Michael P Carroll - Dziewica Maria z Lasalette i Lourdes.pdf - Psychologia religii - wiaroznawstwo

MichaelP.Carroll

NOMOS

5(1994)

DZIEWICAMARIAZLASALETTEILOURDES:

KOGOWIDZIAŁYDZIECI?

Widzenia Matki Boskiej są centralnym elementem rzymskokatolickiego kultu

Maryjnegoodconajmniejtysiącalat,zaśobjawieniawciąŜwpływająnaŜycie

wielkiejliczbykatolików.Naprzykładsanktuariazwiązanezniektórymimiejscami

cudownychobjawieńwciąŜściągająmilionypielgrzymówrocznie.Podkonieclat

siedemdziesiątych i na początku osiemdziesiątych, ponad milion pielgrzymów

rocznieodwiedzałosanktuariumwFatimiewPortugalii,zaśprawiemilionpiel

grzymówrocznieodwiedzałosanktuariumwLourdesweFrancji(Vessels,1980,s.

833;Marnham,1981,s.183).NiezaleŜnieodkatolikówobecnieodwiedzającychte

sanktuaria, o wiele więcej milionów osób zajmuje się „szerzeniem nowiny"

dotyczącejdanegoobjawienia.Samatylko„BłękitnaArmia",organizacjapoświęcona

szerzeniunowinyMatkiBoskiejFatimskiejdeklarujestanczłonkowski25minosób

w 110 krajach. Jest teŜ oczywiście wiele milionów katolików uczestniczących

rokroczniewnowennachiinnychpraktykachkultowychzwiązanychzMatkąBoską

zGwadelupy,zMatkąBoskązLourdes,itd. 1

Sameobjawieniabynajmniejniewykazująoznakzaniku.NaprzykładBillet(1973)

podaje,Ŝewokresielat19281971pojawiłosięwskalicałegoświata ! 210odrębnych

relacjizobjawieńMaryjnych.RelatywnieduŜaliczbaobjawieńMaryjnychniewiąŜesię

zŜadnymfaktemudzielaniaimpoparciaprzezKościół.Przeciwnie,Kościółodnosisię

dotychsprawbardzozachowawczo,toteŜuznanazostałajedyniewzględniemałaliczba

ztysięcytakichobjawieńitotakich,któremusząmiećtradycjętrwającąsetkilat.I

wtedynawet,„uznanie"nieoznaczaŜeKościółwymagawiarywteobjawieniaod

swychwiernych.Uznanietakieznaczy,Ŝe(1)zobjawieniem

Choćartykułtendotyczyjedyniepraktykiprzekonańreligijnych,wartowspomniećnamarginesie,Ŝe

związek z objawieniami Maryjnymi widoczny jest równieŜ w przynajmniej dwu ostatnio wydanych

powieściach,napisanychprzezznanychautorów:BrianaMoore'a(1983)iJamesaHerberta(1983).

niewiąŜesięnictakiego,cobyłobysprzecznezwiarąlubmoralnościąi(2)Ŝe

istniejąwystarczającedanedouznanialudzkiejwiarywrzeczywistośćobjawienia

(Graef,1963,s.8384).

Chodzi takŜe o to, Ŝe nawet nie uznane objawienia mogą równieŜ budzić

zainteresowanie.Takwięcnaprzykładwewczesnychlatachpięćdziesiątychsetki

tysięcykatolikówciągnęłydoNeccedah,wstanieWisconsin,abyusłyszećnowiny

przekazaneprzezMarięPannędlaMaryAnnVanHoof.Zaśobecniemnóstwoludzi

przyciągaBaysidewstanieNewYork,abyusłyszećYeronikęLueken,któratwierdzi,

Ŝe od początku lat siedemdziesiątych nawiedziła ją wielokrotnie Maria Panna.

Podobnie,objawieniaMaryjnewGarabandalwHiszpanii(wr.1961)orazwZeitoun

w Egipcie (pod koniec lat sześćdziesiątych) wzbudziły porównywalne

zainteresowanie 2 .śadneztychobjawieńniezostałodotąduznaneprzezKościół.

JednakŜe,pomimoduŜegoznaczeniaobjawieńMaryjnychdlatakwielukatolików,

objawieniatenieprzyciągajązbytniouwagisocjologówreligii.JesttolekcewaŜenie

dosyćzagadkowe.NiemoŜnagooczywiścieprzypisaćtemu,Ŝedoznaniawizyjne

ogólnierzeczbiorącciesząsięniewielkimzainteresowaniemtychŜesocjologów.

Przeciwnie,jednymzdominującychzagadnieńporuszanychwsocjologiireligiiw

ciąguostatnich1015latjestzagadnieniedoświadczeńmistycznych,askalesłuŜące

do pomiaru tych doświadczeń prawie w nieunikniony sposób zawierają pytania

dotyczącereligijnychwizji(ThomasiCooper,1978;Margolis,MargolisiElifson,

1979;Holm,1982).Jednak,mimoujawnionegoostatniozwiązkuzmistycyzmem,a

równieŜmimowidocznościobjawieńMaryjnychorazichwagidlatradycjirzymsko

katolickiej,literaturadotyczącatychobjawieńjest,jakpowiedziałem,nieliczna.

Literaturajakaistnieje,dajesiępodzielićnatrzykategorie.Popierwsze,istnieją

studia, głównie autorów katolickich, dotyczące zagadnienia róŜnic między

objawieniami„prawdziwymi"a„fałszywymi"(np.Thurston,1927,1933,1934;

Billet,1973).Podrugie,sątotakŜestudiatraktującefaktkonkretnegoobjawienia

Maryjnego jako dany, a następnie próbujące wyjaśnić popularność kultu, który

rozwijasięnagruncietegoobjawienia,jakoskutekwpływuszerszychzjawisk

społecznych.Przykładamitegorodzajupracmogąbyć:próbaTurneraiTurner

(1982)powiązaniakultuzLourdeszezjawiskamiwystępującymiwspołeczeństwie

postindustrialnym, róŜnorodne próby (Wolf, 1958; Lafaye, 1976, Kurtz, 1982)

uzaleŜnieniakultuzGwadelupyodproblemówspołecznychwywołanych

2 Oilewiem,pókiconiemaźródeł,któreumoŜliwiłybyanalizęobjawieńzarównowNeccedah,jaki*w

Bayside.InformacjeoobjawieniachaGarabandalmoŜnaznaleźćuPelletiera(1971).Nelson(1973)podaje

obiektywnedaneoobjawieniachwZeitoun.

w Meksyku przez hiszpańską konkwistę, czy praca Christiana (1982) dotycząca

objawieńwHiszpaniiepokiRenesansu.Wreszciepotrzecie,sątoprace,któreumiej

dotycząkulturozwijającegosięnagruncieobjawieniaMaryjnego,bardziejdotyczą

psychicznych procesów umoŜliwiających pojawienie się objawienia po raz

pierwszy.Carroll(1983)naleŜydoautorówtejtrzeciejkategoriitekstów.

Wewcześniejszymartykuleprzeanalizowałem50objawieńMaryjnych,któremiały

miejsce w latach 11001896. Stosując względnie klasyczne podejście psycho

analityczne, odniosłem zawartość treściową tych objawień do zaburzeń procesu

edypalnego (wywołanego z kolei przez międzykulturowe zróŜnicowania struktury

rodziny),następniezaśpokazałem,jakwynikającaztegointerpretacjamoŜeposłuŜyćdo

wyjaśniania pewnych prawidłowości związanych z objawieniami. Podejście psy

choanalityczne,zastosowanewtymartykule,bezwątpienianiewyczerpujeszeregu

podejść, jakie mogą być zastosowane w odniesieniu do objawień Maryjnych. Na

przykład, Proudfoot i Shaver (1975) uŜywają teorii atrybucji do stwierdzenia, Ŝe

wielkaliczbadoświadczeńmistycznych(niewątpliwierazemzwizjamireligijnymi)

wynikazpróbynadaniasensupewnymdoznaniom.Mocnopodejrzewam,Ŝelanso

waneprzeztychautorówpodejściemoŜeokazaćsięprzydatnewbadaniuobjawień.

W niniejszym artykule chcę jednak uczynić coś znacznie prostszego: przeana

lizować objawienia Maryjne stosując podejście uŜywane rutynowo przez psycho

logów klinicznych oraz psychiatrów, kiedy mają oni od czynienia z pacjentem

relacjonującymfaktywizji.Podejścietozawierapróbęodniesieniatreściwizjido

pewnegowydarzenialubpewnejosobyzbiograficznegodoświadczeniapacjenta.Tak

szeroko rozumiane podejście „psychodynamiczne" powinno być traktowane jako

uzupełnienieznacznieoczywistszegopodejściapsychoanalitycznego,zastosowanego

wmoimpoprzednimartykule.

Pewienproblem,związanyzpodejściempsychodynamicznym,októrymtomowa,

to ten iŜ potrzeba uwzględnienia doświadczeń biograficznych osób będących

„odbiorcami" wizji utrudnia uwzględnienie większej liczby przypadków;

szczególnie w ramach jednego artykułu. Z tego powodu, artykuł ten będzie

dotyczyćjedyniedwuprzypadków:objawienia,któregodoznałMaximinGiraudw

LaSalette we Francji w roku 1846, oraz objawień, których doznała Bernadettę

SoubirouswLourdesweFrancjiwroku1858.

Wybór tych dwu przypadków podyktowany jest wieloma względami. Po

pierwsze,kulty,którewyrosływokółtychobjawieńwydająsiębyćszczególnie

popularne(choćkultwLaSalettezdajesiębyćobecniewzaniku),copowodujeŜe

okoliczności towarzyszące samym objawieniom są dobrze udokumentowane. Po

drugie,obaobjawieniamiałymiejsceweFrancjiwstosunkowomałymodstępieczasu;

tostwarzapewnemoŜliwościzestawieńchoćoczywiście„zgubnych"

pośródczynnikówkulturowychihistorycznych,któreprawienapewnowpłynęłyna

treść objawień Maryjnych. Po trzecie, w obu przypadkach głównym wizjonerem

objawieniajestdziecko,cooznaczaŜeilośćinformacjibiograficznej,jakajestdo

przeanalizowania,jestmniejsza,niŜbyłobytowprzypadkuwizjoneradorosłego.

ODCZEGOZACZĄĆ

Jeśliodrzucimy a priori moŜliwość,ŜeobjawieniaMaryjnesąaktualnymiprzy

kładami boskiej interwencji (nie uczynienie tego stawia nas poza obszarem nauk

społecznych),toobjawieniatesąprawienapewno„halucynacjami"lub„iluzjami".

Choćpewneproblemyzwiązanezfenomenologiąhalucynacji(por.Straus,1962;

Rabkin,1970)czyniąkaŜdądefinicję„halucynacji"kontrowersyjną,większośćbadaczy,

zanimposłuŜysiętymterminem,wymagauwzględnieniazaistnieniadwóchrzeczy.Po

pierwsze,wizjonermusipostrzegaćbodziecsłuchowylubwzrokowy(alboobydwa),

orazwierzyćŜebodziectenrealnieistnieje(tj.ŜeniejestwyobraŜonylubistniejący

jedyniewjegoumyśle).Podrugie,osobapostronna(czytaj:psychologklinicznylub

psychiatra)niepotrafiwykryćŜadnegorodzajubodźca,któryodnosisiędopercepcji

wizjonera.RóŜnicamiędzy„halucynacją"a„iluzją"jestta,Ŝewprzypadkuiluzji

osobapostronna mole zazwyczajwykryćbodziec(lubcośwtymrodzaju),który

odnosisiędopercepcjiwizjonera.Takwięcprzeziluzjęokreślasięzwyklebłędną

percepcjębodźca,któryistniejewrzeczywistości.

WartopodkreślićturóŜnicęmiędzy„halucynacjami"a„iluzjami",poniewaŜjest

prawdopodobne,ŜeniektóreobjawieniaMaryjnesąiluzjami,aniehalucynacjami.W

wielu znanych objawieniach na przykład, obserwatorzy obecni w trakcie trwania

danegoobjawienia,którzyniewidzieliMariiPanny,stwierdzilijednakŜewidzieli

„światło"lub„blask"wokolicypojawieniasięwizji.Mogłotonastąpićnaprzykładw

przypadkuobjawieńMariiPannywPostmainweFrancjiwroku1871,wKnockw

Irlandiiwroku1979iwZeitounwEgipciewroku1968.Jeśliwięcwystąpiłw

okolicytychobjawieńpewnegorodzajubodziecfizyczny,towówczasobjawieniate

były zapewne iluzjami, a nie halucynacjami. Obecność rzeczywistego bodźca

fizycznego (o nieokreślonym charakterze) w tych przypadkach mogłaby równieŜ

tłumaczyć,dlaczegoobjawieniawPontmain,KnockiZeitounbyływidziane(lecz

niesłyszane)przezwzględnieduŜąliczbęludzi 3 .

3 NastępnymójartykułbędzieszczegółowąanalizątychobjawieńMaryjnych(jaktezPontmain,Knocki

Zeitoun),wktórychMatkaBoskajestwidziana,leczniesłyszana,iwprzypadkuktórychistniejądane

przemawiającezatym,iŜobjawieniatesąiluzjami,aniehalucynacjami(M.P.CarrolIopublikowałwroku1986

ksiąŜkę,podsumowującątewszystkieobjawieniaMaryjne;patrzBibliografia,pnyp.tłum.).

JednakŜezarównowprzypadkuLaSalette,jakiLourdes,niebyłoobserwatorów,

którzybyniewidzieliMariiPanny,natomiastwidzielibodziecfizycznywokolicy

zjawiska, tak więc dochodzę do wniosku, Ŝe przypadki te były prawdziwymi

halucynacjami.

Muszęjednakzaznaczyć,Ŝeokreślającteobjawieniajako„halucynacje"niemam

zamiarusugerować,iŜdoznającyichwizjonerzybylikoniecznieosobamichorymi

psychicznie.Przeciwnie,halucynacjetakieprzytrafiająsięczęstojednostkomnormalnym

(wszczególnościnormalnymdzieciom),copowszechniestwierdzaliteraturakliniczna

(por.BlissiClark,1962;Eisenberg,1962;AugiAbles,1971).Szczególneznaczenie

majądlaniniejszejpracybadania134wizjireligijnychwŚredniowieczuwEuropie,

wykonaneprzezKrollaiBachracha(1982).Głównymwynikiemtychbadańjestto,

Ŝejeślipominąćsamfaktwizji,jedynie4spośród134średniowiecznychwizjonerów

zdawałosięposiadaćjakieścechymogącewuzasadnionysposóbwskazywaćna

chorobępsychiczną.

JeśliobjawieniazLaSaletteiLourdesbyłyhalucynacjami,topierwszymnaszym

pytaniempowinnobyć:„DlaczegowkaŜdymprzypadkuwizjoner»halucynował«

wizjęMatkiBoskiej?"Kupewnemuzaskoczeniutoniejestjednaktak,gdyŜzarówno

wprzypadkuLaSalette,jakiLourdes,„pani"widzianawtrakcieobjawieńniebyła

początkowoidentyfikowanajakoMariaPanna.Identyfikacjitakiejdokonanodopiero

porozmowiewizjoneranatentematzinnymiosobami,szczególniegdybylito

przedstawiciele władz kościelnych. Tak więc pierwsze pytanie, jakie wymaga

odpowiedzi,brzmiwkaŜdymprzypadku„Kogozatemwidziałwizjoner?"

PANI Z LaSALETTE

Pierwszy z naszych przypadków dotyczy objawienia, które miało miejsce na

zboczuwzgórzawpobliŜuwioskiLaSaletteweFrancji,19września1846roku.

Zgodniezprzekazamireligijnymi 4 ,objawieniategodoznałodwojedzieci,dziew

czynka Melanie Mathieu (która miała wówczas blisko 15 lat) oraz chłopiec

MaximinGiraud(lat11).Obojebylinajęciprzezmiejscowegorolnikadopasienia

bydła, tego dnia zaś dzieci postanowiły wypasać swe bydło wspólnie. ChociaŜ

rodzinyobojgadziecimieszkaływpobliskimmiasteczkuCorps,MelanieiMaxi

Przez „przekaz religijny" rozumiem przekaz, którego autor uznaje bez zastrzeŜeń, Ŝe objawienie ma

pochodzenienadprzyrodzone.PrzekazyreligijnezLaSalettemoŜnaznaleźćuUllathorne'a(1942[1854]),

Gillete'a(1952,s.193201),Kennedyego(1960),Northcote'a(1875s.233300),Sharkey'a(1961,s.3441),

Sterna(1980)iWalsha(1906,s.305337).WsprawiebibliografiipracdotyczącychLaSalettepatrzStern

(1975).

Michael P Carroll - Dziewica Maria z Lasalette i Lourdes.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: