty wykorzystasz wyłącznie

do wykonania dużych otworów do moco−

wania o średnicach 2,5mm (98mil)

i 3,2mm (125mil). Wiedz, że nawet ma−

leńkiemu punktowi możesz przypisać

narzędzie o większej średnicy np:

ROUND40 T08 100

ROUND50 T09 125.

Przemyśl też, jakie punkty będą mieć

otwory o ”standardowej” średnicy? Ra−

dzę Ci zmienić średnicę “standardowe−

go” narzędzia−wiertła T02 z 0,7 na

0,8mm:

ROUND85 T02 32

SQUARE62 T02 32

VIA70 T02 32

R60X120 T02 32.

Zapewne według podanych wcześniej

wskazówek zmienisz także narzędzia (i

średnice) przypisane do innych punktów

− na przykład:

SQUARE85 T03 4O

ROUND100 T03 40

ROUND125 T04 48

ROUND150 T05 51 itd.

Przemyśl to dobrze, żebyś nie narobił

bałaganu. A przy budowaniu elemen−

tów bibliotecznych w miarę możliwości

używaj tylko punktów Round85,

Round100, Round125, Round150

i Square85.

Jeśli potrafisz, to od razu za pomocą

dowolnego edytora tekstów zmień zbiór

standard.etl według podanych wskazó−

wek. W jednej z ramek znajdziesz za−

wartość zbioru standard.etl po wprowa−

dzeniu zmian.

Przy korzystaniu z bardziej zaawan−

sowanego programu Autotrax sprawa

wygląda prościej. Można tam indywidu−

alnie definiować średnice otworów na−

wet pojedynczych punktów już w mo−

mencie projektowania płytki. W prze−

ciwieństwie do Easytraxa punkty tego

samego typu mogą mieć otwory o róż−

nych średnicach. Przy generowaniu

zbioru do sterowania wiertarki program

nie korzysta z tabeli przypisań takiej jak

w Easytraxie, tylko określa numer na−

rzędzia na podstawie zadeklarowanej

średnicy otworu.

Do tematu tego wrócimy przy oma−

wianiu programu easyplot i funkcji NC

Drill.

W następnym odcinku podamy prak−

tyczne wskazówki dotyczące tworzenia

rozmaitych elementów bibliotecznych.

Piotr Górecki

eż to potr

Też to potr

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: