bulimia i jej wpływ na stan jamy ustnej.pdf
(
144 KB
)
Pobierz
(Microsoft Word - 09NL3PASZY\321SKA.doc)
Nowiny Lekarskie 2003, 72, 3, 213-217
EL
BIETA PASZY
SKA
ZABURZENIE OD
YWIANIA TYPU
BULIMIA NERVOSA
I JEJ WPŁYW NA STAN JAMY USTNEJ – RYS HISTORYCZNY
EATING DISORDERS ASSOCIATED
WITH BULIMIA NERVOSA AND THEIR IMPACT ON THE ORAL CAVITY – HISTORY VIEW
1
Seminarium Historii Nauk Medycznych
Studium Doktoranckiego Akademii Medycznej im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
Kierownik: dr hab. R.K. Meissner
2
Zakład Biomateriałów i Stomatologii Do
wiadczalnej IS AM im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
Kierownik: prof. dr hab. H. Limanowska-Shaw
Streszczenie
Na podstawie literatury
ródłowej przedstawiono rozwój wiedzy dotycz
cej zaburze
od
ywiania o charakterze
bulimia nervosa
i wi
cego si
z tym problemem wydzielania gruczołów
linowych. Zrozumienie wszystkich implikacji
bulimia nervosa
zaj
ło wiele lat zanim doprowadziło
do jej wyodr
bnienia jako oddzielnej jednostki klinicznej.
Bulimia nervosa
została po raz pierwszy opisana przez Geralda Russella w roku 1979.
Zebrana wiedza dowodzi,
e nie nale
y jej ł
czy
z innymi zaburzeniami
ywienia, jak na przykład z anoreksj
. Stosunkowo cz
ste wizyty
pacjentów u stomatologów daje tej grupie lekarzy wi
ksz
mo
liwo
rozpoznania choroby na podstawie specyficznych objawów wyst
puj
-
cych w jamie ustnej. Historia ich wykrycia i opisania jest zarówno długa, jak i interesuj
ca.
SŁOWA KLUCZOWE:
bulimia nervosa
, erozja z
bów, gruczoły
linowe, skutki uboczne, historia, przegl
d pi
miennictwa.
Summary
Based on a review of the literature, the history of the eating disorder
bulimia nervosa
and the development of knowledge about salivary secretion
are presented. It took many years for the characteristic signs to be defined and the full implications of
bulimia nervosa
to be appreciated. The
condition was first described by Gerald Russell in 1979. Regular visits to the dental surgery give dentists the opportunity to diagnose bulimia
from specific signs visible in the oral cavity. Published data proves that the condition should not be confused with other eating disturbances, such
as anorexia. The history of the identification and description of this signs is long and interesting.
KEY WORDS:
bulimia nervosa
, history, literature review.
W ostatnim czasie du
o uwagi po
wi
ca si
pacjentom
dotkni
tym syndromem zaburze
jedzenia, którzy stanowi
licz
cy si
i narastaj
cy problem w
ród ogółu osób leczo-
nych przez lekarzy ogólnych i psychiatrów. Jednym z po-
wodów tego zjawiska jest popularyzowany obecnie model
urody zwi
zany ze szczupł
sylwetk
kobiec
. Stał si
on
synonimem atrakcyjno
ci, warunkiem odnoszenia sukce-
sów, ale tak
e wyrazem silnej woli jednostki o osobowo
ci
d
cej do perfekcjonizmu. Zgodnie z tym trendem utrzy-
manie niskiej wagi ciała ma zapewni
nie tylko zdrowie
i sprawno
fizyczn
, ale równie
sympati
, akceptacj
ro-
dowiska i wła
ciw
pozycj
społeczn
[1].
Pomimo,
e zaburzenia od
ywiania towarzysz
czło-
wiekowi od wieków, zaliczane s
dzisiaj do chorób współ-
czesnej kultury dobrobytu. Zaburzenia łaknienia i jedzenia
mo
na podzieli
na rozpoczynaj
ce si
w okresie pó
nego
dzieci
stwa i pokwitania: anoreksj
(anorexia nervosa)
–
zwan
równie
jadłowstr
tem psychicznym, bulimi
(buli-
mia nervosa)
– okre
lan
tak
e mianem
arłoczno
ci psy-
chicznej oraz wyst
puj
ce w okresie niemowl
ctwa i wcze-
snego dzieci
stwa: zjawiska zwanego
pica,
które polega na
spo
ywaniu rzeczy niejadalnych. Innym typem nieprawi-
dłowo
ci s
zaburzenia ruminacyjne u niemowl
t, charakte-
ryzuj
ce si
zwracaniem pokarmu, a nast
pnie ponownym
jego prze
uwaniem [2].
Dwa najcz
ciej wyst
puj
ce typy zaburze
od
y-
wiania, bulimia i jadłowstr
t psychiczny, s
przez psy-
chiatrów zaliczane do zaburze
kontroli impulsów [2, 3].
Do niedawna uwa
ano, i
bulimia jest odmian
anorek-
sji psychicznej albo jedn
z form obrazu klinicznego tej
choroby [4]. Pierwszy opis wygl
du pacjenta chorego na
brak łaknienia podał w 1689 angielski lekarz Richard Mor-
ton w
Treatise of Consumptions
[5]. W pó
niejszej publika-
cji, w 1874 roku Sir William Gull przedstawił podobny opis
pacjentki ze skrajnym wyniszczeniem organizmu „
z braku
jedzenia”
, które okre
lił jako
anorexia nervosa.
Bulimia
nervosa
została ostatecznie zdefiniowana przez londy
skie-
go psychiatr
Geralda Russella w 1979 roku, który wyod-
r
bnił grup
pacjentek chorych na anoreksj
, charakteryzu-
j
cych si
objawami objadania si
i stosowania ró
nych
sposobów oczyszczania organizmu w celu unikni
cia przy-
rostu masy ciała [6, 7, 8]. Pocz
tkowo uwa
ał to schorzenie
za „z
łowieszcz
odmian
jadłowstr
tu psychicznego
”, ale
w kolejnych publikacjach uznał j
za odr
bne schorzenie.
Publikacj
Russella poprzedza wst
pna klasyfikacja obja-
wów chorobowych tej jednostki opisana w 1974 roku przez
214
E. Paszy
ska
Hilde Bruch [5, 6]. Kolejn
opublikowan
w 1976 roku
prac
były badania Boskinda White’a, który opisał przy-
padki osób cierpi
cych na niepohamowan
arłoczno
,
próbuj
c wprowadzi
now
, niezaakceptowan
jednak
przez lekarzy nazw
tej jednostki –
bulimarexia.
Do ko
ca
XIX wieku chorych z objawami bulimii traktowano jako
szczególne przypadki anoreksji, czego dowody mo
na
znale
w publikacji francuskiego lekarza Pierre’a Janeta
z 1903 roku [cyt. za 5, 6].
Poj
cie bulimii jako
„napadowej
arłoczno
ci”
było
znane ju
w staro
ytno
ci. Słowo bulimia pochodzi z j
zy-
ka greckiego i oznacza „
byczy apetyt, objada si
jak wół,
wola
arłoczno
ci,
arłoczno
jak
obserwuje si
u wołu”
.
Jednym z pierwszych przekazów pisanych, w którym u
yto
słowa bulimia, jest
Talmud,
gdzie w ksi
dze prawa hebraj-
skiego Mishnah, we fragmencie dotycz
cym
wi
ta Yom
Kipur, u
ywa si
tego terminu. W czasach nowo
ytnych,
Galen z Pergamonu (130-200 r.) wspomniał o chorobie,
charakteryzuj
cej si
nienasyconym poczuciem głodu,
któr
nazwał
„bulimis”.
Uwa
ał on, i
poczucie nienasyco-
nego głodu mo
e by
spowodowane poprzez pobudzenie
mózgu na skutek impulsów kwasu
oł
dkowego [4].
W pó
niejszych czasach mo
na znale
wiele opisów
nadmiernej
arłoczno
ci, które s
jednak trudne do jedno-
znacznej interpretacji ze wzgl
du na fakt,
e w Europie ju
od czasów staro
ytnych wymuszanie wymiotów oraz sto-
sowanie
rodków przeczyszczaj
cych były traktowane jako
sposoby odtruwania organizmu, ochrony przed chorobami
zaka
nymi oraz jako uniwersalne metody terapeutyczne.
Teoria ta, przedstawiona w
Corpus Hippocraticum,
najstar-
szego zbioru praw medycyny greckiej, przypisywanego
Hippokratesowi (460-370 przed Chr.) i jego szkole, była
rozwijana i kontynuowana równie
przez Galena oraz Ary-
stotelesa i przetrwała a
do XIX wieku. Mimo,
e
ródła
pisane odnosz
ce si
do zaburze
od
ywiania s
nieliczne,
zawarte w przedstawionych traktatach medycznych opisy
potwierdzaj
tez
,
e towarzysz
one człowiekowi od wie-
ków [3, 4].
Ostateczne kryteria rozpoznawania bulimii jako sa-
modzielnej jednostki klinicznej zostały ustalone i opu-
blikowane w trzecim wydaniu
Podr
cznika diagnostyki
i statystyki zaburze
psychicznych
przez Ameryka
skie
Towarzystwo Psychiatryczne w 1980 roku z pó
niej-
szymi uzupełnieniami w czwartym wydaniu z 1987 roku.
Według tego opracowania do kryteriów diagnostycznych
bulimii zalicza si
:
– nawracaj
ce okresy nadmiernego objadania si
ilo-
ci
po
ywienia znacznie przekraczaj
c
porcj
dla zdro-
wego człowieka w danym czasie (najcz
ciej około dwóch
godzin)
– utrata kontroli nad jedzeniem w czasie napadu
ar-
łoczno
ci
– stosowanie metod zapobiegania przyrostowi wagi
ciała, takich jak prowokowanie wymiotów, nadu
ywanie
rodków przeczyszczaj
cych i moczop
dnych, surowe
ograniczenia dietetyczne lub intensywne
wiczenia fi-
zyczne
– wyst
powanie napadów przejadania si
oraz in-
nych nieprawidłowych zachowa
, wyst
puj
przynajm-
niej dwa razy w tygodniu przez okres trzech miesi
cy
– nadmierne skupianie uwagi chorego na swojej wa-
dze i wygl
dzie.
W
ród pacjentów chorych na bulimi
mo
na wyró
-
ni
dwie grupy:
– stosuj
cy
rodki przeczyszczaj
ce organizm po
epizodach objadania si
– nie stosuj
cy regularnie tych
rodków, ale wyrównu-
j
cy nadmiar spo
ytego jedzenia poprzez ograniczenia
przyjmowania pokarmów i intensywne
wiczenia fizyczne.
Pomi
dzy epizodami
arłoczno
ci trudno u osób cho-
rych na bulimi
zauwa
y
objawy choroby, które s
niespecyficzne i trudne do przyporz
dkowania tej jedno-
stce chorobowej. Pacjentki z bulimi
maj
zdrowy wy-
gl
d oraz utrzymuj
prawidłow
lub nieznacznie wy
sz
od normy wag
ciała. Istotn
pomoc
mog
by
widocz-
ne, charakterystyczne zmiany w obr
bie jamy ustnej
dotycz
ce uz
bienia, błony
luzowej oraz gruczołów
linowych [5, 8, 9, 10].
W uz
bieniu najcz
stsz
zmian
u chorych na buli-
mi
jest erozja szkliwa, definiowana jako
„nieodwracal-
na utrata twardych tkanek z
ba wywołana procesem
chemicznym, nie wynikaj
cym z czynnika bakteryjnego”
[11]. Przyczyn
tej zmiany jest kwa
na tre
oł
dka
zwracana do jamy ustnej, która działa przede wszystkim
na podniebienne i j
zykowe powierzchnie z
bów przed-
nich. Do obliczania stopnia zaawansowania zmian ero-
zyjnych słu
y indeks TWI (
Tooth Wear Index)
, opraco-
wany w 1984 roku przez Bernarda Smitha [1].
U chorych z
bulimi
nervosa
utrata tkanek z
ba na
skutek erozji,
cieranie powierzchni z
bowych i próch-
nica wyst
puj
u wi
kszo
ci przewlekle chorych. Roz-
mieszczenie erozji powierzchni z
bowych na skutek
zwracania tre
ci
oł
dkowej przy wymiotach albo cho-
robie refluksowej
oł
dka i przełyku opisali w 1939 roku
Holst i Lange [cyt. za 7, 12]. Zagadnieniem tym zajmo-
wał si
równie
w latach 70-tych Hellstrom [cyt. za 7,
12, 13], który uwa
ał,
e za proces powstawania zmian
o charakterze erozji mog
by
odpowiedzialne nie tylko
czynniki chemiczne, ale tak
e mechaniczne, takie jak
zmiany poło
enia j
zyka.
Wpływ czynników chemicznych na uz
bienie pró-
bował w sposób naukowy oceni
Robert Stephan [13],
który w 1941 roku opublikował badania dotycz
ce wła-
ciwo
ci buforowych
liny oraz neutralizuj
cego działa-
nia jonów hydroksylowych w jamie ustnej. Wyznaczona
przez niego krzywa (tzw.
krzywa Stephana)
pozostała do
dzisiaj i jest wzorcem odniesienia okre
laj
cym osobni-
czo zdolno
ci neutralizacji kwasów w jamie ustnej.
U chorych na bulimi
charakterystycznym, cho
nie
zawsze wyst
puj
cym, objawem jest powi
kszenie gru-
czołu przyusznego. Jednymi z pierwszych badaczy, którzy
zwrócili uwag
na ten objaw i opisali go w 1980 roku byli
Levin i współautorzy [15]. Zaobserwowali oni,
e obrz
k
linianek przyusznych rozpoczyna si
od dwóch do sze-
ciu dni po epizodzie objadania si
u chorych na bulimi
,
Zaburzenie od
ywiania typu bulimia nervosa i jej wpływ na stan jamy ustnej – rys historyczny
215
a nast
pnie pomi
dzy kolejnymi atakami ulega on całko-
witej lub cz
ciowej regresji. Patofizjologia tego procesu
nie została do dzisiaj wyja
niona. Badania histologiczne
linianek przyusznych u tych chorych, prowadzone po raz
pierwszy (1956 r.) przez Du Plessis, a w latach 80-tych
przez Haslera, wykazały niespecyficzne zmiany w wy-
dzielniczej cz
ci gruczołu, polegaj
ce na zwi
kszonej
liczbie ziaren wydzielniczych, zwi
kszonej przepuszczal-
no
ci naczy
oraz zwłóknieniu gruczołu bez obecno
ci
zmian zapalnych [9, 16].
Zagadnienia zwi
zane z zaburzeniami od
ywiania sta-
nowi
wci
trudny i nie do ko
ca wyja
niony problem
zarówno dla naukowców, jak i klinicystów. Jedn
z istot-
nych trudno
ci jest fakt ukrywania choroby przez wi
k-
szo
chorych. Mog
oni by
zatem mylnie diagnozowani
w kierunku chorób jelita grubego, depresji, bezpłodno
ci
lub zaburze
miesi
czkowania. Przypuszcza si
,
e cz
sto-
tliwo
rozpoznanej bulimii w
ród populacji nastolatek
i młodych kobiet b
dzie coraz wi
ksza. Powodem takiego
stanu rzeczy s
nie tylko
ci
lejsze kryteria rozpoznawania
choroby, ale tak
e panuj
ca moda na szczupło
. Jednocze-
nie reklamy produktów spo
ywczych skierowane głównie
do ludzi młodych, maj
za zadanie nie tylko wywoła
my
li
o przyjemno
ciach jedzenia, ale sugerowa
mo
liwo
roz-
wi
zania innych problemów, takich jak radzenie sobie
z nud
i samotno
ci
.
Bulimia jest obecnie uwa
ana za oddzieln
jednostk
chorobow
, której leczenie powinno by
prowadzone
przez lekarzy psychiatrów, którzy ustalili kryteria oceny
i opisali jej podstawowe objawy. Rosn
ca grupa pacjen-
tów dotkni
tych t
chorob
wymaga od lekarzy wszyst-
kich specjalno
ci, a szczególnie od lekarzy pierwszego
kontaktu znajomo
ci objawów choroby. Wczesne rozpo-
znanie i udzielenie wła
ciwej pomocy lub skierowanie
na leczenie specjalistyczne jest zasadniczym czynnikiem
sukcesu w leczeniu.
Przyjmowanie pokarmu jest nieodł
cznie zwi
zane
z czynno
ci
gruczołów
linowych, zaburzenia od
ywiania
znajduj
swe odbicie w ich czynno
ci. Odkrycie znaczenia,
wła
ciwo
ci i mechanizmów wydzielania
liny rozpocz
ły
si
stosunkowo pó
no i były zwi
zane z obserwacjami
dotycz
cymi fizjologii człowieka. Pierwsze wzmianki na
temat gruczołów
linowych pochodz
z r
kopisu Oribasiusa
(325-403), rzymskiego lekarza cesarza Juliana [17]. Przez
prawie całe tysi
clecie temat ten nie był poruszany i dopie-
ro w 1780 roku włoski przyrodnik Lazzaro Spallanzani
przedstawił trawienn
rol
liny, podkre
laj
c funkcje jamy
ustnej jako wst
pnej cz
ci przewodu pokarmowego [19].
W czasach
redniowiecza gruczoły
linowe były oce-
niane jako narz
dy spełniaj
ce wył
cznie rol
oczysz-
czaj
c
krew i limf
z niepotrzebnych elementów, które
równie
były
ródłem „złego ducha” w ciele człowieka
[11, 17]. Wzmo
ony okres odkry
anatomicznych oraz
zainteresowania staro
ytn
sztuk
lekarsk
nast
pił po-
nownie w XVII i XVIII wiekach. Rozprawy greckich
i rzymskich lekarzy-filozofów zacz
to ponownie publi-
kowa
w licznych przekładach i opracowaniach. Dzieła
Oribasiusa przetłumaczone przez Johna Freinda podczas
uwi
zienia go w londy
skim Tower za zdrad
stanu,
zostały umieszczone w
Historii fizyki
wydanej w 1725
roku [18]. Tłumaczenia te zawieraj
fragment, w których
mowa o anatomii gruczołów
linowych jamy ustnej.
Czytamy w nich,
e „ ..
.po ka
dej stronie j
zyka le
uj
cia naczy
, które wydzielaj
plwocin
i do których
mo
na przyło
y
probówk
. Te naczynia bior
swój
pocz
tek u nasady j
zyka, gdzie znajduj
si
te gruczoły.
Naczynia wychodz
z gruczołów podobnie jak t
tnice
i prowadz
linowy płyn, zwil
aj
cy j
zyk oraz wszystkie
przyległe cz
ci jamy ustnej...” [18]
. Wyja
nienie spo-
sobu wydzielania
liny do wn
trza jamy ustnej było
zwi
zane z odkryciem przez anatomów przewodów
wyprowadzaj
cych gruczołów
linowych. Od ich od-
krywców pochodz
do dzisiaj u
ywane nazwy przewo-
dów poszczególnych
linianek.
Przewód
linianki przyusznej nosi nazw
przewodu
Stensena (Steno, Stenon, Stenonius, Stenonino 1614-
1673; odkryty w roku 1660),
linianki pod
uchwowej
przewodu Whartona (1614-1673; odkryty w 1656 r.),
a
linianki podj
zykowej przewodu Caspara Bartholinie-
go (1655-1738; opisany w 1685 r.) [18,
19]. Budowa
mikroskopowa
linianek została poznana dopiero pod
koniec XIX wieku przez czeskiego histologa – Alfreda
Kohna [cyt. za 19]. Był to równie
pocz
tek szczegóło-
wych bada
nad mechanizmami wydzielania
liny przy
u
yciu metod fizycznych i chemicznych. Za „ojca” eks-
perymentu fizjologicznego uznaje si
Claude’a Bernarda
z Francji (1813-1878). Badał on wpływ układu nerwo-
wego na szereg czynno
ci fizjologicznych, równie
na
odruch wydzielania
liny [cyt. za 19]. Silne wpływy XIX
–wiecznej filozofii niemieckiej oraz rodz
cych si
teorii
materializmu, a tak
e coraz szersze mo
liwo
ci tech-
niczne spowodowały,
e ten kierunek studiów badaw-
czych stał si
bardzo popularny [10, 19]. Wiele istotnych
informacji na temat rodzaju komórek wydzielniczych
w gruczołach
linowych opublikował wybitny niemiecki
fizjolog Rudolph Heidenhain (1834-1897). Swoje bada-
nia prowadził w Uniwersytecie Wrocławskim, a jednym
z jego uczniów był Feliks Nawrocki [cyt. za 20, 21, 22].
Heidenhain wyodr
bnił mi
dzy innymi dwa rodzaje
komórek: surowicze i
luzowe. Udoskonalił mo
liwo
oceny histologicznego obrazu gruczołów za pomoc
techniki wybarwiania preparatów karminem. Zajmował
si
tak
e wpływem atropiny na wydzielanie gruczołów
linowych. Swoje obserwacje prowadził na ró
nych ga-
tunkach zwierz
t, staraj
c si
wykaza
niezale
no
fun-
kcjonowania nerwowego układu autonomicznego [cyt.
za 18]. Znaczenie tego układu w kontroli nad prac
gru-
czołów
linowych badał równie
angielski uczony John
Newport Langley (1852-1925). Wiele swoich obserwacji
opierał na do
wiadczeniach Heidenhaina,
ledz
c wpływ
układów współczulnego i przywspółczulnego na wydzie-
lanie
liny. Na szczególne wyró
nienie w zakresie bada
nad czynno
ci
linianek zasługuje niew
tpliwie posta
rosyjskiego lekarza i fizjologa – Iwana P. Pawłowa
(1849-1936), który zajmował si
mi
dzy innymi fizjolo-
gi
układu pokarmowego oraz funkcjami układu nerwo-
216
E. Paszy
ska
wego. Dzi
ki swoim obserwacjom nad psychicznym uwa-
runkowaniem wydzielania
liny u zwierz
t, odkrył zasady
odruchów bezwarunkowych i warunkowych u czło-
wieka [6, 19, 21, 23, 24]. Jego kontynuatorem był bezpo-
redni ucze
Boris Babkin (1877-1950), prowadz
cy swe
badania w uniwersytecie w Montrealu. Obalił on koncepcj
Heidenhaina na temat istnienia nerwów troficznych i wy-
dzielniczych, a wprowadził poj
cie spontanicznego wydzie-
lania
liny obok kontroli nerwowej gruczołów
linowych.
Potwierdził te
obserwacje Langleya i Pawłowa,
e zaha-
mowanie odruchu wydzielania
liny odbywa si
w central-
nym układzie nerwowym, a nie w obwodowym [6, 16, 21].
Od czasów tych wczesnych doniesie
, ukazało si
wiele prac opisuj
cych zarówno stymulowane wydziela-
nie
liny, jak i lokalizacj
i rodzaj receptorów pobudza-
nych podczas jedzenia. Do tych receptorów zalicza si
receptory smakowe,
ucia, w
chowe, psychiczne, wzro-
kowe i termiczne oraz prawdopodobnie nocyreceptory.
Prekursorami monitorowania wydzielania
liny u czło-
wieka byli Johnston Stoney (1873 r.), a nast
pnie Karl S.
Lashley (1916 r.), którzy opracowali cewnik zakładany do
przewodu wyprowadzaj
cego
linianki przyusznej, wyko-
rzystywany w zmodyfikowanej formie do dzisiaj. Dzi
ki
temu urz
dzeniu pó
niejsi badacze, tacy, jak Kerr (1961 r.),
Hector i Linden (1987 r.) mogli zapocz
tkowa
cykl konty-
nuowanych obecnie bada
dotycz
cych udziału poszcze-
gólnych bod
ców w procesie stymulacji wydzielania
liny.
Przedstawiaj
c badania nad wła
ciwo
ciami i wy-
dzielaniem
liny nale
y wspomnie
o polskich naukow-
cach. Jednym z nich był Andrzej Go
ka (1857-1909)
lekarz dentysta i wykładowca Uniwersytetu Lwowskie-
go, który badał ró
ne składniki
liny gruczołu przyusz-
nego [19, 22]. U
ywana do dzisiaj nazwa choroba Miku-
licza czyli obustronne powi
kszenie gruczołów łzo-
wych i
linianek, pochodzi od nazwiska znakomitego
polskiego chirurga, kierownika Katedry Chirurgii w Kra-
kowie i we Wrocławiu – Jana Mikulicza-Radeckiego
(1850-1905) [19, 21]. Wyja
nienie wpływu unerwienia
układu gruczołowego na wydzielanie
liny w jamie ust-
nej jest zasług
, wspomnianego ju
, Feliksa Nawrockie-
go (1838-1902) ze Szkoły Głównej w Warszawie [19,
20]. W
ród innych chorób dotycz
cych gruczołów
li-
nowych wpisało si
na stałe nazwisko szwedzkiego
okulisty Henrika S.C. Sjögrena. Opisał on objawy scho-
rzenia znanego jako zespół Sjögrena dotycz
cy
linianki
przyusznej oraz błon
luzowych nosa i gardła [19].
Pierwsza połowa XX wieku otworzyła nowy rozdział
w badaniach nad gruczołami
linowymi poprzez rozwój
histologicznych metod bada
ł
cznie z mikroskopi
elek-
tronow
. Pionierami w tej dziedzinie byli Scott i Peace ze
Stanów Zjednoczonych oraz Norberg i Olsen z Europy.
Mimo licznych bada
zagadnienia dotycz
ce wewn
trz-
komórkowych mechanizmów decyduj
cych o aktywno
ci
gruczołów
linowych opartych na przeka
nictwie neuro-
peptydowym czy enzymach uwalniaj
cych tlenek azotu
nie zostały jeszcze rozstrzygni
te. Wcze
niejsze pogl
dy
na temat bod
ców i receptorów smakowych reguluj
cych
wydzielanie
liny u człowieka, równie
ulegaj
w ostat-
nim czasie zmianie. Udział poszczególnych rodzajów
bod
ców (smakowych, w
chowych,
ucia, psychicznych)
w stymulacji odruchu wydzielania
liny jest ró
ny ilo-
ciowo. Pojawiło si
równie
wiele dowodów wskazuj
-
cych na to,
e glutamian sodowy mo
e by
dodatkowym
smakiem. Prowadzone s
tak
e badania nad hipotez
mo
liwo
ci stymulowania receptorów smakowych za
pomoc
tłuszczu. Kierunek przyszłych bada
w tej dzie-
dzinie zakłada u
ycie w tym samym czasie wielu bod
-
ców do stymulacji
liny. Jak do tej pory przeprowadzono
niewiele bada
z u
yciem produktów spo
ywczych jako
bod
ca. Wst
pne oceny sugeruj
sumowanie si
bod
ców,
jednak wykazanie istnienia synergizmu mi
dzy nimi,
wymaga dalszych do
wiadcze
.
Bior
c pod uwag
rosn
c
zarówno w
ród lekarzy,
jak i całego społecze
stwa,
wiadomo
istnienia chorób
wynikaj
cych z zaburze
od
ywiania na podło
u psy-
chicznym nale
y si
spodziewa
coraz wi
kszego zainte-
resowania tymi zagadnieniami zarówno psychiatrów, jak
i lekarzy zwi
zanych z leczeniem skutków przedstawio-
nej choroby.
Pi
miennictwo
1.
Smith B.G.N., Knight J.K.: A comparison of patterns of
tooth wear with aetiological factors.
Br. Dent J.,
1984, 157,
16-19.
2.
Levin P.A., Falko J.M., Dixon K.: Benign parotid enlarge-
ment in bulimia.
Ann. Int. Med.,
1980, 93, 827-829.
3.
Anderson D.J., Hector M.P., Linden R.W.A.: The effects of
unilateral and bilateral chewing, empty clenching and stimu-
lated bruxism, on the masticatory-parotid salivary reflex in
man.
4.
Hasler J.F.: Parotid enlargement: a presenting sign in ano-
rexia nervosa.
Oral Surg.,
1982, 53, 567-573.
5.
Bilikiewicz A., Pu
y
ski S., Rybakowski J.: Psychiatria.
Urban & Partner, Wrocław 2002.
6.
Guinard J.X., Zoumas-Morse C., Walchak C.: Relation be-
tween parotid saliva flow and composition and the percep-
tion of gustatory and trigeminal stimuli in foods.
Physiol.
Beh.,
1998, 63, 109-118.
7.
Kotulski S.: Czynniki endo- i eksogenne przy powstawaniu
próchnicy z uwzgl
dnieniem teorii Radosevica.
Prz. Den-
tyst.,
1937, 12, 447-462.
8.
Burke R.C.: Bulimia and parotid enlargement – case report
and treatment.
J. Otolaryngol.,
1986, 15, 49-52.
9.
Gilbertson T.A.: Gustatory mechanism for the detection of
fat.
Curr. Opin. in Neurobiol.,
1998, 8, 447-452.
10.
Jesionowski M.: Historia stomatologii polskiej. PZWL,
Warszawa 1971.
11.
Józefik B.: Anoreksja i bulimia psychiczna. Collegium
Medicum UJ, Kraków 1996.
12.
Schmidt U., Treasure J.: Eating disorders and the dental
practitioner.
Eur. J. Prosthodont. Rest. Dent
., 1997, 5, 4,
161-167.
13.
Stephan R.M.: Changes in hydrogen-ion concentration on
tooth surfaces and in carious lesions.
JADA,
1940(5), 27,
718-723.
14.
Scully J.H.: Psychiatria. Urban & Partner, Wrocław 1998.
15.
Johnson C., Lewis Ch.: The syndrome of bulimia.
Psych.
Clin. North Am.,
1984, 7, 2, 247-271.
Zaburzenie od
ywiania typu bulimia nervosa i jej wpływ na stan jamy ustnej – rys historyczny
217
16.
Burke R.C.: Bulimia and parotid enlargement – case report
and treatment.
J. Otolaryngol.,
1986, 15, 49-52
17.
Du Plessis D.J.: Parotid enlargement in malnutrition.
S. Afr.
Med. J.,
1956, 30, 700-704
18.
Garret J.R., Ekstrom J., Anderson L.C.: Glandular mecha-
nism of salivary secretion. Karger, London 1998, 10, 1-20.
19.
Seyda B.: Dzieje medycyny w zarysie. PZWL, Warszawa
1973.
20.
Wajs S.: Wybrane wydarzenia z historii dentystyki. Sanme-
dia,Warszawa 1994.
21.
Moss S.: Dental erosion.
Int. Dent. J.,
1998; 48: 529-539.
22.
Go
ka A.: O wydzielaniu i składzie
liny gruczołu
przyusznego pod wpływem rozmaitych czynników.
Prz.
Lek.,
1900, 39, 27, 421-428.
23.
Włodarczyk-Bisaga K.: Wybrane zagadnienia z etiologii i
patogenezy zaburze
od
ywiania.
Post. Psych. Neurol.,
1993, 2, 59-72.
24.
Woodmansey K.F.: Recognition of bulimia nervosa in den-
tal patients: implications for dental care providers.
Gen.
Dent.,
2000, 1-2, 48-52.
Plik z chomika:
spodpowieki
Inne pliki z tego folderu:
zaburzenia odżywienia.ppt
(901 KB)
cztery siostry anoreksji.doc
(24 KB)
Pragnienia i marzenia, a rozczarowujaca rzeczywistosc.doc
(25 KB)
Ku definicji Anoreksji i Bulimii.doc
(158 KB)
Anoreksja i Bulimia a jakość życia kobiety.doc
(160 KB)
Inne foldery tego chomika:
00 w wersji po angielsku
ADHD
agresja
badania
bezsenność- zaburzenia snu
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin